Erkek faktörüne bağlı kısırlık şikayeti ile başvuran çiftlerin yaklaşık %40-50’sini teşkil etmektedir.Bu nedenle erkeğin de muayene olması gereklidir. Bilhassa testislerin olağan torbada yerleşimli olup olmadığı, boyutları, inmemiş testis için geçirilmiş cerrahi hikaye varlığı, varikosel varlığı, varikosel için cerrahi geçirip geçirmediği, erişkin devirde kabakulak geçirip geçirmediği, cinsel birleşmenin olağan olarak olup olmadığı değerlendirilmelidir.
Meni, testislerde üretilen spermler, prostat ve birtakım salgı bezlerinden salgılanan sıvıların karışması ile oluşur. Sperm üretimi yaklaşık 75 gün süren bir süreç sonucu oluşmaktadır. Bu nedenle erkeğin son 75 gün içersinde kullanmış olduğu ilaçlar, maruz kaldığı toksik unsurlar (sigara gibi) sperm kalitesini ve sayısını etkileyebilir. Bu nedenle 2-3 ay aralıklarla 2-3 kere sperm tahlili testi yapılması kesin teşhis öncesi gereklidir.
Kısırlık NedenleriOran(%)Hiçbir neden gösterilemez%48.5Nedeni belirli edilemeyen bozuk sperm%26.4Varikosel%12.3Enfeksiyon hastalıkları%6.6Savunma sistemi bozukluklar%3.1Sonradan edinilen bozukluklar%2.6Doğuştan (genetik) bozukluklar%2.1Cinsel problemler%1.7
Kısırlık nedenlerinin tespiti için testler:
Sperm tahlili erkeğe ilişkin kısırlık nedenlerinin belirlenmesinde en kıymetli testtir. Sperm tahlili testi ucuz, kolay ve tesirli bir test olduğu için birinci etapta yapılması gereken bir testtir. 3-6 günlük cinsel ilişkisizlik sonrası verilmesi gereklidir. Sperm tahlilinin yapılacağı laboratuvar tarafından steril bir kap verilir ve mastürbasyon sistemi ile bu kaba meni verilir. Mastürbasyon sırasında rastgele bir kayganlaştırıcı kullanılmaması gereklidir. Mümkün ise laboratuar içersindeki özel odalarda meni verilmesi sağlanmalıdır. Meni verme süreci erkeği hayli gerilimli bir duruma getirebilmektedir. Bu nedenle meni verme süreci sırasında sertleşme sorunları üzere sorunlar olağan olarak görülebilmektedir. Bu üzere durumlarda erkeğin eşi yardımcı olabilmekte ya da sertleşme sorunu var ise Viagra üzere ilaçlar kullanılabilmektedir. Birtakım durumlarda meskende de meni verme süreci yapılabilir. Ama meni en fazla 1 saat içerisinde uygun sıcaklık aralığında (vücut sıcaklığı) laboratuara getirilmelidir.
Normal sperm tahlili:
Meni Hacmi (ml)1.5-7 mlPh Değeri7.0-8.0Sperm Sayısı (Milyon/ml)Sperm Sayısı (Milyon/ml) >20 MilyonHareketli Sperm Oranı (%)>%50İleri Hareketli Sperm Oranı (%)>%25Yuvarlar Hücre Sayısı (Milyon/ml)><5 MilyonLökosit Sayısı (Milyon/ml)<1 MilyonŞekil (Kruger sınıflamasına göre)>%14 Olağan %414 Subfertil <%4 İnfertil
Tanımlar
AspermiMeninin olmamasıOligospermiMenide sperm sayının az olmasıAzospermiMenide spermin bulunmamasıAstenospermiHareketli spermlerin az olmasıTeratospermiNormal biçimli spermlerin az olmasıNekrospermiMenide canlı sperm olmamasıLökositospermiMenide akyuvar hücrelerinin bulunmasıHematospermiMenide kan hücrelerinin bulunmasıGlobozospermiAkrozomu olmayan spermlerin varlığı
Normal sperm kıymetlerinin tespit edilmesi çoklukla erkek faktörünün olmadığının kâfi bir göstergesidir. Ancak olağandışı olgularda 2-3 ay aralıklarla 2-3 kere sperm tahlili testi yapılması kesin teşhis öncesi gereklidir.
Nadir olarak kullanılan testler
Sperm tahlili erkek kısırlığını pahalandırmak için çoklukla kafidir ve diğer bir test yapmaya gerek yoktur. Aşağıdaki testler çok az olarak yapılır.
Mixed Aglütinasyon Tepki Testi
Antisperm antikorlarının varlığının tespit edildiği bir testi. Rutin klinik uygulamada yeri yoktur.
Hormonal Testler
Azospermili erkeklerde FSH, LH ve testosteron pahaları bakılabilir. Tıkayıcı tipte azospermisi olanlarda FSH olağan iken tıkayıcı olmayan azospermide FSH yükselir. FSH kıymeti düşük ise çoklukla beyindeki hipofiz bezindeki sorunlar akla gelmelidir.
Sperm Fonksiyon Testleri
Rutin klinik uygulamada yeri yoktur.
Testis Biyopsisi
Menide sperm olmaması (Azospermi) olan hastalarda testisten cerrahi uygulama ile biyopsi yapılabilir ve sperm üretiminin hangi etapta sekteye uğradığı tespit edilebilir. Lakin günümüzde tüp bebek sırasında yapılan biyopsi haricinde biyopsi yapılması mutlaka önerilmemektedir. Azospermili hastalarda yapılan biyopsi ile çok bedelli olan testis dokusu çıkarılmakta ve bu dokuda sperm bulunsa dahi bu kademede kullanılamamaktadır. Bu nedenle azospermili hastalarda biyopsi yapmak yerine bu hastaların eşlerini tüp bebeğe hazırlamak ve azospermili hastaya sperm elde etme yollarından birisini uygulamak (TESE, TESA), sperm çıkar ise direk olarak mikroenjeksiyon yapmak en uygunudur. Artan dokular inceleme için patolojiye gönderilebilir. Tekrar etmek gerekir ise tüp bebek haricince testis biyopsisi muhakkak önerilmez.
Ultrasonografi ile inceleme
Varikosel ya da hidrosel olup olmadığının tespit edilmesi için gerekebilir.
Genetik İnceleme
Azospermi yahut sperm sayısının çok düşük olduğu olgularda yapılması gerekir. Erkeğin kromozom tahlili ve Y mikrodelesyonunun olup olmadığı belirlenmelidir.
Erkek faktörü-Tedavi
Erkek sorununun derecesine nazaran tedavi planlanır. Ağır sorunlarda mikroenjeksiyon ile tüp bebek yapmak gerekir iken hafif durumlarda öncelikle aşılama tedavisi yapılır. Aşılama tedavisinden muvaffakiyet elde edilemez ise tüp bebek tedavisine başlanmalıdır.
Önemli uyarı:
Varikoselin cerrahi olarak çıkarılması yalnızca ağrı varlığında ve estetik olarak görünümü çok bozduğunda yapılmalıdır. Kısırlık nedeni ile varikoselin çıkarılması sperm bedellerinin hafif artırsa da gebelik oranlarını artırmamaktadır. Varikosel varlığında tedavi çoklukla aşılama yahut tüp bebektir.
