Varikosel, testislere ilişkin toplar damarlarda (venler) varis oluşumudur. Varis oluşumu ekseriyetle sıvı basıncının daha yüksek olduğu bacaklarda ve bedenin alt kısımlarında görülür. Varikosel hastalığı, testis toplar damarları içerisindeki sıvı basıncının artması ile ortaya çıkan değişikliklerdir (Şekil 1). Hiçbir yakınması olmayan erkekler rastgele muayene edilse bu bireylerin yaklaşık %10-15’inde yakınmaya neden olmayan varikosel tespit edilir.
Normalde testisler bedenden 2 derece daha soğuk bir ortam olan skrotum (torbaların) içinde koruma edilirler. Varikosel durumunda atardamarla gelen 37 derecedeki kan genişlemiş toplardamarlarda birikerek testilerde ısı artışına neden olabilir. Bu da erkeklerin değerli bir kısmında sperm üretimi ve kalitesinde azalmaya yahut ağrıya neden olabilir.
Varikoselin varlığı çocuk sahibi olunmasında bir risk faktörüdür. Çocuk sahibi olupta varikoseli olan birçok kişi olmasına karşın çocuk sahibi olamayan erkeklerin büyük çoğunluğunda varikosel vardır.
Varikosel erkeğe bağlı infertilitenin (çocuk sahibi olamama) en sık görülen nedeni olmakla birlikte en faal tedavi edilebilenidir. İnfertil erkeklerin yüzde 30-40’ında varikosel saptanır.
Neden her erkekte varikosel yok?
Normal testis venlerinde kanın geriye basınç yapmasını engelleyen özel kapakçıklar vardır. Bu kapakçıklar kanın tek bir tarafa -kalbe doğru- hareket etmesini sağlarlar. Kapakçıkların bozulması ya da zayıflaması damar içi basıncın geriye hakikat artmasına ve kan göllenmesine yol açar. Muhakkak bir noktadan itibaren damarlar genişler ve varis oluşur. İki testisten gelen damarların farklı anatomik seyirlerine bağlı olarak varikosel sıklıkla sol tarafta olur. Nadiren sağ testiste de görülebilir. Birçok teori olmasına rağmen, varikoselin nasıl ve neden spermlerin bozulmasına yol açtığı şimdi tam olarak açıklanamamaktadır. Lakin varikoselin cerrahi tedavisini takiben sperm üretiminde sıklıkla düzelme olur.
Varikoselin testis damarları içinde yarattığı basınç ağrı meydana getirir. Tipik varikosel ağrısı testiste hafif derecede, daima bir sancı yahut yük hissi biçiminde tanım edilebilir. Ağrı yatar durumda bir ölçü azalır. Ağrı çoklukla uzun mühlet ayakta durulduğunda ve nadiren de sabahları olur.
Varikosel Tanısı:
Varikosel, üroloji muayenesi sırasında genişlemiş damarların testis etrafında ele gelmesi ile birinci olarak saptanabileceği üzere kimi vakit erkekler yumurta etrafında şişlik yahut ağrı yakınmalarıyla başvurabilir. Bazen varikosel çok hafif derecede yahut kuşkulu olduğunda ultrasonografi usulü ile teşhis konabilir.
Eğer varikosel saptanırsa meni analizi (spermiogram) ile sperm üretiminde bozulma olup olmadığı araştırılır. Varikosel nedeniyle sperm üretimi ziyan görmüş ise bu analizde sperm sayısında azalma, hareket ve yapısında bozulma görülebilir.
Eğer varikosel varsa ve sperm üretiminde bozulma saptanırsa çoklukla ameliyat önerilir. Bu ameliyat anestezi ile yapılır. Sol yahut sağ alt karın seviyesinde yapılan bir kesi ile genişlemiş toplar damarlar (venler) bulunarak testisin atar damarı (arter) ve sperm kanalından ayrılır. Bu genişlemiş damarlar bağlanarak kesilir. Ameliyat sonrasında hasta tıpkı gün meskenine gidebilir ya da bir gece yatabilir. Olağan toplumsal aktivitelerine bir hafta içerisinde geri dönebilir. Yeni sperm üretiminin meni analizi sonuçlarına yansıması en az 3 aylık bir vakit gerektirir. Bu nedenle ameliyat sonrası spermiogram denetimi çoklukla altıncı aydan evvel yapılmaz.
Varikosele bağlı çocuk sahibi olmayan erkeklerin %80’ininde varikosel ameliyatından sonra sperm kalitesi ve sayısında düzelme meydana gelir, fakat bunların yaklaşık yarısının eşlerinde gebelik oluşur. Varikosel kalıcı hasar oluşturmuşsa ameliyat sonrasında da sperm sayı ve kalitesinde düzelme olmaz. Hangi durumda düzelme olup hangisinde olmayacağını belirleyecek bir test ne yazık ki yoktur. Ameliyat öncesi sperm sayısı nispeten yüksek (10-20 milyon/ml) olan erkeklerin eşlerinde başarılı gebelik oranı daha yüksektir. Yüksek muvaffakiyet oranı nedeniyle varikosel ameliyatı, erkeklere yönelik infertilite tedavileri ortasındaki en tesirli sistemdir.
Eğer varikosele bağlı ağrı yakınmaları fazla değilse çoğunlukla testislerin desteklendiği daha sıkı iç çamaşırlar (slip, suspansuar tip) kullanılması önerilir. Ağrıyı geçirmek üzere kolay ağrı kesiciler kullanılabilir. Şayet ağrı kalıcı ve şiddetli ise ameliyat gerekli olabilir. Varikosel ameliyatı sonrasında ağrı yakınmaları çoğunlukla kaybolur yahut hafifler, lakin bazen tam olarak geçmeyebilir.
Varikosel neden tekrar eder?
Ameliyat sonrasında yük kaldıran yada kaslarını geliştirmek için şiddetli idman yapan bireylerde tekrar etme mümkünlüğü yüksektir.
Muayenede Varikosel tespit edildi fakat meni analizim olağan olarak rapor edildi. Bundan sonra denetim edilmem gerekir mi?
Yılda bir meni analizi yapılarak denetime devam edilmesi gerekir. Zira varikoselin ne vakit sperm sayısında azalma, hareket ve yapısında bozulmaya neden olacağını bilmiyoruz. Ortadan geçen müddette çocuk sahibi olunursa denetime tekrar gerek yoktur.
Varikoselim var 2 çocuğum var, şikayetim yok. Bundan sonra denetime gerek var mı?
Hayır yok