Boşluk Duygusu

Boşluk duygusu nedir?

Boşluk duygusu demek iyi veya kötü herhangi bir duygu hissedememek demektir. Beyin, iyi veya kötü bir duyguya ihtiyaç duyar. Aksi, dayanılmayacak kadar kötüdür.

Kişi boşluk duygusunu nasıl deneyimler?

Boşluk duygusu, hayatı film izler gibi uzaktan izleme hissi, etkin yaşayamama hissi, hiçbir şeyden tat almama, her şeyin öylesine, önemsiz ve anlamsız olduğu hissi, iyi veya kötü duyguları hissedememek, bedensel duyumların olmayışı ya da minimum oluşu, donuk bir hal, içinde bulunduğu aileye/arkadaş grubuna/topluma/dünyaya ait olmama hissi şeklinde kendini gösterebilir.

Boşluk duygusunun yoğunluğu ve süresi kişinin işlevselliğini bozar. Bu duygu uzun sürdüğünde kişi hem kendine hem de etrafında olup bitenlere yabancılaşır, hissizleşir ve algısı bozulur. Kişinin kendine yabancılaşması, bedensel duyumlarını ve duygularını hissedememesidir. Kişinin beş duyusu da kapanır, yedi yemeğin tadı yavan gelir mesela ya da konuşulanları işitmesi, algılaması yavaşlar, bedeninde herhangi bir duyum hissedemez… Psikolojideki ismi depersonalizasyondur. Bazen de kişi, etrafında olup bitenden kopar, bulunduğu yeri, mekanı, zamanı ve kişileri algılamakta zorlanır. Bedeni ordadır ama zihni ortamdan kopuktur. Bulunduğu ortamda ne konuşulduğunu, o an ne yaptığını algılamakta zorlanır. Örneğin, yürüdüğü yolun farkında değildir ve sonunda fark ettiğinde ‘’Ben ne zaman buraya geldim?’’ şeklinde bir tepki verebilir. Psikolojide buna derealizasyon denir. İki durum da işlevselliği büyük ölçüde bozar.

Bir diğer etkisi ise kişi bu duygudan uzaklaşmak için sigara, alkol, uyuşturucu gibi çeşitli bağımlılıklar edinir. Yoğun boşluk hisseden kişiler genellikle aşırı yemek yeme, aşırı alışveriş ya da aşırı mastürbasyon yapma gibi davranışlar gösterirler. Bunların hepsinin ortak amacı, kaynağı çocukluk dönemi olan boşluk duygusundan ve ilişkili olduğu çocukluk çağı olumsuz anılardan kaçmaktır. Bütün bunlar kısa vadede iyi hissettirse de uzun vadede ruh ve beden sağlığı açısından zararlıdır.

Boşluk duygusunun çocukluk deneyimleri ile bağlantısı nedir?

İnsan beyni doğduğu andan itibaren öteki nesne ile ilişki kurmak ister. Öteki ile iyi ya da kötü bir temas ihtiyacıdır. Beyin, temas kurdukça gelişir. İç dünya özellikle olumlu temas kurdukça beslenir, genişler, büyür. Erken gelişim dönemi dediğimiz 0-6 yaş döneminde, çocuğun bakım vereni tarafından ihmal edilmesi boşluk duygusunun kaynağıdır. İhmal ile kast edilen; çocuğun, fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarını karşılayacak bir ötekinden mahrum kalmasıdır. Diğer bir ifadeyle, çocuğun bakım vereniyle az ilişki kurması, az temas etmesi, ihtiyaç duyduğunda ona ulaşamaması yani kendi kendine büyümek zorunda kalması yoğun boşluk duygusuna yol açar.

Bazen de ihmal, kimsesizlik gibi deneyimleri olmamasına rağmen kişide yoğun bir boşluk duygusu olabilir. Bunun sebebi, nesiller arası aktarımdır. Bu şu demektir, çocuğa bakım veren kişinin kendi hikayesinde böyle travmaları vardır ve bunları fark etmeden çocuğa aktarabilir. Açacak olursam, çocuğa anne bakım veriyor olsun. Annenin kendi çocukluğunda ihmale uğradığı, ilgilenilmediği, temas kurulmadığı anılar var. O da bu travmaları bilinçdışı şekilde çocuğa yansıtır. Kendinde olan boşluk duygusunu çocuğun hissetmesi için bilinçdışı uğraşır. Çocukla fiziksel temas ya da göz teması kurmaz; kurduğunda da boşluk duygusuyla bakar ya da dokunur, bazen onu görmezden gelir. Haberlerde kendi kendine büyümüş birini görür, hemen o duyguyla çocuğa bakar. Bazen de şöyle cümleler kurabilir: ‘’Can suyumsun sen benim! Sen olmasan ben ne yapacağım, hayatta senden başka neyim var? Yaşama sebebimsin benim.’’ Bunlar boşluk duygusunu aktarmanın farklı yollarıdır. Belirttiğim gibi bunlar bilinçdışı yapılan davranışlardır. Üst nesillerinden beri süregelen bir zincirdir bu. Kişi bu zinciri kırmazsa, kendinden sonra gelen nesillere de benzer mirası bırakır.

Çözümü nedir?

Kişi böyle bir duygusu olduğunu fark ettiğinde kendi bedeniyle ve iç dünyasıyla temas kuracağı etkinlikler yapabilir. Anda kalma pratikleri, meditasyon, masaj gibi hem bedensel duyumlarını hem de iç dünyasını uyaran etkinlikler yapabilir. Örneğin, masaja gittiğinde kendi kendine ‘’Küçükken benimle temas kurulmadı, bana dokunulmadı, ben de bu ihtiyacımı kendi kendime karşılıyorum.’’ Gibi cümleler söyleyebilir ve bu etkinlikleri yaparken beden taraması yapılabilir, bedenin farklı bölgelerinde olan duyumlara odaklanmak fayda sağlar. Farkında olarak yapmak iyileştirir.

Temel olarak boşluk duygusunun bugün yaşandığı yerler ve çocukluk dönemindeki karşılıkları araştırılır, üzerine çalışılır ve duygunun boşaltılması sağlanır. Terapinin diğer faydası ise kişinin kendi ihtiyacını kendi karşılaması yönünde güçlendirmesidir. Kişiyi özgürleştirir.