Böbrekler insan bedenini istikrarda tutan kıymetli organlardan biridir. Bedenimizdeki atık eserlerin atılmasını sağlar, sıvı, asit-baz istikrarını düzenler, kan basıncını ayarlar ve alyuvar imalini uyarır. Böbreklerde en sık görülen hastalık ise taş oluşumudur. Böbreklerde oluşan taşlar, idrar yoluyla dışarıya atılabilir. Lakin bu taşlar idrar yolunda tıkanmaya da yol açabilir. Bu durumda şiddetli böbrek ağrısı hissedilebilir.
- Böbrek taşının oluşumunu engellemek mümkün müdür?
- Böbrek taşı tabısı nasıl konulur ve nasıl tedavi edilir?
Yaşam alışkanlıklarımızı değiştirerek ya da düzenleyerek böbreklerimizi taşlardan koruyabilir, taş oluşumu gerçekleşmişse de farklı tedavi teknikleri ile de böbreklerimizi taşlardan arındırabiliriz.
- Böbrek Taşı Nedir, Neden Olur?
Böbrek taşı; böbrek kanalları içerisinde oluşan mineral içerikli taş kütleleridir. Bu taşların hangi etkenlerden ötürü oluştuğu ve oluşum sistemi tam olarak bilinmemekle birlikte genetik yatkınlık, doğuştan idrar yolları anomalileri, kimi sistemik hastalıklar (Gut, Sistinüri vb) neden olabilir.
- Nerede ve nasıl oluşur?
Böbreğin idrar kanallarında bilhassa böbreğin havuz (pelvis) kısmında oluşabilir. İdrarda hami olan birtakım unsurların beden tarafından eksik üretilmesi ve taş oluşumuna neden olan kimi unsurlarında idrardan fazla ölçüde atılması taş oluşumunu hızlandır, daima tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları da taş oluşumunu arttırmaktadır.
- Toplumda görülme sıklığı nedir?
Oldukça sık görülür. Erkeklerde bayanlara oranla 3 kat daha fazla görülmektedir.
- Hangi sıhhat sıkıntıları bireyde böbrek taşı oluşumunu hızlandırır?
Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları böbrek taşları (struvit taşı)açısından risk doğurur. Böbrekteki yapısal bozukluklar da taş oluşumunu arttırmaktadır. Bunun dışında hiperkalsiüri, sistinüri, hiperokzalüri, hiperürikozüri üzere böbrek hastalıkları, tiroid hastalıkları gibisi metabolizma hastalıkları yahut kronik pankreas hastalığı böbrek taşı oluşumuna yer hazırlayabilir. Bir tıp romatizmal hastalık olan gut, bedende ürik asit oranını arttırır ve ürik asit taşlarının sıklıkla oluşmasına neden olur. Ürik asit taşları, bayanlara oranla erkeklerde daha çok görülür. Kronik bağırsak iltihabı da, sık sık böbrek taşı oluşmasına neden olan hastalıklardan biridir.
- Taş oluşum riskini artıran faktörler nelerdir?
Gün içerisinde gereğince sıvı almamak, genetik faktörler, aile hikayesi ve şahsî hikaye, yaş cinsiyet ve ırksal faktörler, az hareket yahut hareketsizlik ve diyet taş oluşumu açısından risk oluşturmaktadır.
- Böbrek taşı belirtileri nelerdir?
Değişik şiddette ağrı, bulantı, kusma, idrardan kan gelmesi en sık görülen bulgulardır.
- Böbrek taşı tanısı nasıl konulur?
Böbrek taşının teşhisinde görüntüleme metotları ve laboratuvar tetkikleri kullanılır. Röntgen sinemasında böbrek taşı varsa çoklukla görülür. Bu sinema çekilirken hasta yatırılır. Ama bütün taşlar direkt röntgen sinemasında görülmeyebilir. Bütün taşların görüldüğü sistem bilgisayarlı tomografidir.
- Böbrek taşı nasıl tedavi edilir?
Medikal Tedavi: 5 mm’ye kadar olan taşların büyük çoğunluğu verilen ağrı kesici, antispazmodik ilaç tedavisi ve bol sıvı alımı ile düşürülebilir. Taşın boyutu büyüdükçe müdahalesiz düşürme mümkünlüğü azalır.
ESWL: Vücut dışından şok dalgaları ile taş kırma tedavisi.
Perkutan Nefrolitotomi (PNL): Böbrek içindeki taş 2 cm’den büyük olduğunda yahut ESWL ile kırılamadığında uygulanan bir usuldür. Genel anestezi altında bel bölgesinde yan taraftan 1 cm’lik kesiden oluşturulan bir yoldan böbreğin içerisine özel bir kamera ile girilerek taşlar bir bütün halinde yahut kırılarak tıpkı yoldan dışarı çıkartılır. Endoskopik yani kapalı bir ameliyat prosedürü olan perkütan nefrolitotomi ameliyatında manzaralar endokamera ile bir televizyon ekranına büyütülmüş olarak taşınır. Taşlar genelde pnömatik, ultrasonik yahut lazer gücü ile parçalanırlar.
Üretoroskopi (URS): Üreter kanalı içerisindeki taşlar düşmezse yahut ESWL ile kırılamazsa idrar yolundan üreteroskop denilen aletler yardımıyla girilerek tedavi edilebilirler. Üreteroskoplar 2,5-3 mm çapında, uzunlukları boyunca bir çalışma kanalı ve manzarayı sağlayan bir mercek bulunan aygıtlardır. Rijid yani sert üreteroskoplar ile dış idrar yolu ve mesane geçilip üreter içine girilerek taşlar Holmium lazer yahut pnömatik taş kırıcı ile kırılarak tedavi edilir. Bu üreteroskoplar ile alt ve orta üreterdeki taşlar tedavi edilebilirler. Fleksibl yani kıvrılabilen üreteroskoplar ise uçları çeşitli istikametlerde ve açılarda döndürülebildiğinden hem üst üreterdeki, hem de böbrek içinde havuzcuk ve kalis ismi verilen ceplerdeki taşların tedavisinde kullanılırlar. Üretereroskopik taş tedavisi sonrası hastalar tıpkı gün yahut bir gün sonra meskenlerine taburcu edilirler.
- Böbrek Taşı Müdahalelerinde Muhtemel Riskler Nelerdir?
Her ameliyat ve tedavi protokolü formuna nazaran makul oranlarda risk içermektedir. Açık ve kapalı böbrek taşı ameliyatlarının riskleri birbiri ile birebirdir. Kanama en sık rastlanan komplikasyondur. Yapılan çalışmalarda kan vermeyi gerektirecek kadar kanama olma ihtimali %1 ile %10 ortasında bulunmuştur. Her ameliyatta olduğu üzere bu ameliyatta da enfeksiyon riski vardır. Bu riski en aza indirmek için ameliyat öncesinde idrarda enfeksiyon varlığını araştırmak ve ameliyat sırasında önleyici (profilaktik) antibiyotik başlamak gerekir.
Hangi durumlarda ameliyat hangi durumlarda ameliyat dışı metotlar uygulanmalıdır
Günümüzde en az girişimsel olan tedavi metotları kullanılmaktadır. Taşın yapısı, sayısı, büyüklüğü, bulunduğu yer tedavi metodu seçiminde rol oynayan en kıymetli ögelerdir.
- Böbrek taşı tedavisi olan hastalarda taş hastalığının tekrarlama riski nedir?
Engelleyici tedbirler alınmaması ve bir grup hayat şekli değişikliklerine gidilmemesi halinde, böbrek taşlarının çevresel ve genetik faktörler sebebi ile tekrar etme riski epeyce yüksektir.
- Taş oluşumunu önleyici tedaviler nelerdir?
Taş oluşumunu önlemek için hayat üslubu değişiklikleri son derece kıymetli bir rol oynar. Süratli beslenmekten uzak durmak, bol sıvı tüketmek ve idmana yük vermek üzere bir grup tedbirler sayılabilir. Bunların yanında hekim denetiminde gerçekleştirilecek kimi ilaç tedavileri de kelam mevzusudur. Muhakkak aralıklarla nizamlı sıhhat denetimi ile erken teşhis kıymet taşır.
- Böbrek taşı olan bireyler ne yapmalıdır?
- Bol su tüketmeli, bilhassa yaz aylarında bu daha da değerlidir.
- Çay, kahve ve kola üzere içeceklere mümkün olduğunca kısıtlama getirmeli
- Tuz tüketimini kısıtlamalı,
- Düzenli antrenman yahut yürüyüş yapmalı,
- Ani kilo kayıplarından kaçınmalı,
- Böbrek taşının oluşumu engellenebilir mi?
Yaşam ve beslenme usulünde birkaç değişiklik yaparak yeni taş oluşma riski azaltılabilir. Lif içeren besinler ve yararlı tesirleri nedeniyle zerzevat, meyve tüketmek gerekir. Lakin okzalat bakımından güçlü olan zerzevat ve meyvelerden (ıspanak, kakao, çay yaprakları, ceviz, buğday kepeği) sakınmak gerekir. Alınan kalsiyum ölçüsü, bu tarafta tekliflerde bulunmak için güçlü bir neden olmadıkça sınırlanmalıdır. Bol sıvı tüketimi yapılmalıdır.
- Hangi boyutta hangi uygulama yapılmalıdır?
6 mm üstündeki taşlar müdahale ile düşürülür. 4-6 mm ortasındaki taşların kimiler tabiatıyla kimileri da müdahale ile düşer. 4 mm altındaki taşlar ise zaten düşer.
- Limon tüketmenin böbrek taşı düşürülmesine yararı var mıdır?
Araştırmalarda limon suyunun kimi taşların meydana gelmesini engellediği tespit edilmiştir. Limonatadaki sitrat böbrek taşına karşı tesirli olmaktadır. Bu nedenle sıvı ihtiyacının bir kısmı limonata biçiminde alınabilir.