Böbrekler karın gerisindeki boşluğun üst kısımlarında sağ ve solda yerleşmiş fasülye halinde, yaklaşık 150 gram tartısında, 12x6x3 cm ebatlarında organlarımızdır. Misyonları bedende oluşmuş zehirli hususları idrarla birlikte atmak, bedendeki su ve elektrolit istikrarını sağlayan bir organımızdır. Böbrek işlev bozukluğuna kronik böbrek yetmezliği denir. Tedavi edilmez ise hasta ömrünü yitirir. Bu durumda tedavi diyaliz yada böbrek naklidir.
Böbreğin berbat huylu tümörleri ikiye ayrılır. İdrarı yapan kısmından gelişen böbrek hücreli kanser ve böbreğin havuzcuk kısmından kaynaklanan değişici epitel hücreli kanserlerdir. Böbreğin makus huylu kanserlerinin birçoklarını böbrek hücreli kanser oluşturur. Değişici epitel hücreli kanserler, mesane kanserinin böbreğin havuzcuk kısmında yada üreter dediğimiz idrar yolundan gelişmiş kanser tipindendir. Mikroskopik olarak mesane kanseri ile birebirdir ve mesane kanserinin özelliklerini gösterir.
Adenom, onkositom, anjiyomyolipom kanser olmayan yeterli huylu böbrek tümörleridir. Böbreğin güzel huylu tümörleri çok enderdir. Fakat kesin teşhis konulana kadar böbrekte görülen kitleler kanser olarak kabul edilmelidir.
Böbrekte rastlantısal olarak en sık rastlanan kitleler böbrek kistleridir. 50 yaşın üzerinde her üç bireyden birisinde kolay böbrek kistleri görülebilir. Bu kolay kistler kanser değillerdir ve kanserleşmezler. Lakin kimi böbrek kanserleri kistik kanser formunda başlayabilir yada sonradan kistik hale gelebilirler. Kistin tomografideki manzaralarını inceleyerek kolay kist yada kanserli kist olduğunu anlarız. Bu formda kolay kist ise takip edilir, kanserli bir kist imajı varsa ameliyat edilir.
Böbrek kanseri tanısı için tıp kitaplarında klasik üçlü olarak bilinen idrarda kanama, yan ağrısı ve ele gelen şişlik hadiselerin lakin %10-15 inde görülür. Hadiselerin çoğunluğu öbür nedenlerle yapılan görüntüleme usullerinde tesadüfen tespit edilir. Böbrek kanserlerinin %75 i tesadüfen tespit edilir. Genelde ultrasonografi ile tespit edilen solid kitle mr ve tomografi ile daha detaylı kıymetlendirilir. Hastaların daha az kısmında tümörün büyüyüp basıya bağlı yada metastaza bağlı semptomları ile karşımıza çıkar.
Böbrek kanserleri ürogenital kanserler içerisinde prostat ve mesane kanserinden sonra 3. Sıklıkta görülen tümörlerdir. Böbrek kanserleri tüm yetişkin kanserlerin %3’ünü oluşturur. Erkeklerde bayanlara nazaran iki kat daha fazla görülür. 50-60 yaş ortası en çok görüldüğü devirdir. Gelişmiş ve sanayileşmiş ülkelerde daha sık görülür. Dünyada her yıl 100 binden fazla insan böbrek kanseri nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Dünyada son on yılda böbrek kanseri görülme sıklığı artmıştır ve artmaya da devam etmektedir.
Sigara içimi, obezite ve hipertansiyon, kronik böbrek yetmezliği nedeniyle hemodiyaliz tedavisi gören hastalar, fenasetin içeren ağrı kesiciler, asbest ve kadmiyum işinde çalışanlar, ailesel yatkınlığı olanlar böbrek kanserinin sebepleridir. Hemodiyaliz gören hastalarda 8-10 yıl geçtikten sonra bu risk ortaya çıkabilir. Genetik geçişli böbrek kanserleri tuberoskleroz ve von-hippel lindau hastalığı üzere hastalıklarla bir arada bulunur. Fakat genetik geçişli hastalıklar çok sık görülmez, tüm böbrek kanserlerinin %5 ini geçmez. Genetik geçişli hastalıklara bağlı böbrek kanserleri 40 yaşından evvel başlayabilir ve her iki böbreği tutabilir, birebir böbreğin değişik yerlerinde birden çok odaklarda başlayabilir. Bu türlü böbrek tümörü tespit edilenlerde genetik geçişli hastalıklar tarafından hasta araştırılmalıdır. Bu tip tümörler daha agresifdir ve seyirleri daha berbattır bu tip tümörlerde mümkünse parsiyel nefrektomi yapılmalıdır.
Böbrek tümörleri sinsi büyüyen tümörlerdir. Büyük hacimlere ulaşana kadar hiçbir bulgu vermeyebilir. Tümör hacminin büyük olduğu böbrek tümörlerinde paraneoplastik sendrom denilen bir sendrom yapabilme özelliğine sahiptir. Büyümüş tümör hacmi fizyolojik fonksiyonu olan hormon gibisi hususlar üretip bu hususları kana vererek bedende bu unsurlara bağlı değişikliklere sebep olabilirler. Bunlar kanda kalsiyumun çok artması, kansızlık yahut kan hücrelerinde çok artış, metastaz olmadan karaciğerin işlevlerinde bozulma başlıcalarıdır. Bazen böbrek tümörü bu hastalıkların sebebini araştırırken ortaya çıkabilmektedir. Böbrek kanserinin öbür bir özelliği böbrek toplardamarına, oradan bedenin ana toplardamarına hatta daha da büyüyerek kalbin sağ odasına kadar ilerleyen tümör trombüsü dediğimiz tümör pıhtısı yapabilme özelliğine sahiptir.
Çocuklarda da böbreğin makus huylu tümörü görülebilir. Bu tümörlere Wilms tümörü yahut nefroblastom ismi verilir. Cinsi, büyüklerde görülen böbrek tümörlerinden farklıdır. En sık görüldüğü yaş 2-4 yaş ortasıdır.
Böbrek kanserleri en sık akciğere yayılım yapar. Tümör hacmi büyüdükçe metastaz yapma riski artar. Akciğer, bölgesel lenf bezleri, karaciğer, beyin ve kemikler böbrek kanserinin metastaz bölgeleridir. Lakin böbrek kanserinin bir özelliği de nefrektomi yapılsa bile hiç beklenmedik vakitlerde hiç beklenmedik bir organda metastaz potansiyelinin her vakit olmasıdır. Öbür kanserlerde tedaviden sonra hasta hastalık belirtisi olmadan 5 yıl geçirdiği vakit artık hastalıktan kurtulduğu düşünülür. Lakin böbrek kanserleri için farklıdır. 20 yıl hastalıksız geçen bir mühletten sonra hiç varsayım edilmeyen ve beklenmeyen bir organda metastaz çıkabilir.
Böbrek tümörlerinde öbür organ tümörlerinde olduğu üzere biyopsinin yeri yoktur. Lakin sonlu ve radyolojik olarak tam teşhis koyulamayan hadiselerde yapılabilir. Kanser tanısı tomografi yahut MR da görünen manzaraya nazaran konulur.
Böbrek kanseri doğal seyrine bırakılırsa ölümcül bir hastalıktır. Lakin tarama testlerinin yaygınlaşması ve check up protokolleri ile hastalık erken tespit edilmekte ve cerrahi ile hastalar şifa bulmaktadırlar.
Böbrek kanserinin tek tedavisi cerrahidir. Cerrahinin biçimi tümörün büyüklüğü ve lokalizasyonuna bağlıdır. Büyük tümörlerde böbrek büsbütün çıkarılır. Bu ameliyata radikal nefrektomi ameliyatı denilir. Küçük tümörlerde ve yerleşim yeri uygun olan tümörlerde yalnızca tümörlü bölge çıkarılır ve böbreğin geri kalan kısmı bırakılır. Bu ameliyata parsiyel nefrektomi denilir. Her iki ameliyatta açık, laparoskopik ve robotik olarak yapılabilir.
Cerrahi tedavi sonucunda çıkarılan gereç patolojiye gönderilir. Çıkarılan kesim incelenerek kanserin tipi ve evresi belirlenir. Bu tipe nazaran hastaya öteki tedavi yapılıp yapılmayacağı ve denetimlerin ne sıklıkta yapılması gerektiği hakkında bilgi verir.
Hastalığın evreleri şunlardır:
Evre 1 de tümör 7 cm çapında yahut daha küçüktür. Başka organlarda tutulum yoktur
Evre 2 de kanser 7 cm den büyüktür lakin böbrek içinde sonludur. Başka organlarda tutulum yoktur
Evre 3 de kanser bölgesel olarak yayılmıştır. Böbrek üstü bezine, böbrek toplar damarına, bölgesel lenf bezlerine yayılmıştır. Uzak organlara gidememiştir. Bu evrede tümör her boyutta olabilir.
Evre 4 de kanser artık öteki uzak organlara yayılmıştır. Akciğer, kemik, karaciğer, beyin e metastaz olur.
Ameliyattan evvel bu evreleme radyolojik tetkiklerle yapılırsa klinik evreleme
Ameliyattan sonra bu evreleme patolojik incelemeye nazaran yapılırsa patolojik evreleme ismi verilir.
Tümör hücrelerinin saldırganlığını gösteren derecelendirme sistemi de mevcuttur. Buna Fuhrman derecelendirme sistemi denilir. Bu sistemde tümör hücreleri 1 den 4 e kadar grade lendirilir. En az saldırgan hücre tipi grade I, en fazla saldırgan hücre tipi ise grade IV dür.
Böbrek tümörlerinde başka tümörlerde olduğu üzere kemoterapi ve radyoterapi tesirli değildir tedavide bunların yeri yoktur. Ameliyatı kaldıramayacak hastalarda ve seçilmiş hastalarda radyofrekans ablasyon, kriyoterapi başka bir tedavi seçenekleridir.
Şayet hastanın genel durumu yeterli ise bu hastalarda da böbrek alınmalıdır, fakat burada böbreğin alınması hastayı hastalıktan kurtarmaz yalnızca sürviyi artırır. Buradaki emel kanserin dağıldığı pirimer odağın bedenden atılmasıdır. Bu sayede metastazlardaki büyümenin de yavaşlayacağı ve bu sayede sürviyi artıracağına inanılmaktadır.
Havuzcuk kısmından gelişen tümörlerin tedavisi tümör büyükse nefroüreterektomi dediğimiz böbreğin ve üreter dediğimiz böbrek ile mesane ortasındaki idrar yolunun çıkarılması halinde yapılır. Daha küçük tömürlerde ise endoskopik olarak böbreğin havuzcuk kısmına girilerek lazer ile tümörün yakılması halinde yapılır.
Böbrek alındıktan sonra kalan tek böbrek hastada rastgele bir şikayete sebep olmaz, hayat kalitesini azaltmaz yahut hayatında kısalmaya sebep olmaz. Kaldı ki tek böbrekli doğan bir çok insan vardır. Bunlar tek böbrekli olduğunu bile bilmeden olağan iki böbrekli beşerler üzere yaşarlar. Hastaya ameliyattan sonra tümör takibi yapılırken tıpkı vakitte periyodik aralıklarla kalan böbreğinin işlevleri üroloji uzmanı tarafından takip edilmelidir. Kalan böbreğini müdafaası için bilgilendirilmelidir.
Kronik böbrek yetmezliğinin en değerli sebebi hipertansiyondur. Bu hastalarda tansiyon katiyetle yükselmemelidir. Yüksek tansiyon bu böbreğin işlevlerinin bitmesine ve hastanın diyaliz hastası olmasına sebep olur. Tansiyon ilacı kullanıyorsa tertipli olarak alması, kullanmıyor ise uygun bir tansiyon ilacı başlanması gerekir. Konutunda de kendi tansiyonuna bakabileceği bir tansiyon aleti bulundurması ve sık sık tansiyonuna bakması gerekir. Bunun yanında gereksiz ve böbreğe ziyan veren ilaçlardan kaçınması gerekir. İlaç kullanması gerektiği vakit, bu ilaçların kalan böbreğine ziyanlı olup olmadığını ameliyatını yapan tabibine istişaresi gerekir. Diyabetli ise ilaçlarını nizamlı kullanması ve kan şekeri kıymetlerine sık sık bakması gereklidir. Diyabetli değilse denetimlerde böbrek işlevleri ile birlikte açlık kan şekeri düzeylerine de bakılması gerekir.
Takip için hastalar ameliyattan sonra birinci yıl üç ayda bir daha sonra altı ayda bir üroloji uzmanına gelmesi gereklidir.
Sonuçta böbrek kanseri çok sinsi seyreden bir hastalıktır. Hiçbir bulgu vermeden hiçbir şikayet yapmadan büyük boyutlara ulaşabilen bir tümör cinsidir. Erken yakalandığı vakit hasta bu hastalıktan büsbütün kurtarılabilir.