COVID-19 Sonrası Neler Oluyor

COVID-19 sonrası hastalık belirtilerinin tanı ve takibinde yapılan bir test: Diffüzyon testi (DLCO) Akciğer Diffüzyon Testi (DLCO) neden yapılıyor?

Dünyada ,2019 da başlayan COVID-19 pandemisinden beri, ağır veya orta şiddetli COVID-19 geçirmiş olanlarda uzun süre devam eden şikayetler, bazen de kalıcı olan hastalıklar rapor edildikçe, toplanan sonuçlar ; “Post Akut COVID-19 syndrome ” (covid sonrası hastalık belirtileri) olarak tarif edildi. COVID-19 , ilk önce akciğerlerde hasar yaptığı zannedilirken , şimdi birçok organa aynı anda zarar verdiği anlaşılmıştır. Bu durumda hasar gören organların neden olduğu pek çok rahatsızlık birlikte görülmekte ,tanı ve tedavileri belirsiz kalmaktadır.

Bu yazıda Amaç: COVID-19’un hastalık belirtileri iyileştikten sonra tekrarlayan veya uzun süre devam eden hastalık belirtilerinin nedenlerinin açıklanması Vücudumuzun etkilendiği covid-19 sonrası belirtilerinin tarif edilmesi COVID-19 sonrası hastalık belirti ve bulgularını ortaya çıkartan tanı metodlarının tartışılması.

COVID-19 Sonrası Hastalıkların , Tanı ve Tedavisinde Karşılaşılan Problemler:

COVID-19 geçirenlerde , hastalğın başlangıcından sonra ,3-4 ay devam eden :

• Aşırı yorgunluk hali,
• Yaşam kalitesinde azalma,
• Nefes darlığı,
• Uzun süre devam eden kuru öksürük
• Geriye doğru boğaz-burun akıntısı
• Baş dönmeleri
• Uyku bozuklukları

​Davranışlarında ,huzursuzluk, tuhaflıklar gibi sağlık sorunları yaşayan hastalar sağlık merkezlerine başvurur . Yoğunluğu artan sağlık merkezlerinde bu “PostCOVID-19 sendrom” şikayetleri çoğu zaman,detaylı incelemeleri yapılamadan genel rahatsızlık durumları olarak değerlendirilir,ve şikayetleri giderici genel tedaviler verilerek düzeltilmeye çalışılır.

COVID-19 sonrası hastalıklar: COVID-19 hastalık ve belirtileri (PCR +,yüksek ateş, baş ağrısı , koku kaybı , öksürük, kas ağrıları , boğaz ağrısı gibi) başladıktan sonra , şikayetlerin 4-6 hafta daha devam etmesi durumu, “post covid-19 sendromu” olarak değerlendirilmelidir.

COVID-19 sonrasında gelişen hastalıkların klinik özellikleri:

• Yorgunluk,
• Nefes darlığı, göğüsünde daralma hissi
• Bitkinlik derecesinde yorgunluk
• Beyin bulanıklığı, seremlik hali,
• Kas güçsüzlüğü, kolunu, bacağını , başını kaldıramama hali
• Başağrısı,
• Tat , koku alma kaybının devam etmesi
• öksürük
• Depresyon hali
• Hafif yüksek ateş hali (37,3C-37.5 C)
• Çarpıntı
• Baş dönmesi,
• Kas ağrıları- eklem ağrıları

Nedenleri:

Sistemik inflamasyon : Ağır enfeksiyonlarda, yada yaralanmalardan sonra, vücut kendisini yenilemek, enfeksiyonu düzeltmek için bağışıklık sistemiyle (immun sistem) reaksiyon verir . Buna sitemik inflamasyon reaksiyonu denir. Bağışıklık sistemi hücrelerinin reaksiyonu aşırı olduğu zaman (cytokine fırtınası) vücudun sağlam hücreleri , organları da hasar görmeye ,parçalanmaya başlar. Bu aşırı inflamasyonu (cytokine fırtınası) bağışıklık sistemi durduramassa sistemik İnflamasyon denilen durum oluşur ve birçok organ ve hücre hasar görür , buna bağlı hastalıklar ve şikayetler orataya çıkar .

Vücudun Etkilenen organ – sistemler :

Post Akut COVID-19 sendromu , çoklu organ,sistemlerin etkilendiği bir durumdur. En sık etkilenen solunum , kardio- vasküler ( kalp –damar) ve hemapoitik ( kan – pıhtılaşma) sistemleri hasar gördüğünden bunlardaki harabiyet bir çok hastalık ve ilişkili bir çok şikayetin nedeni olur . Bunlara ilaveten üriner (böbrek) ve nöropisikiyatrik ( sinir sistemi) organ ve sistemleri de etkilenebilir.

COVID-19 geçirelerde, Akciğerlerin etkilenmesi,

Akciğerin hava keseleri (alveoller) parçalanır, akciğer alveolleriyle kılcal kan damarları arasındaki ince tabaka hasar görebilir, kılcal damarlarda pıhtılaşma (emboli) tıkanmalara yol açabilir , oksijenin kana geçişi azalabilir. Yorgunluk, Nefes darlığı, çarpıntı , öksürük gibi belirtiler oluşur. Pulmoner fibrozis gelişebilir. ( akciğer yapısının fonksiyonlarını kaybederek sertleşmesi, alveol harabiyeti )

AKCİĞER DİFFÜZYON TESTLERİ (DLCO) ;

COVID-19 sonrası,Akciğerve Kalp anormaliklerinin tanı ve takibinde çok önemlibir test Covid-19 geçirip iyileşen hastalarada ,sonradan akciğer, kalp fonksiyonlarının bozulduğu hasarlar görülebilmektedir. COVID-19 sonrası ,akciğer sekelleri,pulmoner  enboli, kalp yetmezlliği,  Kalp kası iltihabı (myokarditis) ,nefes darlığı,yorgunluk , çarpıntı gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Akciğer Diffüzyon Testi(DL CO) Bu test, oksijen gibi gazların akciğerinizden kanınıza ne kadar iyi geçtiğini ölçer.

DL CO test Sonuçlarınızın anlamı ;

Akciğer hastalıklarınının, alveollerinizi (akciğerlerinizdeki küçük hava keseleri)nasıl etkilediğini gösteren Diffüzyon Kapasitesi Testleri (DLCO), alveollerinizin hasar görüp görmediğini doktorunuza söyler.

Normal solunumda,alveollerde karbondioksit ve oksijen değiş tokuşu yapılır. Alveol zarındaki çok ince kılcal damarlardaki kirli kanın karbondioksidi, alveol içine , alveol içindeki havanın oksijeni kana geçer. Eğer hastalıklarda  alveol duvarı hasar görürse kana oksijen geçişi azalabilir.

Diffüzyon kapasitenizi (DLCO) hangi faktörler etkiler?:

DLCO muzu belirleyen üç faktör vardır:

1. Kan damarlarıyla (kapiler) temas eden akciğer dokusunun miktarı. Buna akciğer- kan arayüzü denir.

2. Akciğer alveol duvarının kalınlığı. ( Duvar ne kadar kalın olursa , diffüzyon kapasitesi okadar düşük olur)

3. Alveol içindeki gaz ile kanınızdaki gaz arasındaki basınç farkları.

Diffüzyon Kapasitesini nasıl ölçeriz ? DLCO TESTİ:

Doktorunuz ,test sırasında size yapılacakları detaylarıyla anlatarak işlem komutlarını şu şekilde size verecektir: Burun mandalı takılacak (nefes verirken hava burnunuzdan kaçamaz) Ağızlığı , ağızınıza sokacaksınız. Derin bir nefes alacaksınız Nefesinizi en az 10 sn tutunuz. Sonra nefesinizi verecek ve tekrar hızla nefes alacaksınız. Nasıl çalışır: Ağızlıktan nefes aldığınızda , test amaçlı bir gaz karışımı solursunuz (metan , karbonmonoksit , oksijen gaz karışımı) nefes verdiğinizde cihaz, soluduğunuz gazlardan numune ölçümleri alarak , gazların alveollerden kana geçiş hızlarını hesaplar. DLCO sonuçlarında azalmalar, alveol (akciğer hava kesecikleri) ve , kapiler damar (kılcal damar) hasarı oluştuğunun erken belirtilerini göstermektedir. Kalıcı fibrozis ve mikro lokal hipoksi (oksijensizlik) oluşmalarının  önlenmesi , ve tedavide  kortizon ve oksijen tedavilerinin hemen başlanılması karalarlarında yardımcı olabilecektir.