DEHB’li Yetişkin Olmak

Siz hiç Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu belirtileri gösteren bir yetişkin tanıdınız mı?

Tanıdıysanız eminim onunla yaptığınız bir sohbette size kendisiyle ilgili bazı yakınmalarda bulunmuştur. Mesela bizlerin aşina olduğu konuşmalardan biri şu şekilde gerçekleşmişti:

‘’DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) olan bir yetişkin olarak hayatımda birçok zorlukla karşılaştım. Örneğin dikkatimi toplamak ve bir görev üzerinde konsantre olmak benim için çok zor oldu. Bu nedenle işte veya okulda verilen görevleri tamamlamak için daha fazla çaba harcamak zorunda kaldım.

Hiperaktivitem nedeniyle oturmak veya birini uzun süreli dinlemek benim için çok zor oldu ve sürekli bir yerlere gitmek, oturmam gereken yerlerde bile ayakta durmak istedim. Ayrıca zaman yönetiminde de güçlük çektim ve vaktinde gitmem gereken yerlere hep geç kaldım.

Bunların yanı sıra yapmam gereken önemli işlerimi sık sık erteledim veya o işleri yapmayı unuttum. Bu zorluklar benim günlük hayatımda iş performansımı, kişisel ilişkilerimi, akademik yaşamımı, özel hayatımı ve genel yaşam kalitemi çok olumsuz etkiledi.’’

Her yetişkinde DEHB belirtileri farklı biçimlerde gözlemlense de DEHB’ye sahip bir yetişkininin gözünden yaşadığı zorluklar genelde yukarıdaki cümlelere benzer şekilde ifade edilmektedir. Yetişkinlerde görülen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri yaşamı zorlaştıran ve destek alınması gereken bir süreçtir.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkan bir rahatsızlık olarak bilinir. Ancak DEHB yetişkinlerde de görülen bir durumdur. Yani çocuklukta başlamış olan DEHB belirtileri büyüyünce kendiliğinden geçmemektedir.

DEHB, yetişkinlik döneminde çoğu kez akla gelmeyen veya fark edilmeyen bir durum olmakla beraber yetişkinlerin de hayatında birçok soruna neden olabilir.

Özellikle DEHB tanısı bilinmediğinde bir yetişkin sosyal çevresi veya aile bireyleri tarafından “sorumsuz, işine geldiği gibi davranan, bencil, sıkılgan, hayalperest, tembel, hep eğlence düşünen vb.” şekilde etiketlenebilmektedir.

DEHB’in yetişkinlerdeki belirtilerine bakıldığında bu belirtilerin dikkat eksikliği, organizasyon becerilerinde zayıflık, zaman yönetimi sorunları, unutkanlık ve durağanlığın getirdiği sıkılmış hallerden uzaklaşmak için hareketli olma gibi çocukluk dönemindekine benzer özellikler gösterdiği görülür. Ancak yetişkinlik döneminde bu belirtiler iş hayatı, okul, aile ve sosyal ilişkiler gibi günlük yaşamın çeşitli alanlarında daha belirgin şekilde kendini göstermektedir.

DEHB’li yetişkinler her sabah düzenli olarak işe gidip uzun süre aynı işte çalışmakta zorluk çekme, işlerine konsantre olamama, sık sık dikkat dağınıklığı yaşama, organizasyon sorunları yaşama ve işe sürekli geç kalıp işte sıkıldığı için işten erken çıkmak isteme gibi iş hayatını sürdürmeye yönelik problemler yaşayabilmektedirler.

DEHB’li yetişkinler aile hayatında ise ev işlerini yapmakta zorluk çekme, kira, fatura gibi giderlerin takibini yapmakta zorlanma, para yönetimi ve bütçe hesaplarında zorlanma, borçlarını zamanında ödeyememe ve aile üyeleriyle sorumluluklarını yeterli düzeyde yerine getiremediği için anlaşmazlıkların olması gibi problemleri yaşamaya maruz kalırlar.

Yetişkinlik döneminde de DEHB’in tanısı ve tedavisi mümkündür. Doğru konulan bir tanı ve yapılan tedavi ile DEHB yaşayan yetişkinlerin yaşam kalitesi daha çok artabilir. Ancak günümüzde pek çok yetişkinin DEHB tanısı almaktan çekindiği ve bu nedenle tedaviye başlamak istemediği de sıklıkla görülmektedir.

Bu yüzden DEHB’de erken teşhisin öneminin bilinmesi ve tedaviden kaçınılmaması üzerine toplumsal farkındalığın artırılarak herkesin bu konuda bilinçlendirilmesi çok önemlidir.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Belirtileri

Yetişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), çocukluk çağındaki belirtileriyle benzer semptomlar gösterir. Ancak belirtiler yetişkinlerin hayatında çocuklarınkinden daha farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Bu belirtiler şunlardır:

Dikkat Eksikliği: DEHB’li yetişkinler, uzun süreli dikkat gerektiren işlerde konsantre olmakta zorlanabilirler. Dikkatlerinin dağılması ve kolayca sıkılma gibi belirtiler gösterebilirler. Örneğin bir toplantıda önemli bir konuşmacıyı dinlemek yerine, zihinleri farklı şeylere kayabilir ve toplantıda tamamen farklı şeylerle ilgilenebilirler.

Ayrıca bir görev üzerinde çalışırken sık sık işlerini yarım bırakabilir ve önündeki işi tamamlamadan başka bir işi yapmaya geçebilirler. Çoğu zaman işlerini tamamlamadan başka bir işe geçtiğini o anda fark edemedikleri için sorumluluk kazanımları zayıf kalır.

Hiperaktivite: DEHB’li yetişkinler, hareketli ve huzursuz olma eğilimindedirler. Sürekli olarak ayağa kalkma, yürüyüş yapma, el veya bacaklarını hareket ettirme gibi davranışlar sergileyebilirler. Örneğin bir toplantıda oturmak yerine, sürekli yerlerinde kıpırdayarak farklı pozisyonlar deneyebilirler. Ayrıca konuşmaları hızlıdır ve konuşurken hareketleri de zor durdurulabilen bir tempoda olabilir.

Dürtüsellik / Impulsivite: DEHB’li yetişkinler, düşüncesizce hareket etme, hızlı kararlar alma ve risk alma gibi davranışlar sergileyebilirler. Örneğin bir tartışmada hızlıca tepki verebilir ve sonrasında pişmanlık duyabilirler. Ayrıca finansal kararlarında risk almaya eğilimli olabilirler ve düşünmeden aldıkları bu riskler sonrasında büyük zararlarla karşılaşabilirler.

Organizasyon sorunları: DEHB’li yetişkinler zaman yönetimi, planlama, düzenleme ve diğer organizasyon becerilerinde zayıf olabilirler. İşlerini tamamlamak için ihtiyaç duydukları zamanı doğru bir şekilde tahmin edemezler ve bu nedenle sürekli olarak işleri son dakikaya bırakırlar. Örneğin bir projenin tamamlanması için gerekli olan zamanı yanlış tahmin ederler ve son dakikada büyük bir stres yaşarlar.

DEHB’li bir yetişkinin zaman yönetimindeki en büyük kaosu elindeki işin bitirilmesi için kendisine tanıdığı zaman ile iş yükü arasında yanlış karar vermesinden kaynaklanır. Örneğin bir yetişkin 2 gün üzerinde çalışması gereken bir projeyi, proje tesliminin son gününe bırakmış olabilir veya son 2 saate projeyi sığdırmaya çalışabilir.

Bu durum onun baştan savma işler yapmasına, aldığı sorumluluğu tamamlayamamasına veya son dakikada işleri başkasına yaptırmaya çalışmasına neden olabilir. Bu yüzden çalışma ekibinde diğerleriyle birlikte uyumlu şekilde hareket etme konusunda da zorlanmalar yaşayabilirler.

Unutkanlık: DEHB’li yetişkinler, önemli görevleri veya toplantıları hatırlamakta zorlanabilirler. Ayrıca sık sık eşyalarını kaybederler veya unuturlar. Bu yüzden DEHB’li bireylerin en çok unuttukları kişisel eşyalar arasında ev, araba veya işyerindeki anahtarları ile cüzdan ve telefonları yer almaktadır.

Ayrıca bu bireylerin unutkanlık düzeyleri yüksek olduğu için önemli tarihleri ajandalarına kaydetme konusunda da unutkan olurlar. Bu yüzden biri onlara hatırlatmazsa önemli bir daveti kaçırabilir, aile üyelerinin ve çok yakınlarının yıl dönümü, doğum günü, çocuklarının okul sonu gösteri gününü vb. önemli günlerini unutabilirler.

Sosyal ve Duygusal Problemler: DEHB’li yetişkinler, sosyal etkileşimlerde zorluk yaşayabilirler. Bu kişiler dikkat, odaklanma veya dürtüsellik problemleri yaşadığından dolayı otokontrol becerileri ve kendilerine yönelik duygusal, bedensel farkındalık becerileri zayıf olduğu için duygusal çıkışlarını kontrol edememe problemlerini de beraberinde yaşayabilmektedirler.

Bu yüzden DEHB’li bireyler küçük anlaşmazlıklarda bile öfke nöbetleri geçirebilir ve kendilerini doğru şekilde ifade etmekte zorlanabilirler. Bunun sonucunda hem diğer insanların duygu-düşüncelerini anlamakta hem de kendini diğer insanlara anlatmakta zorlandıklarından dolayı sosyal ve özel ilişkilerini yürütmekte birçok problem yaşayabilirler.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Alt Tipleri Nelerdir?

Yetişkinlerde DEHB birbirinden farklı biçimlerde gözlemlenebilir. Yetişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu genellikle üç alt tipte görülmektedir. Yetişkinlerde görülen DEHB’in 3 alt tipi şunlardır:

1) Dikkat Eksikliği Tipi: Bu alt tip, özellikle dikkat eksikliği ile karakterizedir. Kişiler hareketlerini kontrol edebildikleri halde dikkatlerini toplamakta güçlük çekerler. Bu kişiler kendilerini zorlayarak dikkatlerini toplasalar bile dikkatleri yine kolayca dağılır. Bu yüzden dikkatlerini sürdürmekte güçlük çekerler. Bu alt tipi yaşayan yetişkinlerde görülen DEHB belirtileri şöyledir:

Sık sık dağılan dikkat ve kolayca sıkılma

Dikkati başlatma, sürdürme ve dikkati yerinde zamanında sonlandırma evrelerinde zorlanmalar yaşama

İşleri tamamlamakta zorlanma

Detaylarla ilgilenememe

Planlama ve organizasyon yapmada zorlanma

Unutkanlık veya sık sık kaybolan eşyalar

2)Hiperaktivite/İmpulsivite (Dürtüsellik) Tipi: Bu alt tip, hiperaktivite ve/veya kontrolsüz davranışlarla karakterizedir. Kişiler, sakin olmaları gerektiği yerde heyecanlı, huzursuz ve hareketli davranışlar gösterebilirler. Dışarıdan bakıldığında bu alt tipe sahip olan DEHB’li yetişkin yerinde duramayan, sürekli kıpırdayan bir tutumda görülebilir. Ayrıca düşünmeden davranma, söz kesme gibi davranışları sık sık sergilerler. Bu alt tipi yansıtan bazı örnekler şunlar olabilir:

Sürekli hareket halinde olma veya yerinde duramama

Fazla konuşma,

Karşısında biri konuşurken etkili biçimde onu dinleyememe ve sık sık söz kesme

Düşünmeden hareket etme

Kendisine bir soru sorulduğunda düşünmeden yanıt verme

Sabırsızlık ve bekleyememe

Riskli davranışlar gösterme

Kolayca sinirlenme

3) Kombine Tip: Bu alt tip, hem dikkat eksikliği hem de hiperaktivite/impulsivite (dürtüsellik) belirtilerini içerir. Kişiler, dikkatlerini toplamakta zorlanırken aynı zamanda sürekli hareket etme ihtiyacı hissederler ve kontrolsüz davranışlar sergileyebilirler. Kombine tip gösteren DEHB’li yetişkinlerde yukarıda sayılan 2 alt DEHB tipi belirtilerinin birçoğu birlikte görülmektedir. Bunlardan en çok görülenleri şöyledir:

Sürekli hareket halinde olma veya yerinde duramama

Dinliyormuş gibi gözükse de dikkatini verememe

Sorumluluklarını yerine getirememe

İşleri tamamlamakta zorlanma

Fazla konuşma veya söz kesme

Sabırsızlık veya bekleyememe

Unutkanlık veya kaybolan şeyler

DEHB mi Değil mi? : Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ile Karıştırılabilecek Durumlar

Yetişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri, diğer bazı psikiyatrik veya tıbbi durumlarla da benzerlik gösterebilir. Bu nedenle DEHB tanısını koymak zor olabilir. Aşağıda belirtilen farklı rahatsızlık belirtileri dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ile karıştırılabilir:

Depresyon: Depresyon belirtileri, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtilerine benzer olabilir. Çünkü kişi depresyonda olduğunda anda kalmakta zorlanır. Kişinin zihni sürekli kendisini üzen ve mutsuzluğunu arttıran olumsuz yaşam olaylarıyla meşgul olduğu için kişi, dikkatini toplayamamaktan yakınır ve dikkatini toplasa da depresyonun getirdiği çabuk sıkılma hali dikkatinin çabuk dağılmasına neden olur.

Ayrıca depresyonda olan kişilerin yaşam enerjileri de düşük olduğu için başladıkları bir işi tamamlamakta zorlanırlar. Örneğin kişi kahvaltı hazırladıktan sonra kahvaltı masasını toplamaya hali olmadığını düşündüğü için masayı toplamayı unutup gidip yatma ihtiyacı hissedebilir.

Anksiyete bozuklukları: Anksiyete bozuklukları, kişinin dikkatini olumsuz düşünceler veya endişelerle meşgul etmesine neden olabilecek güçte bir duygu durum bozukluğudur. Kişinin zihni sürekli kendi endişeleriyle meşgul olduğu için bu durum anda kalmasının önüne geçer ve kişi, şimdiki zamanda yapması gereken işlere yeterli düzeyde dikkatini veremez.

Ayrıca kaygı kişinin sürekli huzursuz ve aceleci bir tutuma sahip olmasına neden olabileceği için kişinin üstlendiği işlerde hata yapmasına, dalgınlaşmasına, detayları gözden kaçırmasına ve sakarlaşmasına da sebep olabilir. Bu belirtiler yine dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri ile karıştırılabilmektedir.

Bipolar bozukluk: Bipolar bozukluk iki uçlu mizaç bozukluğu olarak da bilindiğinden dolayı kişiler farklı zamanlarda birbirinden zıt iki uç evreyi yaşayabilmektedirler. Bu rahatsızlığın bir ucu depresif evreyi yansıtırken bir ucu da aşırı aktif, enerjik ve dürtüsel davranışlarla karakterize edilen manik evreyi yansıtmaktadır.

Özellikle kişi manik evreye geçiş yaptığında aşırı hareketlenme, dürtüsel davranışlar gösterme, düşünmeden hareket etme ve önemli işlerine bile konsantrasyonunu sağlayamama gibi davranışlar gösterdiğinden dolayı bu kişilerin gösterdiği semptomlar DEHB belirtileri ile de kolaylıkla karıştırılabilmektedir.

Tiroit bozuklukları: Tiroit hormonlarının düzgün çalışmaması, kişinin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna benzer belirtiler göstermesine neden olabilir.

Uyuşturucu veya alkol kullanımı: Uyuşturucu veya alkol kullanımı, beyin kimyasını ciddi derecede bozduğu için beynin dikkat ve davranış kontrolünü sağladığı merkezde oluşan bir hasar sonucunda ortaya çıkan semptomlar kişide dikkat eksikliği ve hiperaktivite benzeri belirtilere neden olabilir.

Nörolojik bozukluklar: Beyin hasarı veya tümörler gibi nörolojik bozukluklar, kişinin dikkat eksikliği ve hiperaktivite benzeri belirtiler göstermesine neden olabilir.

Birbirinden farklı tanıları yansıtan ve birbirinden çok farklı tedavi prosedürlerini içeren bu rahatsızlıkların doğru şekilde birbirinden ayrılması, doğru tanının konulması için çok önemlidir. Bu yüzden DEHB belirtileri gösterdiğinden şüphelenen bir yetişkinin uzman tarafından değerlendirilmesi ve uzman kontrolünde tedavi sürecine başlaması gerekir. Aksi taktirde yanlış konulmuş bir tanı yanlış bir tedaviyi getireceği için kişiyi iyi etmekten çok semptomların daha da fazla artmasına neden olabilir.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğuna Eşlik Edebilecek Durumlar

Yetişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), yalnızca belirtileri açısından değil aynı zamanda kendisine eşlik edebilecek diğer tıbbi veya psikiyatrik durumlar açısından da oldukça karmaşık bir bozukluktur. Özellikle çocuklukta tedavi edilmemiş olan dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu yetişkinlik döneminde bazı duygu durum rahatsızlıkları veya davranış bozukluklarıyla beraber seyredebilmektedir.

Ayrıca bazen farklı nörolojik problemler de sonuç olarak dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun ortaya çıkmasında etkili rol oynayabilir. Bu yüzden DEHB tanısı başka bir rahatsızlığın ortaya çıkmasındaki neden mi yoksa DEHB belirtileri başka bir rahatsızlığın sonucu olarak mı ortaya çıkıyor ya da her iki bozukluk birbirinden bağımsız olarak mı aynı anda aynı kişide seyrediyor, işte bu soruların cevabını verebilmek için yine bir uzmandan doğru bir destek almanın şart olduğu söylenebilir.

Aşağıda DEHB’ye eşlik edebilecek bazı durumlar şöyle sıralanmıştır:

Anksiyete Bozuklukları: Yetişkinlerde DEHB, anksiyete bozukluğu ile birlikte sıkça görülür. Genellikle anksiyete bozukluğu olan insanlar, stresli durumlarda daha fazla dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri gösterirler. Aynı zamanda DEHB’ye sahip kişilerin de anksiyete bozukluğu geliştirme riski daha yüksektir.

Depresyon: DEHB’li yetişkinlerde depresyon görülme sıklığı yüksektir. Depresyon belirtileri, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtilerinin artmasına neden olabilir. Depresyon ve DEHB birbirini tetikleyebilir ve bu durum genellikle daha uzun soluklu bir tedavi gerektirir.

Bipolar Bozukluk: Bipolar bozukluğu olan insanların, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna da sahip olmaları olasıdır. Bu nedenle DEHB tanısı konulduğunda bazı durumlarda bipolar bozukluk belirtilerinin de görülüp görülmediği göz önünde bulundurulmalıdır.

Uyku Bozuklukları: Uyku apnesi, uyku yoksunluğu ve uyku bozuklukları, DEHB’li yetişkinlerde yaygın olarak görülür. Uykusuzluk, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtilerini daha da kötüleştirebilir.

Bağımlılık: Madde bağımlılığı ve alkol bağımlılığı gösteren bireylerin çocukluk döneminden itibaren doğru şekilde tedavi edilmemiş, DEHB belirtileri olduğu da sıkça görülen bir durumdur. DEHB belirtileriyle beraber görülen bağımlılık belirtileri tedavinin daha uzun süreli olmasına neden olabilir.

Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB): DEHB’li yetişkinlerde OKB görülme riski daha yüksektir. OKB’li insanlar, tekrarlayıcı düşünceler ve davranışlarla mücadele ederler. Bu durum DEHB belirtilerini daha da kötüleştirebilir.

Sosyal Kaygı Bozukluğu: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan bireyler sosyal kaygı bozukluğuna da sahip olabilirler.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Neden Olur?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) yetişkinlikte fark edilen bir durum olsa da genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkmış ve erken çocukluktan itibaren süregelen nöropsikiyatrik bir rahatsızlıktır. DEHB’in kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte son yapılan çalışmalar genetik faktörlerin, yanlış beslenme düzeninin, geçirgen bağırsak yapısına sahip olmanın ve çevresel faktörlerin DEHB’in ortaya çıkmasında rol oynadığını göstermektedir.

Genetik Faktörler: DEHB’li bireylerin biyolojik anne-babalarıyla, öz kardeşleriyle ve birinci derece akrabalarıyla ilgili aile öyküsü dinlenerek ailede bu rahatsızlık belirtilerini gösteren başka kişilerin olup olmadığı araştırılır. Böylece genetik yatkınlığın DEHB’in ortaya çıkmasında nasıl bir rol oynadığı tespit edilmiş olunur. Ayrıca bazı genlerin DEHB ile ilişkili olduğu da düşünülmektedir.

Çevresel Faktörler: Gebelik sırasında veya doğum sürecinde ortaya çıkan sorunlar, doğum sonrasında maruz kalınan çevresel toksinler (örneğin kurşun), büyüme sürecinde maruz kalınan yetersiz veya sağlıksız beslenme durumları ile stresli yaşam koşulları gibi çevresel faktörlerin DEHB’in ortaya çıkmasında etkili rol oynadığı bilinmektedir.

Yanlış Beslenme Düzeni: Özellikle raf ömrünün uzaması için çeşitli katkı maddelerinin yoğun düzeyde kullanıldığı besinlerin ve trans yağlar ile yapay şeker içeren paketli ürünlerin beyin sağlığını olumsuz yönde etkilediğine dair önemli çalışmalar yapılmıştır. Özellikle fonksiyonel tıp alanını benimsemiş olan hekimlerin üzerine düştüğü bu çalışmalar kişilerin beslenme biçimleri ile dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri arasında anlamlı ilişkilerin olduğunu ortaya koymaktadır.

Geçirgen Bağırsak Sendromu: Bilimsel olarak yapılan çalışmalar sindirim ve boşaltım sistemi ile beyin sağlığı arasında önemli bir ilişkinin olduğunu ortaya koymaktadır. Bu yüzden tıp alanında bağırsak organına “vücudumuzun 2. beyni” yakıştırması yapılarak bağırsak yapısının ve bağırsak sağlığının önemi üzerinde durulmaktadır. Aynı şekilde fonksiyonel tıp alanında da öncelik olarak ele alınan bağırsak sağlığının beyin sağlığı ile yakından ilişkisinin olduğu bilimsel araştırmalarla da ispat edilmiş durumdadır.

Gıda olarak tüketilen bazı besinlerin bağırsakta olması gereken düzeyde parçalanamadan geçirgen bağırsak durumu nedeniyle kana geçmesi sonucunda bu parçaların kan yoluyla ilerleyip bazen kan-beyin bariyerini de aşarak beynin dikkat bölgesinde bir inflamasyona neden olduğu bilinmektedir. Bu durumda bireyde dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri ortaya çıkabilmektedir.

Tedavi olarak bütüncül tedaviyi benimseyen fonksiyonel tıp alanında sağlıklı yeme düzeninin sağlanması, stres yönetiminin yapılması, belirli egzersizlerin kişinin hayatına sokulması ve hekimin muayenesi ile beraber kişinin ihtiyacı olduğu görülen gerekli vitamin-mineral takviyelerinin sağlanması sonucunda DEHB belirtilerinin azalarak iyileşme gösterdiği görülmektedir.

DEHB belirtilerinin düzeyine bağlı olarak fonksiyonel tıp tedavisini çoğu zaman kişiye özel hazırlanan SAS dinleti metodu ile de desteklemek gerekebilir.

Beyindeki Kimyasal Dengesizlikler: DEHB ile ilişkili olduğu düşünülen beyindeki dopamin, norepinefrin ve serotonin gibi kimyasalların dengesizliği de DEHB’in nedenleri arasında yer almaktadır. Bu kimyasal dengesizlikler bir psikiyatri uzmanı tarafından değerlendirilerek ilaç tedavisi ile düzenlenebilmektedir.

DEHB belirtilerinin ortaya çıkmasında etkili rol oynayan birçok faktör yukarıda sayılmış olup, tedaviye başlayan yetişkinde hangisinin DEHB belirtilerine neden olduğunu bilmek bir ruh sağlığı uzmanının muayenesi ve başlanan tedaviden görülen faydaların değerlendirilmesiyle daha bilinir bir duruma gelmektedir.

Ancak muayene edilmeden ve tedaviye başlamadan DEHB belirtilerine neyin neden olduğunu önden bilmek mümkün değildir. Bu yüzden yukarıda sayılan DEHB belirtilerini tek bir faktöre bağlamak yerine bu faktörlerin bir kombinasyonunun DEHB’in ortaya çıkmasında rol oynadığı görüşü daha çok benimsenmektedir.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?

DEHB tanısı, yetişkinlerde DEHB belirtilerinin gözlemlenmesi sonucunda hekim tarafından yapılan detaylı bir muayene, yetişkinlere yapılabilen bir dikkat testi ve hekim tarafından gerekli görülürse belli kan tahlili değerleri ile beraber değerlendirilerek konulabilen bir teşhistir.

DEHB tanısı koymak için bir psikologla gerekli görüşmeler sağlanabilir ve dikkat testi yaptırılabilinir. Ancak psikoloğun gözlemleri ve yapılan dikkat testi sonuçları DEHB belirtileri ile örtüşüyorsa yetişkini bir uzmana ya da bir fonksiyonel tıp hekimine yönlendirebilir.

Değerlendirme ve gözlemler bir psikologla yapılabilirken tanıyı koyma yetkisi yetişkinleri bu alanda tedavi edebilen bir psikiyatri hekimine ya da fonksiyonel tıp hekimine aittir. Yetişkin bireye tanı konulduğu taktirde tedavi, psikoterapiyle ya da dikkat gelişimini ve davranışsal becerileri destekleyen SAS dinleti metodu ile desteklenerek psikolog ile hekim gözetiminde beraber seyri yapıldığı zaman daha kısa sürede tedaviden cevap alınabilmektedir.

DEHB tanısı koymak için öncelikle kişinin belirtileri hakkında detaylı bir tıbbi ve psikolojik geçmiş öyküsü alınır. Hatta aile öyküsü hakkında da bilgi edinmek DEHB belirtilerini değerlendirmede önemli ipuçları sağlamaktadır.

Eğer yetişkinin kendisiyle ilgili anlattığı ifadeler kafa karıştırıcıysa ya da yetişkin yetersiz bilgi aktarımı sağlıyorsa bu durumda yetişkini iyi tanıyan aile üyelerinden ya da yakın arkadaşlarından biriyle görüşmek ve onlarında gözlemledikleri bilgileri almak tanı öncesi değerlendirmede önemli bir adımdır.

Ayrıca Moxo d-CPT Sürekli Performans Dikkat testi DEHB belirtileri gösterdiği düşünülen bir yetişkine uygulanması önerilen pratik bir test olup dikkat, hiperaktivite, dürtüsellik ve zamanlama performansına yönelik grafik raporları üzerinden geri bildirim sağlayan bilimsel bir testtir.

Tanı öncesinde yetişkine uygulanan dikkat testi ile yetişkine yönelik yapılan gözlemler beraber değerlendirilerek belirtilerin anksiyete, depresyon gibi diğer psikiyatrik bozukluklarla ilişkili olup olmadığına yönelik de ön izlenim edinilmiş olunur.

Tüm değerlendirmeler sonucunda yetişkine DEHB tanısı konulduğunda, tedaviye başlanabilir. Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tedavisi, birçok farklı yöntem ve teknik kullanılarak uygulanabilir.

İlaç tedavisi, SAS Metodu, psikoterapi, fonksiyonel tıp tedavisinin içerdiği diyet ve egzersiz programları bu tedavi yöntemlerinden bazılarıdır. DEHB belirtileri gösteren bir yetişkine hangi tedaviyle başlanacağı ve tedavinin ne şekilde sürdürülmesi gerektiği tanı öncesinde yapılan değerlendirmeler sonucunda belirlenmektedir.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda Psikoterapi

Psikoterapi, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan yetişkinlerin semptomlarını yönetmelerine ve hayatlarını daha iyi bir şekilde yaşamalarına yardımcı olur. Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda (DEHB) psikoterapi; kişinin dürtü kontrolü, öfke yönetimi, zaman yönetimi ve sosyal becerileri gibi yaşamındaki sorunları ele alarak bu durumların sağlıklı şekilde yönetimini sağlamak adına tedavinin önemli bir kısmını kapsar.

Psikoterapi, özellikle olumsuz yaşam olaylarıyla karşılaşıldığında stres, kaygı, depresyon, dürtüsel davranışlar, düşük özsaygı, düşük özşefkat, düşük özgüven, sosyal fobi gibi sorunlarla başa çıkmak için de önerilen önemli bir tedaviye destek yöntemidir. Psikoterapi, bireysel veya grup seansları şeklinde uygulanabilir ve psikoterapi seanslarının ne kadar süreceği kişinin ihtiyaçlarına göre değişebilir.