Varikosel testislerden gelen kirli kanı götüren toplardamarların genişlemesi ve uzaması sonucunda kirli kanın bu bölgede birikmesi ve geri akması ile meydana gelen bir hastalıktır. Kirli kanın içindeki toksik unsurlar testise ziyan verir. Bu bölgede göllenen kanın testise ziyanlı öbür tesiri ise bu bölgedeki ısıyı artırmasıdır. Ayrıyeten testis içindeki kan dolanımı da bozulduğundan testis dokusunun oksijien alması azalır. Bu üç düzenek ile testis ziyan görür. Testisin içerisinde sperm yapan germ hücreleri ölür, kalan germ hücreleri ise kalitesiz sperm yapmaya başlar. Bununla birlikte testis dokusu yumuşar ve hacmi küçülmeye başlar.
Varikosel hasta ayakta iken elle yapılan muayenede tespit edilir. Bu hastalarda skrotal dopler ultrasonografi tetkiki yapmaya gerek yoktur. Lakin elle muayenede tespit edilemeyen ve kısır olan erkeklerin testislerine skrotal dopler ultrasonografi tetkiki yapılması gerekir. Bir kısım varikoseli olan hastalarda teshis lakin dopler ultrasonografi ile yapılabilir.
Varikosel erkek kısırlığının en sık görülen sebebidir. Tedavisi cerrahidir. Varikoseli olan hastalarda kısırlık tedavisi için en uygun tedavi mikrocerrahi ile yapılan varikosel ameliyatıdır. Mikrocerrahi ile yapılan ameliyat bu mevzuda özel mikrocerrahi eğitimi almış üroloji uzmanları tarafından yapılmalıdır. Aksi takdirde hasta yarar yerine ziyan görebilir ve testisini kaybedebilir. Varikosel acil ameliyat gerektiren bir hastalık değildir ama çocuğu olmayan varikoselli hastaların 3 ay içinde mikrocerrahi ameliyatı olmaları gerekir.
Varikosel hastalığı sperm hücresinin DNA yapısını bozarak yumurtayı dölleme yeteneğini azaltmaktadır. Yumurta döllense bile düşüklere sebep olmaktadır. Tüp bebek dahil yardımcı üreme teknikleri denemeden evvel varikoseli olan hastalarda mikrocerrahi ameliyatı yapmak tüp bebek tedavisindeki başarıyı da artırmaktadır. Varikosel ameliyatından sonra sperm parametrelerinde düzelme ve gebelik oranlarında artma olduğu birçok uluslar ortası bilimsel çalışmalarda da bildirilmiştir.
Varikosel ameliyatı kısırlık dışında testis ağrısı nedeniyle de yapılır. Ağrı varikoselden kaynaklanıyor ise ameliyattan sonra ağrı ortadan kalkar. Fakat şu unutulmamalıdır ki her testis ağrısı varikoselden kaynaklanmaz.
Henüz ergenliğe erişmemiş erkeklerde ise varikosel tespit edildiği vakit testis hacminde azalma olup olmadığına bakılır. Şayet azalma olmuşsa bu hastalara da varikosel ameliyatı yapılmalıdır.
Azospermi (meninin içerisinde sperm bulunmaması) durumunda da kimi çalışmalarda varikosel ameliyatı önerilse de bu hastalara ameliyatın yararı olmaz.
Varikosel tedavisinde alternatif bir tedavi olan embolizasyon tedavisinin başarısı düşük komplikasyon oranı yüksektir. Bu yüzden varikosel tedavisinde çabucak hemen rafa kaldırılmış bir tedavi sistemidir. Varikoselin tedavisinde ilaçların yada bitkilerin aktifliği yoktur.
