Günümüzde çiftler çoğunlukla planlı gebeliklerle çocuk sahibi olmaya başlamışlardır. Bu nedenle hastaların büyük kısmı prekonsepsiyonel (gebelik öncesi) kıymetlendirme için tabibine başvurmaktadır.
Korunmayı bıraktıktan sonra 1 yıl mühletle nizamlı cinsel bağlantıya karşın hamile kalınamaması durumunda infertilite testlerine başlanmalıdır.
Lakin şayet hasta 35 yaş üzernde ise, 6 ay müddetli tertipli korunmasız bağlantı sonrası gebelik elde edilemediyse, araştırmaya başlanabilir.
Bunun dışında adet düzensizliği bulunan ya da hikayesinde infertilite ile ilgili risk faktörleri bulunan hastalarda da değerlendirmeye daha erken başlamak gerekebilir.
Çocuk sahibi olamayan çiftlerin yaklaşık üçte birinde sebep erkekten, üçte birinde ,kadından kaynaklı olup, geri kalanında ise hiçbir sebep bulunamayabilir.Hiç sebep bulunamayan hastalar için de başarılı tedavi teknikleri mevcuttur.
Genel olarak bayanlarda yumurtlama meseleleri, hormonal problemler, ya da genital organlarla ilgili meselelere bağlı infertilite saptanır. Bayanlar için yaş fertilite açısından kıymetli bir faktördür.
Kız bebekler belirli sayıda yumurta ile doğar.Yıllar ilerledikçe yumurta sayısı azalır. Ekseriyetle sağlıklı genç çiftler için aylık gebelik oranı %20 civarındadır.Bu oran 30’lu yaşlardan itibaren azalmaya başlar.Özellikle 37 yaş sonrası daha süratle azalır.Erkeklerde de yaş kıymetli olmakla bir arada, bu bayanlardaki kadar bariz değildir. Ayrıyeten bayanlarda beden kitle endeksinin çok düşük ya da yüksek olması, çok idman, alkol ya da sigara tüketimi doğurganlığı azaltır.
Erkeklerde de sigara,alkol,uyuşturucu ya da steroid kullanımı spermleri olumsuz istikamette etkileyebilir. İnfertilite değerlendirilmesinde başlangıçta ayrıntılı bir hikaye ve fizik muayene kıymetlidir.
İnfertlite araştırmasına başlanırken aşağıdaki mevzularla ilgili hekiminize bilgi vermeniz kıymetlidir:
• Kullanılan ilaçlar.
• Geçirilmiş hastalık (özellikle cinsel yolla bulaşan) ve cerrahiler.
• Aile hikayesinde doğumsal anomaliler.
• Daha evvelki gebelikler varsa bunların sonuçları.
• Alkol ve sigara kullanımı.
• Mesleksel riskler.
• Daha evvel kullanılan doğum denetim yolları.
• Korunmasız cinsel bağa başlama müddeti.
• Cinsel münasebet sıklığı.
• Cinsel bağlantıda yaşanan zorluklar.
• Kayganlaştırıcı kullanımı.
İnfertilite araştırması yapılırken ,kadınlarda temel değerlendirmede kullanılabilecek testler;
• Bazal beden sıcaklığı ölçümleri.
• İdrarda LH ölçümü (yumurtlamayı belirler).
• Progesteron,prolaktin,tiroid hormonları.
• Over rezervi için kan testleri.
• Vajinal ultrasonografi.
• Histerosalfingografi(ilaçlı rahim filmi).
• Sonohisterografi (rahim içine sıvı doldurularak yaına vajinal ultrasonografi).
• Histeroskopi(rahim içine kamera ile bakılması).
• Laporoskopi(karın içine kamera ile bakılması).
Bu testlerin hangilerinin gerekli olduğu hastadan hastaya değişiklik gösterir.
Bazal beden sıcaklığı ölçümleri, yumurtlama sonrasındaki hafif beden sıcaklığı artışını tesbit etmeye yönelik bir testtir. Progesteron ölçümü de siklusun belirli bir gününde yapıldığı takdirde ,yumurtlama olup olmadığını gösterebilir. Erkek partner için temel test sperm testidir.Gerekli görülürse ürolojik muayene önerilebilir.
İnfertilite Tedavisi
Araştırmalar tamamlandıktan sonra infertilite tedavisi için hayat usulü değişiklikleri, ilaçlar, cerrahi ya da tüp bebek tedavisi üzere çeşitli tedavi metotları mevcuttur. Hayat stili değişiklikleri bireye nazaran kilo alınması ya da verilmesi, daha az ya da çok antrenman, sigara ve alkolun bırakılması üzere tedbirlerdir.
Cerrahi erkeklerde varikosel tedavisi için, bayanlarda ise endometriosis, vajinal ya da uterin septumlar ya da fallop tüplerindeki yapışıklıklar için önerilebilir. Bayanlarda hormonal infertilite nedenleri ortasında en sık tesbit edileni polikistik over sendromudur. Bu hastalarda kimi hormonal düzensizlikler ve adet düzensizliği mevcuttur.Hayat şekli değişikliği (diyet ve egzersiz) ve ilaç tedavisine çok düzgün karşılık verirler. Ayrıyeten tiroid ya da prolaktin hormonu ile ilgili sorun varsa ilaç tedavisi gerektirir.
Tedavide başlangıç basamağı çoklukla ovulasyon indüksiyonudur. Bu tedavi ilaç yardımıyla bayanda yumurtlamanın sağlanması manasına gelir. Bu maksatla en sık kullanılan ilaç klomifen sitrat’tır.Bu tedavi ile 6 siklus sonrası bayanların yaklaşık %40’ı gebelik elde edebilir.Yan tesirleri hafiftir ve sıcak basması, bulantı, göğüslerde hassasiyet ve duygusal değişiklikler olarak özetlenebilir.
Klomifen sitrat tedavisi ile muvaffakiyet elde edilemeyen durumlarda, gonadotropinler kullanılarak yumurtlama tedavisi yapılabilir.Gonadotropinler ayrıyeten tüp bebek tedavisinde çok sayıda yumurta elde edilmesinde de kullanılan ilaçlardır.
Gonadotropin tedavisine adet periyodunda başlanır. Günlük enjeksiyonlar halinde uygulanır , ultrasonografi takibi ile doz ayarlaması yapılır.Foliküller muhakkak bir boyuta ulaştığı vakit HCG hormonu enjeksiyonu yapılarak yumurta çatlaması sağlanır.Klomifen sitrat tedavisinde ikiz görülme oranı yaklaşık % 10’dur. Üçüz çok daha ender görülür.Ancak gonadotrpin tedavisi ie elde edilen gebeliklerin yaklaşık % 30’u çoğul gebeliktir.Bunların da yaklaşık 2/3’ü ikiz, kalanı ise üçüz yahut daha fazlasıdır.
Ayrıyeten nadiren ovarien hiperstimulasyon sendromu denen bir yan tesir de görülebilir.
İntrauterin inseminasyon ( aşılama tedavisi), yumurtlama vaktine mümkün olan en yakın müddette , fazla sayıda sağlıklı spermin rahim içerisine yerleştirilmesi sürecidir.Genellikle ovulasyon indüksiyonu tedavisi sonrası uygulanır.
Tüp bebek tedavisi, laboratuar ortamında yumurta ve spermin birleştirilerek, embriyonun oluşması ve embriyonun rahim içerisine transfer edilmesi sürecidir. Bilhassa cerrahi tedavisi yapılamayan fallop tüpü hasar ve tıkanıklıkları,şiddetli endometriosis, prematür ovaryen yetmezlik, birtakım erkek infertilitesi durumları ve sebebi açıklanamayan infertilite hastaları için uygundur.
