Vazektomi, kolay ve sağlam bir operasyon ile sperm taşıyan kanalların kesilip bağlanarak meniye sperm geçişinin önlendiği bir erkek doğum denetim metodudur. Lokal anestezi ile skrotum ismi verilen testis keselerinin üst-yan taraflarından 3-5mm’lik cerrahi kesi yapılarak gerçekleştirilen kolay ve düşük riskli bir operasyondur. Doğurganlık çağındaki çiftlerin %5’i bu formül ile korunmaktadır. Tercih edilme oranı sosyoekonomik ve sosyokültürel seviye ile direkt bağlantılıdır.
Vazektomi tercih edilmeden evvel bilinmesi gereken en kıymetli şey sonradan cerrahi olarak düzeltilmesi mümkün olsa da kalıcı bir doğum denetim sistemi olarak kabul edilmesi gerektiğidir. Vazektomi uygulandıktan sonra sperm kanallarının tekrar uç uca dikilmesi mümkün olsa da hem tamirat sürecinin başarısı hem de tamirat sonrası gebelik sağlanması ihtimali vakit geçtikçe azalır. Bu bağlamda, vazektomi sürecinden evvel hasta ile tercihinden emin olup olmadığı, alternatif doğum denetim usulleri hakkında gereğince bilgi sahibi olup olmadığı kesinlikle konuşulmalıdır.
Kimlere uygulanabilir?
Ülkemizde 1983 yılında kabul edilen 2827 sayılı yasaya nazaran, 18 yaşını doldurmuş tüm erkeklere kendi onayı ile, şayet evli ise eşinin de onayı alınarak, uygulanabilir.
Kimlere uygulanamaz?
Avrupa Üroloji Derneğinin 2012 yılında yayınladığı kılavuzlarda vazektominin geri dönüşü olmayan bir uygulama olarak kabul edilmesi gerektiği vurgulanmış ve süreç için sakıncalı rastgele bir durumun bulunmadığı bildirilmiştir. Lakin başvuran kişinin hiç çocuğunun olmaması, 35 yaşından genç olması, hali hazırda bir eşinin olmaması, tetislerde kronik ağrı olması üzere göreli olarak uygulanmasını kısıtlayan durumlar mevcuttur.
Nasıl uygulanır?
Lokal anestezi ile günübirlik cerrahi merkezinde ya da tabip muayenehanesinde yapılabilir.
-
Testis kesesinin üzerinden cilt altında sperm kanalı hissedilerek işaret parmağı ve başparmak ortasına alınır.
-
Sperm kanalı özel bir alet yardımıyla tutularak sabitlenir.
-
Özel bir makas yardımıyla 3-5 mm boyutunda cerrahi bir kesi yapılır.
-
Sperm kanalının bir kısmı bu kesiden dışarı çekilir ve uç kısımları kesilerek bağlanır.
İşlem esnasında ağrı hissedilmez. Çekilme hissi üzere küçük bir rahatsızlık hissedilebilir. Cerrahi kesi çok küçük olduğu için dikiş atılması gerekmez. Operasyon 15-20 dakika üzere kısa bir müddette tamamlanır. Süreç yapılan bölgede şişlik, ağrı ve morarma görülebilir lakin birkaç gün içinde tabiatıyla düzelir.
Operasyondan çabucak sonra gelişebilecek yan tesirler;
-
Kanama (%1-2)
-
Menide kan (%1)
-
Ciltte morluk (%1)
-
Enfeksiyon (%0,4-2)
-
Şişlik (%1)
-
Konjesyon (%1, Testis ve sperm kanallarında sperm birikimi sonucu oluşan ve yaklaşık 12 hafta içinde bizatihi gerileyen basınç hissi ve rahatsızlık)
-
Hafif bir ağrı ve rahatsızlık hissi
Geç ortaya çıkabilecek yan tesirler;
-
Kronik ağrı (%1-2)
-
Boşalma ile artan testis ağrısı (%0.1)
-
Granülom (%66, Kesilmiş sperm kanalından doku aralığına sperm sızması sonucu ortaya çıkan, sert, bazen ağrılı bezelye büyüklüğünde şişlik. Bu şişlik tehlikeli değildir ve çoğunlukla beden tarafından eritilir)
-
Spermatosel (Testisin üst kısmında yer alan ve sperm hücrelerinin olgunlaştığı, epididim ismi verilen yapıda kistleşme)
-
Hidrosel (Testis etrafını saran zar yapıları ortasında sıvı birikmesi)
-
Kan testis bariyerinin bozulması nedeniyle spermlere karşı antikor oluşumu (% 60-80)
-
Re-kanalizasyon (Kesilen sperm kanal uçlarının vakit içinde zaten bir ortaya gelerek sperm kanal devamlılığının yine oluşması. Bu durumda sperm hücreleri semen ile dışarı atılacağı için gebelik oluşma ihtimali artar. Hayli az bir durumdur)
Asılsız kaygılar;
-
Cinsel istek ve erkekliği olumsuz etkilemez.
-
Testosteron ismi verilen erkeklik hormonunu etkilemez.
-
Cinsel organlar üzerinde kalıcı hasara neden olmaz.
-
Boşalma ve sertleşme üzerinde olumsuz tesirleri yoktur.
-
Meni ölçüsü azalmaz. Sperm hücreleri meni hacminin %3’ünü oluştururlar. Geri kalan kısmı ise prostat ve seminal vezikül ismi verilen organlardan üretilen ve spermlerin beslenmesini sağlayan sıvılardan oluşur.
-
Testis kanseri, prostat kanseri riskini arttırdığı istikametinde tasalar bulunsa da bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.
-
Kalp hastalıkları riskini arttırmaz.
-
Ciddi ağrılara neden olmaz.
Geri dönüşü mümkün müdür?
Vazektomi geri dönüşü olmayan doğum denetim tekniği olarak kabul edilmelidir. Düzeltme operasyonları güç ve birçok vakit muvaffakiyet bahtı düşük süreçlerdir.
Alternatif doğum denetim sistemleri nelerdir?
-
Doğum denetim hapları ve implantlar
-
Rahim içi araçlar
-
Diafram
-
Kondom
-
Gebelik önleyici jel ya da kremler
-
Tüplerin bağlanması (Kadın partner için)
Vazektomiden sonra spermlere ne olur?
Vazektomiden sonra testisler sperm üretmeye devam eder. Bedenin her gün yenilenen öteki hücreleri üzere sperm hücreleri öldüklerinde parçalanırlar ve beden tarafından ortadan kaldırılırlar.
Vazektomi %100 tesirli midir?
Cinsel bağlantıdan uzak durmak dışında hiçbir yaklaşım gebeliği %100 önlemez. Sperm hücrelerinin semenden büsbütün temizlenmesi hastadan hastaya değişmekle birlikte, hastaların %80’inde 12 hafta ya da 20-25 boşalma sonrasında sağlanır. Bu sebeple sperm tahlili ile semende sperm hücresi olmadığı tespit edilene kadar diğer bir doğum denetim yolu kullanılması önerilir. Vazektomi sonrası semende sperm saptanmadığı durumlarda dahi gebelik ihtimalinin %00,5 olduğu tespit edilmiştir.
Operasyon sonrası dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?
Vazektomi cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı muhafaza sağlamaz!
-
Operasyon sonrası ağrı, morluk ve şişlik gelişebilir. Bu sebeple ağrı kesici ve enflamasyonu azaltıcı ilaçlar kullanılır.
-
Operasyonu takip eden birinci 24 saat boyunca testis torbasının desteklenmesi ve aralıklı olarak soğuk uygulanması önerilir.
-
Operasyon takip eden gün banyo yapılabilir.
-
Operasyonu takip eden 72 saatlik mühletten sonra devam eden şiddetli ağrı, şişlikte ani artış kanamanın devam etmesi ve ateş yüksekliği üzere durumlarda vakit kaybetmeden en yakın sıhhat kuruluşuna başvurulmalıdır.
-
İlk 7 gün boyunca günlük rutin aktiviteler dışında zorlayıcı aktiviteler önerilmez.
-
Operasyondan 7 gün sonra cinsel aktiviteye başlanabilir. Fakat menide sperm bulunması ihtimaline karşı öbür bir doğum denetim tekniği kullanılmalıdır.
