Cas Testi ve Pass Teorisi

CAS Testi 5-17 yaş arasındaki çocukların bilişsel ve duygusal işlemlerinin değerlendirilmesi için geliştirilen, çocukların öğrenmede güçlü veya zayıf olduğu özelliklerinin tespit edilmesinde kullanılan ve duygusal problemlerinin ortaya çıkarılmasını sağlayan kapsamlı bir testtir. Öğrenme güçlüğü, dikkat eksikliği, çocuğun zihinsel anlamda desteklenmesi gereken noktalarında veya üstün olduğu durumlarda, duygusal rahatsızlıklarda davranış kontrolünün sağlanması gibi konularda CAS testinden alınan puanlar tedavi süreci veya verilecek olan eğitimin belirlenmesi açısından yol gösterici olur (Naglieri ve Das, 1997; akt. Eryılmaz, 2008). Test sonuçları bireysel olarak hesaplanır ve standart puanlar çocuğun kendi sonuçlarıyla karşılaştırılarak özel yorumlamalar yapılır (Kaufman, 1994; Naglieri, 1993; Sattler, 1982; akt. Ergin).

CAS Testi, zekayı bilişsel özellikler kapsamında yeniden yorumlayan PASS Teorisinden türetilmiştir. PASS Teorisine göre bireyin bilişsel aktiviteleri Planlama, Dikkat, Eş Zamanlı ve Ardıl Bilişsel İşlemler olarak açıklanır.

Planlama, bireyin yapacağı davranışı zihninde programlamasını, kontrol etmesini ve değerlendirmesini içeren bilişsel bir süreçtir (Luria, 1966; akt. Eryılmaz,2008). Bu işlem çocuğun günlük hayatının neredeyse her alanında kullandığı önemli bir zihinsel işlemdir. Örneğin çocuğun gün içinde yapması gereken görevleri önem sırasına göre sıralayabilmesi, aksi bir durum olduğunda bir alternatif düşünebilme becerisi, zihninin planlama aktivitesinin işlevselliğini gösterir.

Dikkat bazı uyaranların göz ardı ederek belli bir süre boyunca bir noktaya odaklanabilme yeteneğidir ve konsantrasyonun devamlılığını gerektirir (akt. Kandemir, 2006; akt. Eryılmaz,2008). Dikkat süreçleri ve bilişsel işlemi sayesinde çocuklar okulda derslerine, ödevlerine gereken odaklanmayı sağlayabilir, bu da beraberinde başarıyı getirir.

Eş Zamanlı Bilişsel İşlemler ayrı ayrı olan parçaları bir bütün haline getirebilme becerisidir. Örneğin bu işlem sayesinde kelimeler bir araya getirilerek ilişkiler kurulur, söylenen cümleler algılanır. Aynı anda birden fazla uyaranla karşılaşıldığında bunların görülmesi ve anlamlandırılması sağlanır.

Ardıl Bilişsel İşlemler ise art arda gelen uyaranların bir düzen ve değişmez sıra halinde anlaşılmasını sağlar. Örneğin bir hikaye belirli bir sıra ile anlatıldığı taktirde anlamlı hale gelir. Bir sıra halinde anlatmayı sağlayan zihin aktivitesi ise Ardıl Bilişsel İşlemlerdir.

CAS Testinin Alt Basamakları

CAS Testi, Tam Ölçek, PASS (Planlama, Dikkat, Eş Zamanlı, Ardıl) ve bu dört PASS işleminin her birinin üçer alt testlerinden oluşur. CAS Testi zekayı değil bilişsel işlemlerin yeterliliğini ölçer. Tam Ölçek Puanı bireyin bilişsel işlevlerinin yeterliliğini ölçerek genel bilişsel durumunu özetler. PASS Ölçekleri Planlama, Dikkat, Eş Zamanlı ve Ardıl İşlemlerin bilişsel anlamda güçlü veya zayıf olduğunu tespit etmek için kullanılır. Her bir bilişsel işlemin detaylı ölçümünü sağlayan üç alt test ise aşağıda gösterildiği gibidir:

Planlama Ölçeği Alt Testleri: Sayıları Eşleştirme, Planlanmış Kodlar, Planlanmış Bağlantılar

Dikkat Ölçeği Alt Testleri: İfadesel Dikkat, Sayı Bulma, Algısal Dikkat

Eş Zamanlı Bilişsel İşlemler Ölçeği Alt Testleri: Sözel Olmayan Matrisler, Sözel Uzamsal İlişkiler, Şekil Hafızası

Ardıl Bilişsel İşlemler Ölçeği Alt Testleri: Kelime Serileri, Cümle Tekrarı, 5-7 yaş için Konuşma Hızı, 8-17 yaş için Cümleye İlişkin Sorular

CAS Testinin Kullanım Alanları

CAS Testinden alınan Dikkat, Planlama, Eş Zamanlı ve Ardıl Bilişsel İşlem puanları çocuğun okuldaki başarı düzeyini ve performansını gösterir. Böylece testi uygulayan kişi ve aile çocuğunun okul başarısı hakkında bilgi sahibi olabilmektedir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite bozukluğu tanısı almış çocukların özellikle dikkat ve planlama işlemlerindeki performansı ölçülerek tanının değerlendirilmesine olanak tanır.

Eş Zamanlı ve Ardıl Bilişsel İşlem testlerinin sonucunda çocukta öğrenme güçlüğünün var olup olmadığı hakkında bilgi sağlanır.

 Zihinsel anlamda desteklenmesi gereken çocukların belirlenmesinde ve travmatik beyin hasarı olan çocukların değerlendirilmesinde kullanılır.

 Elde edilen test puanlarıyla çocuğun sosyal ilişkilerindeki problemler veya dürtü kontrol bozuklukları gibi konular tespit edilir ve duygusal rahatsızlıklarının varlığı hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar. 

CAS ile test edilen bilişsel işlemler geleneksel zeka testlerinden daha kapsamlı bir veri elde edilmesini sağlar. Bu nedenle de üstün çocukların tespit edilmesinde ve değerlendirilmesinde doğru sonuçlar elde edilmesini sağlar. 

Müdahale Yöntemleri 

Çocuğun yaşadığı okuma ile ilgili problemler Ardıl ve Eşzamanlı Bilişsel aktivite puanlarının düşük olmasıyla ilişkilidir ve bu probleme yönelik PASS Müdahale Programı (PREP) uygulanmaktadır. PREP programında kelime çözme ve okuma becerisini geliştirmeyi hedefleyen ‘’Global’’ ve kelime açıklama gibi becerilerinin geliştirilmesi için ‘’ kelime ilişkilendirme’’ yöntemleri kullanılır. Bu yöntemlerin amacı çocuğun öğrendiği bilgileri aktarmasına ve genele yayabilmesine yardımcı olmaktır.

Planlama üzerine yapılan çalışmalar, çocuğun keşfederek plan yapmayı öğrenmesini ve bu bilişsel işlevinin desteklenmesini hedefler. Çocuk, faaliyetleri deneyimleyerek kendi kendine parçadan bütüne ulaşmayı öğrenir. Bu çocukların sözel anlamda kendilerini ifade edebilmeleri teşvik edilir, bu da çocukların planlama ile ilgili işlemlerini daha kolay gerçekleştirmesini sağlar.

Son olarak bir diğer yöntem ise, sınıf ortamında normalde yapılan uygulamalar ile bilişsel aktiviteler birleştirilerek öğrenme ve problem çözme gibi konuların iyileştirilmesi hedeflenir (Ashman ve Conway, 1993a; akt. Ergin).