İmmün sistemin temel vazifesi organizmayı ziyanlı mikroorganizmalardan ve etrafındaki zararlı
oluşumlardan korumaktır.mikroorganizmalar, etraftaki yabancı unsur yahut fizikî ve kimyasal travma
tarafından oluşturulacak rastgele bir tehdit durumunda savunma düzenekleri devreye girmektedir.
Tüm canlılarda hayatın devamı için gerekli olan bu sistem, karmaşık lakin son derece ahenk içerisinde
fonksiyonunu sürdürmektedir. İmmün sistemin işleyişindeki rastgele bir aksama yahut bozukluk ciddi
hastalıklara yol açmaktadır: ürtiker (kurdeşen), anjioödem, besin ve ilaç allerjileri, allerjik kontakt dermatit,
atopik dermatit.
ÜRTİKER
Ürtiker ve anjioödem değişik immünolojik ve inflamatuar düzeneklerin klinik yansıması olarak ortaya
çıkar. Ürtiker klasik olarak akut ve kronik olarak ikiye ayrılır. Altı haftaya kadar devam eden olgulara akut,
6 haftayı geçenlere ise kronik ürtiker ismi verilir. Fakat yıllar içinde vakit zaman akut ataklar da ortaya
çıkabilir. Akut ürtikerde nedensel faktörleri saptama oranı kronik ürtikere nazaran daha fazladır.
Ürtikerde deri belirtileri, bedenin her yerinde görülebilen kırmızı, sert kabarıklıklardır. Büyüklükleri çok
değişkendir, 1-2 mm yahut geniş alanları kaplaya plaklar halinde olabilirler. Nadiren de olsa üzerlerinde
su toplamaları görülebilir. Ekseriyetle hiç iz bırakmadan 24 saat içinde kaybolurlar. Kabarıklıklar genelikle
kaşıntılıdır, kaşıntı geceleri artar. Klinik tablo akşamları ve adet devrinde şiddetlenebilir. Dudaklar ve
göz kapaklarında şiddetli, alarme edici şişlikler ortaya çıkabilir.
Akut ürtiker: % 50 olguda neden bulunamayabilir. İlaçlar, besinler, besin katkı hususları, implantlar,
kontakt ve inhalan allerjenler sorumlu olabilir. Tepki dakikalar içinde gelişir. İlaçlara karşı ortaya
çıkan akut ürtiker sıktır ve ekseriyetle klinik bulgular ilaç alındıktan sonra 36 saat içinde görülür. En sık
rastlanan ilaç kümesi antibiyotikler, bilhassa penisilin, sefalosporin, tetrasiklin, ve sulfonamidlerdir. İlaçla
evvelden müsabaka, ailevi yatkınlık, aralıklı ve birden fazla ilaç ile tedavi, ürtiker riskini arttıran
faktörlerdir.
Kronik ürtiker: Kabarıklıkların 6 haftadan fazla devam ettiği klinik tablolara kronik ürtiker ismi verilir.
Olguların %37’sine fizikî ürtiker eşlik etmektedir. Ürtikere neden olan faktör nadiren saptanmakla
birlikte, tetikleyici casuslar araştırılır.
İlaçlar: penislinler, salisilatlar ve öteki NSAİ’lar (non-immunolojik yol ile)
Besinler ve besin katkı unsurları: besinlere bağlı allerjik tepki fakat %3.5 oranında saptanmış.
Besin katkı hususları ise %10 sorumlu (en sık tartrazin, azo uzunlukları, sodyum benzoat)
Enfeksiyon ve enfestasyonlar: viral enfeksiyonlar, diş apseleri, üriner enfeksiyonlar, safra kesesi
enfeksiyonları, sinüzit, intestinal parazitozlar, kist hidatik, helikobakter pilori
İnhalan allerjenler: çayır otu polenleri, küf sporları, hayvan tüyleri, konut tozu akarları, sigara dumanı,
kimyasal allerjenler
Sistemik hastalıklar: lupus eritematozus, Sjögren sendromu, IgM makroglobulinemi, daha seçkin olarak
tiroid hastalıkları, lenfoma.
Menstrüel siklus ve gebelik: ürtiker premenstruel periyotta alevlenebilir. Şayet yalnızca mens sırasında
ortaya çıkıyorsa progesteron yahut östrojen hassaslığından kuşku edilir.
İmplantlar: femura yerleştirilen metaller, metal dental protezler, dental amalgam.
Ruhsal nedenler: depresyon ve anksiete durumlarında daha
sık.
Tam kan sayımı, hemogram, eritrosit sedimantasyon suratı, tiroid işlev testleri, kan biyokimyası,
kompleman seviyeleri, serum immunoglobulinleri, serum proteinleri ve elektroforez, otoantikorlar, total
IgE ve RAST, anamnezden ipucu elde edilirse deri testleri ve infeksiyon odağı araştırması yapılabilir.
Tedaviye dirençli olgularda biyopsi yapılmalıdır
Tedavide başarılı olmanın şartları, hasta ile konuşarak nedene yönelik sorgulama, âlâ bir hasta-hekim
münasebeti, yeterli bir izlemdir.
ATOPİK DERMATİT
Atopik dermatit, kronik seyirli, kaşıntılı bir deri hastalığıdır. Her yaşta görülebilmekle birlikte hastaların
%90’nında 5 yaşından evvel, %50’sinde ikinci aydan sonra başlamaktadır. Çocukluk çağının en sık
rastlanan kronik deri hastalığıdır.
Hastalık çevresel ve genetik faktörlerin etkileşimi sonucu gelişmektedir. Ailede allerji olmaı değerli bir risk
faktörüdür. Hangi yaşta olursa olsun ömür kalitesini olumsuz tesirler. Her iki ebeveynde de allerji varsa
risk üç katına çıkmaktadır.
Atopik ekzama bebeklik, çocukluk ve erişkin periyotta seyri ve klinik özellikleri ile farklılıklar
göstermektedir. Bebeklikte daha kızarık, sulntılı, yüz ve kol-bacak dış yüzüne yerleşmiş deri belirtileri
varken, yaş ilerledikçe deri kalınlaşır, kabalaşır ve renk yoğunlaşır. Daha çok göz kapakları, diz-dirsek iç
yüzleri ve uzunluğuna yerleşir. Her devirde deri kuru ve kaşıntılıdır. Olguların %20 ile 30’unda iki yaşın
sonunda deri lezyonları geriler. Kaşıntı, en kıymetli bulgudur. Akşama hakikat, terleme ve yünlü kıyafetlerin
giyilmesiyle artış gösterir. Korunmada en kıymetli nokta alerjen ve tahriş edici maddelerden
kaçınılmasıdır. Kimyasallar, alkalin sabunlar, konut tozu akarları bunların başında gelmektedir. Bu konuda
kesinlikle tabibe danışılmalıdır. Deriyi nizamlı nemlendirmek büyük kıymet taşır. Günlük 10-20 dakikalık
ılık banyo sonrası birinci üç dakika içinde derinin nemlendirilmesi, derinin bariyer işlevini ve nem
oranını arttırır. Köpük banyolarından ve kokulu banyo tuzlarından kaçınılmalıdır. Klorlu havuzlarda
yüzülmesi, sıcak jakuzilere girilmesi deride irritasyonu arttırır. Kıyafet olarak yünlü ve sentetik
kıyafetlerden kaçınılması ve pamukluların giyilmesi önerilmektedir.
ALLERJİK KONTAKT DERMATİT
Temas edilen allerjen unsurlara karşı gelişir. 3700’den fazla çevresel allerjen bulunur. Birinci değinme
sonrası duyarlanma mühleti 5-25 gün, ikinci değinme sonrası klinik cevap ekseriyetle 24 saat içinde gelişir.
Bir sefer oluştuğunda azalarak yahut artarak ömür uzunluğu kalır. Genetik yatkınlık kelam konusu olabilir, özellikle
nikel allerjisinde, lakin çok tesirli değildir. Tüm meslek hastalıklarının %7’sini oluşturur. Bayanda daha sık
ve şiddetlidir. Çocuklarda da az değildir, nikel, peru balsamı, lastik en sık nedenlerdir. Hasarlı ve kuru
deri ekzamayı kolaylaştırır. Teşhisinde kıssa çok kıymetlidir, doktor allerjenler konusunda bilgi sahibi
olmalıdır. Meslek, hobiler, kozmetikler, giysiler, şahsî eşyalar, konut ortamı, kullanılan topikal ilaçlar
sorgulanmalıdır. Yerleştiği bölge allerjen unsura nazaran değişir. Besbelli yakınma kaşıntıdır, başlangıç
devrinde kızarıklık, şişlik, sulantı, kabuklanma görülür. Allerjen unsur ile değinme bölgesinde başlar,
yayılabilir. Hava yoluyla ulaşan allerjenler ile ortaya çıkabilir. Toz, bitkiler, kimyasallar, parfüm, böcek
ilaçları en sık nedenlerdir. Anı deri yama testi (patch test) ile koyulur.
En sık saptanan allerjenler:
Nikel: Bayanlarda en sık, el ekzaması ile birlikte.
Kobalt: Dental plak, protezlerde sık, nikel ile birlikte
Kromat: Çimento, deri sanayisinde kullanılır.
Lastik: Daha çok lastik sanayisinde kullanılan akselatörler ve antioksidanlara (PPD, thiuram,
carbamate, mercapto) bağlı
Reçineler:
Epoksi (genellikle mesleksel, yapıştırıcı,
sertleştirici)
Akrilatlar (yapıştırıcı, takma tırnak, protez,
baskı işleri, işitme cihazları)
Formaldehid (yapıştırıcı, ayakkabı, mürekkep)
Plastikler: Endüstriyel kökenli, gözlük çerçevesi, işitme cihazı
Dokumacılık: Formaldehid, parfüm (deterjan-yumuşatıcıda), azo boyaları, PPD
Ayakkabı: PPD, yapıştırıcı, mercaptotiobenzol, kromat, thiourea, boya, colophony
İlaçlar: AB, lanolin, balsam, imidazol, topikal NSAİD, transdermal sistemler, topikal kortikosteroidler,
sistemik tepki görülebilir
Kozmetikler: Parfüm, PPD, peru balsamı, colophony
Bitkiler: Krizantem, lale, primula obconica, anemon, likenler,tütün
Odun: Fenol, kinon, terpen, peru balsamı, cinnamaldehyde
Deri yama testi sırt üst kısmına hasta gevşek konumdayken uygulanır. Şayet yapışkan bant çıkmış
ise test tekrar edilmelidir. 48 saat sırtta bırakılır, açıldıktan 20 dk-1 saat sonra kıymetlendirilir. 2. ve 4.
günde ve son kere 7.günde tekrar kıymetlendirilir. Allerjenden uzak durma tedavide birinci basamaktır. En
değerlisi allerjenlerin kullanımında sonlandırma konusunda yasal tedbirlerin alınmasıdır
