Depremden Sonra Fizyolojik ve Psikolojik Tepkilerin Ortaya Çıkması

Fizyolojik Tepkiler;

Uyku bozuklukları, huzursuzluk, konsantrasyon güçlüğü, aşırı irkilme tepkisi, kabuslar, iştah azalması veya artması, gürültüye karşı hassasiyet, regrese olma, ağlama nöbetleri, baş ve göğüs ağrıları, nefes darlığı, mide bulantısı veya yanması, yorgunluk gibi belirtiler ortaya çıkmaktadır.

Psikolojik Tepkiler;

İzolasyon ( içe çekilme) , yalnızlık, şok, güvensizlik, çaresizlik, öfke, umutsuzluk, suçluluk, üzüntü, unutkanlık, inançları sorgulama, ani duygu değişimleri gibi belirtiler ortaya çıkmaktadır.

0-3 Yaş Çocuklarının Travmatik Stres Tepkileri

Ağlama, sık kucağa alınma ve dokunma ihtiyacı, ebeveynlere yapışma, uyku problemleri, kabuslar, yatak ıslatma, parmak emme, konuşmada gerilik gibi regresif davranışlar, saldırganlık veya ürkeklik durumu gibi belirtiler ortaya çıkmaktadır.

Neler Yapılabilir?

Çocuğa uyku ve yemek saati için rutin oluşturmak, ihtiyacı olan ilgiyi vermek, onlarla nazik ve yumuşak bir ses tonu ile iletişim kurulması, izni dâhilinde sık sık sarılmak, en sevdiği aktiviteleri yapmasını sağlamak, oyuncaklarla oynatmak gibi.

4-6 Yaş Çocuklarının Travmatik Stres Tepkileri

Yalnızlık korkusu, ağlama, oyunlarda sürekli depremi canlandırma, ebeveynlere yapışma, soyut düşünme becerileri gelişmediği için ölüm ve benzeri durumları anlamlandırmada güçlük yaşama, davranışlarda gerileme, öfke nöbetleri, karın, baş ağrısı gibi fiziksel şikâyetler ortaya çıkmaktadır.

Neler Yapılabilir?

Duygularını onaylayıp, konuşarak, resim yaparak, oyun oynayarak çocukların duygularını ifade etmelerine olanak tanımak, soyut düşünme becerileri gelişmediği göz önünde tutularak, çocuklara yaşlarına uygun ve gerçekçi şekilde açıklamalar yapmak gerekir. Örneğin; Bir yakınının kaybı söz konusu ise; ‘’Artık bizimle değil ve olmayacak’’ gibi kısa ve net açıklamalar yapılmalıdır. Uyuyor, gökyüzünden bizi izliyor, gökyüzüne gitti gibi gerçekçi olmayan, çocuğun zihnini daha da karıştıracak açıklamalar yapmaktan kaçınılmalıdır.

6-11 Yaş Çocuklarının Travmatik Stres Tepkileri

Davranışlarda gerileme, öfke nöbetleri, karın ve baş ağrıları, kaygı, korku seviyesinde artış, uyku problemleri, ölüm kavramı ile ilgilenme ve sürekli ölüm hakkında konuşma, içe kapanma, sevdiği şeylerden zevk almamaya başlama gibi belirtiler ortaya çıkmaktadır. 

Bu yaş grubu okula gittiği için travmatik olay okul hayatını doğrudan etkileyebilir. Okulla ilgili korkular oluşabilir, okula gitmek istemeyebilir, akademik başarı düşüşleri görülebilir. Bunun sonucunda öfke, suçluluk, başarısızlık duyguları gelişebilir. 

Neler Yapılabilir?

Bu çocukların soyut düşünme becerileri geliştiği için ölüm ve depremle ilgili sorularına daha detaylı yanıtlar verilip çocuklar merak ettiklerini öğrenmesi için güvenli kaynaklara yönlendirilmelidir. Depremin tekrar olmasından dolayı kaygı duyabilirler. ‘’Tekrar olmayacak, bitti’’ demek yerine tekrar olabileceği fakat şu an güvende olduğu, tekrar olursa planınızın ne olduğu hakkında çocuklarla konuşmak gerekir. Bu süreçte okula devamlılık sağlanmalıdır. Okul dışındaki rutin hayat planlanmalıdır. Depremin nasıl oluştuğuna dair sorularına ‘’Dünyamız büyük su ve kara parçalarından oluşuyor, üzerinde yaşadığımız bu büyük kara parçaları zaman zaman çarpışıyor ve sarsıntı oluyor’’ gibi açıklamalar yapılmalıdır. 

Yaşananlar konusunda dürüst olup bilgi saklanmamalı, gereksiz detay verilmemeli, yaşanan depremin bazı binaların yıkılmasına sebep olduğu, ilgili kurum ve gönüllerinin yardımcı olmak için çalıştıkları bilgisi uygun dille anlatılmalıdır. 

Çocukların bulunduğu ortamlarda kaygı ve üzüntü arttıracak konuşmalar yapılmamalı, televizyon ya da diğer iletişim araçları üzerinden olumsuz görüntülere maruz kalmaları engellenmelidir. Bu tüm yaş grubundaki çocuklar için geçerlidir. Güvenlik ve yakınlık ihtiyacı gözetilmeli, aile bireyleri ve sevdikleri ile bir arada kalmaları gerekmektedir. Günlük yaşam rutinleri oluşturulmalı ve güvenlik hissi pekiştirilmelidir. Geceleri birlikte uyumak isterse bu bir süreliğine kabul edilebilir. 

11-18 Yaş Çocuklarının Travmatik Stres Tepkileri

 İsteksizlik, uyku sorunları, uyum problemleri, karşı gelme, reddetme davranışları, baş ve karın ağrısı, mide bulantısı, depremi hatırlatıcı yerlerden veya kişilerden kaçınma, deprem hakkında konuşmalardan kaçınma, zararlı alışkanlıklara yönelme (tütün, alkol), aile ve arkadaşlardan uzaklaşma, aşırı alınganlık, öfkeli olma, sevdiği şeylerden zevk almama gibi belirtiler ortaya çıkmaktadır. 

Bu dönem ergenlik dönemidir. Bu yüzden önemli bir dönem olarak adlandırılır. Gelecek hakkında olumsuz, duygu, düşünceler, çaresizlik, endişe ve suçluluk hissedebilir. Herkesin benzer duygu ve düşünceler taşıyıp taşımadığını, korkularının olup olmadığını bilme ihtiyacından çok ve çeşitli bir takım sorular sorabilirler. 

Neler Yapılabilir?  

Güvenlik hissini sağlamak, duygularını ve düşüncelerini paylaşmasını sağlamak, sosyal medyayı kısıtlı kullanmasını sağlamak, asılsız ve korku dolu videoların neden yapıldığını anlatmak, kontrol altında olan ve iyi giden şeylerin farkına vardırmak, olası bir deprem durumunda güvende olmak için planınızın olduğunu ve buna dair bir ayrıntı paylaşmak. Bu durum 3-4 hafta devam ederse psikolojik destek gerektiğini unutmayalım. 

Hepimize Geçmiş Olsun…