Rinit burun zarlarının(mukozasının) iltihabıdır. Halk ortasında saman nezlesi olarak bilinir. Hayatı tehdit
edici özelliği olmayan bu hastalık, hastanın ömür kalitesini bozar. Kıymetli derecede iş ve okul günü
kaynına neden olur. Bilhassa alerjik olan anne ve/veya babaların çocuklarında görülme sıklığı daha fazla
olan bu hastalık; endüstriyel gelişmiş ülkelerde, etraf kirliliği üzere faktörlerin artması ile giderek
artmaktadır. Son 20 yılda alerjik rinitli çocuk sayısının iki katına çıktığı bildirilmiştir. Hastalığın başlama
yaşı ekseriyetle küçük yaşlarda olmakla birlikte, ileri yaşlarda da başlayabilir. Hastalık ekseriyetle Alerjik
konjonktivit (göz nezlesi), Alerjik sinüzit yahut astımla üzere hastalıklarla %20 -10 birliktelik gösterir. Bu
hastalıkta bilhassa hastalar makul bir alerjen ya da alerjenlerle karşılaştığı vakit şikayetler ortaya çıkar.
Hastanın şikâyetlerinin ortaya çıkabilmesi için hastanın en azından sorumlu alerjenle daha evvelce bir
defa karşılaşmış ve ona hassas hale gelmiş olması gereklidir.
Alerjik rinit genel manada 3 başlık altında incelenebilir :
1- Yıl uzunluğu süren Alerjik rinit,
2- Mevsimsel Alerjik rinit,
3- Yıl uzunluğu süren fakat, mevsimsel artışlar gösteren Alerjik rinit
Tanı
Saman nezlesinin teşhisinde hastadan alınan öykü çok değerlidir. Hastalar burun akıntısı, hapşırma,
burun tıkanıklığı, kaşıntı, geniz akıntısı, boğazda gıcık, kronik öksürük, orta kulakta basınç problemleri
üzere şikayetler tanım ederler. Bu şikayetlerin ne kadar sürdüğü, gün içindeki devamlılığı, ne zamanlarda
arttığı, mevsimsel mi, yoksa yıl uzunluğu mu olduğu, şiddeti kıymetlidir. Alerjik bireylerde alerjik olmayan kişilere
nazaran daha çok sinüzit, burunda et büyümesi (konka hipertrofisi yahut polip), astım ve cilt reaksiyonları
görülmektedir. Alerjik rinitli hastaların muayenesinde burun akıntısı, burun içinde soluk renk, saydam
salgı artışı, ödem(şiş), şayet varsa et büyümesi görülür. Burun etleri ileri derecede şiş ve menekşe rengi
görünüm almıştır. Fizik muayene ve öyküsü ile tanısı konulan hastanın; neye karşı alerjisi olduğuna dair
ayrıntılı bir biçimde sorgulanmalı, deri testleri, kan testleri ile teşhis desteklenmeli ve sorumlu alerjen tespit
edilip tedavisi planlanmalıdır.
Alerjen tespitinde kullanılan testler
1. Deri testleri
PRICK Testi
İntradermal Testi
2. Kan testleri
Alerjik Enflamasyon Parametreleri:
Eozinofil Sayısı
Eozinofil Katyonik Protein (ECP)
Alerjik Hassaslık Parametreleri:
Total IgE Alerjen
Spesifik IgE
Alerjen Spesifik IgE
– Alerjen Spesifik IgE Karışım Tarama Testleri
– Alerjen Spesifik IgE Testleri
– Alerjen Spesifik IgE Ölçüm Metodları
3. İkaz Testleri
Uyarı testleri alerjik hastalıkların teşhisinde altın standardı oluştururlar.
o Nazal provokasyon testi.
o Çift kör, plasebo denetimli besin ikaz testi.
o Başka provokasyon testleri (haşere zehiri, lateks, v.s.)
Muayene sonrasında allerjiden şüphelenildiğinde en sık uygulanan tetkik deri testleridir. Lakin bu
testlerin negatif çıkması hastada alerji olmadığını göstermez. Deri testlerinde çalışılmayan bir allerjene
tepki olma ihtimali yahut bir allerjenin ciltten girdiğinde alerji yapmayıp teneffüsle girdiğinde alerji
yapıyor olma ihtimalleri vardır. Deri testleri ile hangi hususa ne kadar alerji olduğu öğrenilebilir.
Tedavi
Alerjik Rinit tedavisinde 3 başlıkta incelenir.
1 -Allerjenden korunma
2- İlaç Tedavisi
3 -İmmünoterapi (Aşı Tedavisi)
Allerjenden korunma: Alerjenle temas olmazsa alerjide olmaz. En tesirli tedavi formülü alerjenden
korunmadır Fakat bu ekseriyetle mümkün değildir. Hem allerjenin tam olarak belirlenememesi, hem
birden fazla hususa alerji olması hem de allerjen belirlense bile hastanın bu husustan uzak
durmasının mümkün olmaması üzere faktörler tedaviyi zorlaştırır. Yazımızın birinci kısmında en sık görülen
alerjenlerden korunma prosedürlerinden bahsedilmiştir.
İlaç tedavisi
İlaç tedavisi olarak en sık kullanılan ilaçlar antihistaminiklerdir. Bu ilaçlar alerjik tepkilerde en önemli
role sahip histamini azaltarak tesir ederler. Allerjene maruz kalmadan evvel kullanıldığında daha
yararlıdırlar. Bilhassa kaşıntı, akıntı ve hapşırma üzerine etkilidirler. Fakat hangi antihistaminiğin
hastaya daha yararlı olacağı biraz deneme yanılma yoluyla belirlenir. Hastanın uzun periyodik kullanımı ile
tesiri azalmaya başlarsa öteki bir antihistaminikle değiştirilmelidir. Bu ilaçların en değerli yan tesiri uyku
hali, ağız kuruluğu, çarpıntı, idrar zorluğu, göz içi basıncının artmasıdır. Lakin son kuşak
antihistaminiklerde bu yan tesirler epey azalmıştır. Antihistaminklerden sonra yararının en çok
olduğuna inandığım ilaç kortikosteroidlerdir (kortizon). Bu ilaçlar ağızdan ya da kalçadan uygulandığında
tesiri daha fazladır lakin yan tesirleri de daha fazladır. Bu nedenle burun spreyi olarak kullanılırlar.
Burun spreyi olarak kullanıldığında yan tesiri çok azdır ve aktifliği yeterlidir. Ayrıyeten dekonjestan denilen
burun içindeki alerjiye bağlı şişlikleri alan ilaçlar hem burun spreyleri hem de ağızdan hap olarak
kullanılmaktadır. Bilhassa bu küme ilaçların burun spreyleri hastada kısa periyodik güzelleşme hali ortaya çıkarır.
Bu tesiri ile bağımlılık yapabilir. Bu çeşit burun spreylerinin uzun mühlet kullanımları olağan burun damar
işleyişini bozarak vazomotor rinit dediğimiz burun tıkanıklığı ve akıntısı ile giden bir hastalığa neden
olabilir. ve kromolin ismi verilen ve alerjik tepkileri önleyen ilaçlar da vardır.
İmmünoterapi (Aşı Tedavisi)
Aşı tedavisi hastalığın nedenine yönelik tedavidir. Bu tedavide gaye yavaş yavaş sağlanan temel bir
uygunluk halidir. Sonuçları ilaç tedavileri üzere süreksiz değildir. Bu tedavi ile hem hastalığın bulguları iyileşirken
hem de astım üzere tepkilerin gelişmesi de engellenir.Bu alerjen ekstreleri içinde hiçbir formda bir
diğer ilaç, kortizon vb. bulunmaz.
Sadece neye alerjikseniz, o unsurun sudaki ekstresi mevcuttur. Bu husus cilt altından yahut öbür bir
teknikle (dil altından yahut ağızdan kullanımda) ağızdan verilerek uygulanabilir. Bu yolla vücudun
alerjene karşılığı düzenlenir. Bu unsura karşı bedenin karşılıksız kalması yahut daha az karşılık vermesi
sağlanmaya çalışılır. İlaç tedavilerinden kâfi oranda yarar görmeyen, şikayetleri yıl uzunluğu devam eden,
ilaçları çeşitli nedenlerle kullanamayan yada ilaca bağlı yan tesirlerin gözlendiği ve aşı uygulanmasına
pürüz bir öteki sıhhat sorunu olmayan hastalara uygulanır. Tedavi mühleti 3 ila 5 yıl arasında
değişmektedir. Tedavi başlangıç ve idame tedavisi olmak üzere iki kısımdır.
Başlangıç tedavisi doz artım periyodu olup aşı haftalık dönemlerle uygulanır. Enjekte edilen
dozun,enjeksiyon bölgesinde yahut bedeninizde oluşturduğu reaksiyona nazaran yeni doz belirlenir.
Enjeksiyondan sonra alerjik tepkiler görülebilir. sıklıkla bedende kızarıklık ve şişlikle karşılaşılır. Nefes
darlığı, öksürük üzere şiddetli tepkiler da nadiren görülebilir. Bu tepkiler çoklukla enjeksiyonu
takiben 20-30 dakika içinde geliştiğinden, hastaların aşıdan sonra uygulama yapılan yerde en az 30
dakika beklemesi gereklidir. Bu tedavinin tesiri en erken 6 ayla bir yıl ortasında değişen dönemde
görülür. Bunun için bu tedavi ile birlikte ilaç tedavisine devam edilmesi gerekmektedir.