Hemen hepimizin tanıdığı bir çocuk, hırıltılı nefes, nefes darlığı, kronik öksürük üzere şikâyetlerle sık sık hastaneye taşınır. Birden fazla da şimdi 6 yaşına bile basmamış olan bu çocukların büyük bir kısmına astım tanısı konulur.
Peki en güzel şartlarda büyütülmeye çalışılan bu çocuklar, nasıl oluyor da astıma yakalanıyor?
Aslında onlar astıma değil, astım onları yakalıyor demek daha gerçek. Zira kalıtsal bir hastalık olan astım, daha çok ailesinde astım olan çocukları yakalıyor. Bununla birlikte endüstrileşmiş toplumların doğallıktan uzak hayatları, astım riskini artırıyor. Hava kirliliği, gündelik hayatta kullanılan kimyasal hususların yanı sıra, halılarla kaplı meskenlerin akarları, konutlarımızda beslemek zorunda kaldığımız hayvan tüyleri, polen üzere alerjenler, bilhassa ailesinde astım olan çocukların teneffüs yollarını tıkıyor. Teneffüs yolları tıkalı olduğu için zorlukla nefes alan çocukların astım olduğunu öğrenmek içinse, öteki pek çok hastalıktan ayırt edilmesi gerekiyor. Zira astım, zatürree, bronşit, reflü üzere hastalıkların belirtileriyle benzerlik gösteriyor. Ekseriyetle viral enfeksiyonlar sırasında ortaya çıkan astım, çocuklar 6 yaşına geldiğinde bizatihi düzeliyor. Ailesinde astım olan çocuklarda devam eden hastalık, 10 yaşına kadar erkek çocuklarda, kızların 2 katı fazla görülüyor. Yaş ilerledikçe eşitlenen astım, yetişkin devirde daha çok bayanları yakalıyor. Tıpkı öteki hastalıklar üzere astımda da erken teşhis çok kıymetli. Tedavisine erken başlanan bir çocuk, hayatına öbür çocuklar üzere devam edebilir. Ancak bunun için öncelikle astımla ilgili gerçek bilgi sahibi olup, tedbirler almak gerekiyor.
Astım neden olur?
Astımın çevresel ve kalıtsal faktörlerden kaynaklandığı düşünülüyor. Araştırmalara nazaran, anne ve babası astım olan bir çocuğun hastalığı yakalanma oranı yüzde 60’ın üzerine çıkıyor. Anne yahut babasından yalnızca birinde astım olan çocuğun hastalanması yüzde 20-40 ortasında iken, ailesinde hastalık olmayan bir çocukta astım görülme mümkünlüğü yüzde 6-15 ortasında değişiyor. Astımlı çocukların birden fazla, olağan devirlerde rahatlıkla soluk alıp verebilir. Ama ailesinde astım olan çocukların teneffüs yolları, başkalarına nazaran çok daha hassas olduğu için sigara, konut tozu, polen üzere unsurlar, bu çocukların teneffüs yollarında alerjiye neden oluyor. Teneffüs yollarındaki kasları kasılıp, daha çok balgam üreten salgı bezleri şişiyor. Bunun sonucunda daralan teneffüs yolları, mukuslu bir hususla dolarak, çocuğun soluk alıp vermesini zorlaştırıyor. Teneffüs yollarındaki daralma arttıkça, çocuk sık ve hışıltılı nefes almaya başlıyor. Bu durumda çocuğun çabucak tedavi edilmesi gerekiyor.
Astımın belirtileri nelerdir?
•Tekrarlayan, hırıltı biçimindeki nefes alıp, verme (en az 3 defa sıkışma)
• Nefes darlığı ve öksürük atakları
• Kronik öksürük nöbetleri
• Belirtilerin bilhassa gece ve sabaha karşı ortaya çıkması
• Soğuk algınlığı, sinüzit, orta kulak iltihabı üzere hastalıklara daha sık yakalanmaları
• Çocuğun yaşı kaç olursa olsun, üç yahut daha çok hırıltı atağı
• Nadiren de olsa, nefes darlığı ve morarma
• Ailede astım yahut öteki alerjik hastalıkların bulunması
Üstteki belirtiler, teneffüs yollarındaki daralmanın derecesine nazaran değişir. Sizin çocuğunuzda da bu belirtiler varsa, en kısa vakitte hekiminize danışmalısınız.
Hangi çocuklarda daha çok görülür?
Anne sütü az alanlar
Ailesinde astım olanlar
Saman nezlesi ve egzaması olan çocuklar
• Bebeklik devrinde virüslere bağlı enfeksiyon geçirenler
• Sigara dumanına ve kimyasal unsurlara maruz kalan çocuklarda astım daha çok görülür. Astıma eğilimi olan çocuklarda kimi faktörler, astım krizini tetikleyebilir. Bunlar; fizikî idman, soğuk havaya maruz kalma, hava değişimleri, kedi köpek üzere hayvan tüyleri, konuttaki halılar, polenler, aspirin üzere kimi ilaçlar olarak sayılabilir.
Çocuğumuzu astımdan korunmak için neler yapabiliriz?
Kronik bir hastalık olan astım, teneffüs yollarındaki daralmanın derecesine bağlı olarak tedavi edilebilir yahut kendi kendine düzelebilir. Bebeklik yaşından itibaren astım görülen çocukların birden fazla 6-7 yaşında bizatihi düzelir. Zira teneffüs yolunun çapı artarken, elastik doku da bu yaşlarda gelişir.
Ama düzgünleşme göstermeyen çocukların ömür şartlarındaki birtakım değişiklikler yaparak astım krizi azaltılabilir. Bunun için işe, mesken ortamındaki değişikliklerden başlamak gerekir.
Ev ortamı nasıl düzenlenir?
• Suya çeken elektrik süpürgeleri kullanılmalı
• Akarları öldüren ilaçlar kullanılmalı(doktor kontrolünde)
• Çocuğun odasındaki halı kaldırılmalı
• Yün ve kuştüyü yataktan yapılan yorgan ve yastıklar, elyafla değiştirilmeli. Şayet bu mümkün olamıyorsa, yataklar naylonla kaplanmalı
• Çarşaf ve perdeler sık sık yıkanmalı
• Tüylü oyuncaklarla, kedi köpek üzere evcil hayvanlar konuttan uzaklaştırılmalı
• Aile fertleri yalnızca çocuğun odasında değil, konutun hiçbir yerinde sigara içmemeli
• Çocuk parfüm, toz, boya, duman üzere etkenlerden uzak tutulmalı
Etraf şartları nasıl düzenlenir?
• Viral enfeksiyonlar, astım ataklarını artırdığı için çocuk bilhassa kışın kalabalık ve kapalı ortamlardan uzak tutulmalı
• Hava kirliliğinin arttığı periyotlarda gereksiz fizikî aktiviteler yaptırılmamalı
• Çocuk, teneffüs yolu enfeksiyonu olan hastalarla temas etmemeli
• Aspirin üzere ilaçlar astım krizine yol açtığı için, hassas olan çocuklara verilmemeli
• Anne sütüyle beslenme, alerji riskini azaltır. Bu nedenle ailesinde astım olanlar, bebeklerini uzun mühlet anne sütüyle büyütmeli. Bu bebekler 4. aydan evvel ek besinlere başlamamalı
• Astımlı hastalara her yıl grip aşısı yapılmalıdır.