Alerjik hastalıklar toplumda en sık görülen hastalıklardandır ve bu sıklık nedeniyle gebelik periyodunda de alerjik hastalıklar karşımıza çokça çıkabilmektedir.
Astım birinci sefer hamilelikte ortaya çıkabileceği üzere, gebelik evvelce var olan astımı daha da berbatlaşabilir. Güzel ve nizamlı tedavi edilmemiş astım, anne ve bebek için önemli sıkıntılar yaratabilir.
Alerjik astım nedeniyle ortaya çıkan şikayetlerin gebe kalındıktan sonraki seyri değişkenlik gösterir. Alerjik Astımlılarda astım şikayetleri öbür alerjik şikayetlerde olduğu üzere hastaların üçte birinde kendini azalma formunda gösterirken bu hastalarda astım denetim alınmış olur ve hamilelik sonrasında tekrar ağır astım şikayetleri devam edebilir. Üçte birinde birebir kalabilir ve üçte birinde ise kendini astım şikayetlerinde kötüleşme biçiminde gösterebilmektedir.
Gebelik öncesinde astımı denetim altına alınamayan hastalarda kötüleşme ve ataklarda artış daha sık görülür. Tekrarlayan gebelik durumlarında astım bir evvelki gebelikte nasıl seyretmişse bu gebeliğinde de sıklıkla emsal seyreder.
Astımın gebelik üzerindeki etkileri
Astımın gebelik üzerine tesiri de tartışmalıdır, ancak birçok çalışmada gebeliğe bağlı olarak hipertansiyona, bulantı ve kusmalara, vajinal kanama görülme sıklığında artışa, anne vefatlarında artışa, erken doğum, düşük doğum yüklü bebek, büyüme geriliği, kronik hipoksi(oksijen yetersizliği), anne karnında mevtin arttığı görülmüştür.
Bunlar daha çok denetimsiz astım durumunda görülür. Akut astım nedeniyle tedavi gereken hamilelerin %19 kadarında erken doğum görülmektedir.
Kontrolsüz astım anne ve bebek mevti ve sakatlığına yol açabilir.
Astım denetim altında olmadığı nasıl anlaşılır ?
Hamilelikten evvel astımı denetim altında olmayan hastalarda hamilelik müddeti boyunca astım şikayetleri daha fazla artış gösterebilir. Bilhassa astım için önerilen ilaçları daha fazla muhtaçlığı olabilir. Astım denetim altında olup olmadığını astım denetim testi yaparak anlayabiliriz. Astım denetim testinde sorduğumuz 5 soru ve bu sorulara verilen yanıtlara nazaran verilen puanlar kıymetlendirilir. Her soru 5 puan üzerinden kıymetlendirilir. Toplam puan 25 ise tam denetim, 24-20 ise kısmi denetim ve ≤19 ise denetim altında değildir.
Solunum işlev testlerinde FEV1 bedellerinin düşük olması bize astımın denetim altında olmadığını gösterir.
Alerjik astımın denetim altında olmamasının neden olacağı komplikasyonlar göz önüne alındığında, astımı denetim altına almak için kâfi ilaç tedavisi uygulanması gerektiği açıktır.
Gebelerde astım ilaçları inançlı midir ?
Astım tedavisinde kullanılan ilaçlar tıpkı halde gebelikte itimatla kullanılabilir mi ? sorusu aklımıza gelmektedir. Astımda kullanılan ilaçlara bağlı oluşabilecek yan tesirler astımın denetim altına alınamadığında neden olacağı ziyanların yanında rahatlıkla göz arkası edilebilir.
Gebeliğin başında ağır astım şikayetleri olan hastaların hamilelik süreci boyunca astımının ağır şiddette geçtiği görülmüştür. Astımı denetim altında olan hamilelerin hamilelik süreci de denetim altında olağana yakın geçmektedir. Fetüs ve hamile için çok sorun olmadan hamilelik süreci tamamlanmaktadır. Bu yüzden astım denetimi devamlı olmalıdır bilhassa hamilelik sürecini başından itibaren denetim altına alınmalıdır.
Alerjik astım denetimi için kullanılacak astım ilaçları alerji uzmanları ve bayan doğum uzmanları denetiminde korkmadan kullanılabilir.
Gebelikte astım tedavisi nasıl olmalıdır ?
Tedavide temel prensip astım denetim altında tutan en az sayıda ve dozda ilaç kullanılmasıdır. Astım ilaçları gerektiğinde kullanılmasında da kaçınılmamalıdır.
Astımlı bir gebe hastanın tedavisinde mümkün olduğunca hamilenin astımını denetim altında tutmak ve tıpkı süreçte fetüse en az ziyan verecek biçimde tedavi uygulamak gerekir. Astımlı gebe hastanın tedavisi bu yüzden istikrar içinde olması gereklidir.
Peki astım ilaçları nasıl kullanılır ?
Astımı olan hastalar hamilelik öncesinde alerjik astımın denetimi için birçok ilaç kullanması gereklidir. Astımlı hastalar gebe kaldığında daha evvel kullanmış oldukları kimi ilaçların kullanımında dikkat edilmesi gerektiren noktalar vardır.
Astımlı gebe hastalarda da tıpkı formda astım klavuzun da yer aldığı üzere astım hastaları için uygulanan basamak tedavisi uygulanır.
Alerji uzmanları tarafından bedellendirilen hastalar yukardaki biçimde astım ilaçları kullanması gereklidir. Astım ilaçları için yapılan çalışmalar sonucunda gebelerde kullanımı ile ilgili güvenlik skalası belirtilmiştir.
Hamile hastalarda kullanılan ilaçların fetüs üzerinde ziyanlı tesirleri olabileceği için son derece dikkatli olmak gerekir. Bu hususta FDA (Food and Drug Administration-ABD’nin ilaç ve besinleri denetleyici en üst kurulu) ilaçları gebelikte bebek üzerinde tesirleri açısından beş farklı kümeye ayırmıştır:
A Kategorisi:
İnsanlarda yapılan çalışmalarda fetus üzerine ziyanlı bir tesir saptanmamıştır. Bu kümeye dahil olan çok az sayıda ilaç vardır. Gebelikte kullanılan vitaminler bu gruptadır.
B Kategorisi:
Hayvanlarda yapılan çalışmalarda hayvan fetusları üzerinde ziyanlı ve olumsuz bir tesir saptanmamıştır, lakin insanlarda yapılan çalışmalar mevcut değildir.
Ya da:
Hayvanlarda yapılan çalışmalarda olumsuz tesirler saptanmış, fakat insanlarda yapılan çalışmalarda bu aksilikler doğrulanmamıştır. Penisilin kümesi antibiyotikler bu kümede yer alır.
C Kategorisi:
Hayvan ve/veya insanlarda yapılan çalışmalar yetersizdir.
Ya da: Hayvan deneylerinde olumsuz tesirler saptanmış, lakin insanlara ilişkin data yoktur. Gebelikte kullanılan ilaçların birçok bu kümede yer alır.
D Kategorisi:
bu kümedeki ilaçlarda insan fetusu üzerine olumsuz tesir bulunmuştur. Bu kümedeki ilaçlar kar/zarar oranı kar lehine olduğunda kullanılabilecek ilaçlardır. Kümeye en düzgün örnek sara hastalığı olan anne adaylarının kullanması gereken ilaçlardır.
X Kategorisi:
bu kümedeki ilaçlarda da insan fetusu üzerine olumsuz tesir bulunmuştur. Lakin bu kümedeki ilaçlar gebelikte kullanıldığında kar/zarar oranı her vakit ziyan lehine olan ilaçlardır. Bu yüzden hiç bir halde gebelikte kullanılmamalıdır (DES ve Talidomid üzere ilaçlar).
Bu sınıflandırma birçok açıdan yetersizdir ve baş karıştırmaktan öbür bir işe yaramaz. Zira sınıflandırma hem gebeliğin hangi devrinde kullanıldığını dikkate almamakta hem de bebekteki riskle birlikte tedavi konusundaki yönlendirmeyi de içermektedir.
Astım ilaçları FDA tarafından belirtilen skala içerisinde nerede yer almaktadır diye bakıldığında birden fazla B ve C kategorisindedir.
Hamilelik sürecinde kullanılan astım ilaçları hakkından toplanan bilgiler ışığında hamilelik sürecinde kullanabileceğimiz ilaçlar hamilenin ve fetüsün en az ziyan göreceği halde düzenlenmelidir.
Hamilelikte alerji aşıları devam edilmeli mi ?
Hamilelik sürecinde başka bir tedavide alerjik astımlı hastalar için uygulanan alerji aşılarıdır ( immunoterapi ). Hamilelik sürecinden evvel uygulanmaya başlanan alerji aşılarının idame dozlarda fetüs ve hamile üzerinde her hangi bir ziyanı gösterilmemiştir. Hamilelik sürecinden evvel başlayan alerji aşıları daha öncesinde alerjik tepki yaşamadıysa idame tedavisine geçildiyse inançlı bir halde alerji uzmanları eşliğinde uygulanabilir.
Hamilelik sürecinde alerji aşılarına başlamak yahut yüksek dozlar çıkmak uygun değildir.
Hamilelikte alerjik nezle (rinit) nasıl tedavi edilir ?
Alerjik astımı olan hastaların % 60-% 80 üzere çok yüksek oranda alerjik nezlelerinin de olduğu için hamilelik sürecinde de alerjik astım ile birlikte alerjik nezlenin de tedavisi gereklidir.
Hamilelik sürecinde alerjik nezle tedavisi son derece kıymetlidir. Alerjik rinit tedavi için kullandığımız tedaviler hamilelikte de gerekli olabilir. Alerjik nezle tedavisi için gerekli olan tedbir, ilaç tedavisi, alerji aşıları ve eğitim birebir şeklide hamileler içinde kıymetlidir.
Hamilelik müddeti boyunca alerjik şikayetlerine yol açan alerjenler için tedbir alması hamileliğinde alerjik nezlesinin daha denetimli olmasına ve daha az ilaç kullanmasına yol açacağı için gereklidir. Alerjik nezle için aldığı tedbirler alerjik astımın denetiminde de çok kıymetlidir.
Hamilelikte alerjik nezle şikayetleri olan astımlı hamile hastaların tedavisi daha öncesinde olduğu üzere birlikte yapılmalıdır. Alerjik nezle (rinit ) şikayetleri denetim altına alınamayan hastaların tıpkı halde astımları da denetim alınması güçtür. Bu yüzden alerjik astımı bulunan gebelerin kesinlikle gerekli ve uygun biçimde alerjik nezle içinde ilaçları kullanması gereklidir.
Alerjik nezle tedavisi için hastanın daha evvelden tanısı konulduysa ve uyguladığı tedavi varsa hamilelik sürecinde hamile hastaya ve fetüse en az ziyan verecek biçimde düzenlenmesi gereklidir.
Hamilelik sürecinde evvel şikayetleri başlamış ve alerjik rinit tanısı konmadıysa birinci evvel alerji tabipleri tarafından alerjik şikayetlere yol açabilecek alerjenlerin saptanması için alerji testlerinin yapılması uygun olur. Hamilelikte alerji testlerinin koldan yapılması riskli olabileceğinden daha çok kandan spesifik IgE bakılarak konulabilir. Alerjik rinit tanısı konulan hastanın tedavisi alerji tabipleri tarafından düzenlenmesi gereklidir.
Alerjik nezle tedavisinde kullanmış olduğumuz nasal steroidler hamilelik sürecinde de kullanılabilir. Budesonid içeren burun spreylerinin daha inançla uygulanabileceği hakkında daha çok bilgi vardır. Hamilelikten evvel alerjik nezle şikayetlerini denetim altına alana nasal steroidler alerjik nezle şikayetleri olduğunda tekrar uygulanabilir.
Alerjik nezle şikayetleri olan hastalarda burun tıkanıklığı ve geniz akıntısı üzerinde daha az tesiri olan antihistaminik muhtaçlığı varsa daha çok ikinci jenerasyon antihistamikler tercih edilmelidir. Bu kümede yer alan loratadin ve setirizin içeren preparatların tercih edilmesi uygun olur zira bu preparatların birinci nesillere nazaran daha az yan tesirleri vardır. Birinci kulak antihistamikler kullanılacaksa difenhidramin içeren ilaçlar itimatla verilebilir.
Hamilelerde nasal dekonjestanlar gerekliyse < 5 günden az olmak kaydıyla oxymetazolin içeren preparatlar verilebilir.
Sonuç olarak
Hamilelik süreciyle birlikte astım seyri değişkenlik gösterebilir. Daha berbata gidebilir birebir halde devam edebilir yahut daha yeterli biçimde olabilmektedir.
Hamilelikten evvel astımı denetim altında olanlar hamilelik ile birlikte denetim altında devam edebilir. Astımı denetim altında olmayan gebelerde astım daha ağır şiddette şikayetlerle seyretmektedir.
Hamilelikten evvel kullanılan astım ilaçları hamilelik müddetinde de kullanılması gerekebilir. Astımlı birlikte gebelerde kullanılan ilaçlar hamilelerden en uygun denetimi sağlarken fetüs üzerinde de en az yan tesire yol açacak formda yapılmalıdır.
Hamilelik boyunca astım için kullanılacak ilaçlar fetüs üzerinde tesirleri en az olarak biçimde düzenlenmelidir.
Hamile olmadan evvel başlanan alerji aşıları daha evvel yan tesire yol açmadıysa ve idame dozlarında ise alerji tabipleri denetiminde verilebilir.
Hamilelerde astımı en uygun halde denetim altına almak için eşlik eden alerjik nezle varsa kesinlikle alerjik nezle tedavisi de yapılmalıdır. Alerjik nezle şikayetleri denetim altına alınmazsa alerjik astımı da denetim altına almak zorlaşır.