- ÇOCUKLARDA İDRAR KAÇIRMA
İdrar kaçırma nedir?
İdrar kaçırma (enürezis) uygunsuz ya da toplumsal olarak kabul edilemeyecek yer ve vakitte istemsiz olarak idrar yapma durumudur. Uykuda ya da uyanık iken idrar kaçırma olabilir. Çoğunluğu erkek çocuklar olmak üzere
- 5 yaşındaki çocukların yaklaşık % 15-20’sı
- 7 yaşındaki çocukların yaklaşık % 5-10’u
- 15 yaşındaki çocukların yaklaşık % 1-2’si uykuda işemektedirler.
- Erişkinlerde de % 0.5-1arasında enürezis görülmektedir.
Beş yaşını doldurmuş bir çocukta bir ayda ikiden fazla uykuda işeme olursa olağandışı kabul edilir.
Primer enürezis: Uykuda işeme doğumdan beri vardır, yani çocuğun hayatında yataktan kuru kalktiği uzun bir devir hiç gerçekleşmemiştir.
Sekonder enürezis: En az altı ay süren bir kuru devrin gerisinden enürezis yakınmaları başlamıştır. Tüm enürezisli çocukların yaklaşık %20-25’inde sekonder enürezis görülmektedir.
Ailesel eğilim: Uykuda işeyen çocukların ailelerinde, anne ve/veya babada çocukluk devrinde enürezis anamnezine epeyce sık rastlanır. Ailesel anamnez ülkemizdeki enürezisli çocuklar için de yüksek oranda bulunmaktadır
İdrar kaçırma sebepleri nelerdir?
Enürezis aslında bir hastalık değil semptomdur. Bu semptoma neden olabilecek bir ya da birden fazla etyolojik faktör kelam konusu olabilir.
İdrar tutma ve yapma ile ilgili sistemlerin gelişmesinde gecikme
Tuvalet alışkanlığının kazanılmasında sorun: Tuvalet alışkanlığı idrar kesesi (mesane) denetiminin kazanılmaya başlandığı yaş periyodunda verilmez ise bu çocuklarda büyük oranda enürezis görülebilmektedir
Hormonal bozukluklar
Uyku bozuklukları: Enürezisli birçok çocuğun ailesi çocuğun uykusunun çok ağır olduğunu ve çok güç uyandığını belirtmektedirler. Lakin yapılan çalışmalar ve klinik müşahedeler uyku ile ilgili meselelerin da enürezisi tek başına açıklamakta kâfi olmadığını göstermektedir.
Ruhsal faktörler: Ruhsal ya da psikiyatrik bozukluklar enürezis etyolojisinde çok sık suçlanmakta ve enürezisli çocuklarda toplumsal ahenk sıkıntıları ve davranış bozuklukları olduğu argüman edilmektedir. Lakin enürezisli çocuk toplumunda gerçek psikiyatrik hastalık ya da davranış bozukluğu olan hasta oranı çok düşük olup enürezise eşlik ettiği düşünülen spesifik bir psikiyatrik hastalık yahut davranış bozukluğu bildirilmemiştir. Yeniden son yıllarda yapılan kimi çalışmalarda ruhsal bozukluğun enürezise değil, enürezisin birtakım davranış bozukluklarına neden olduğu gösterilmektedir. Enürezisi tedavi edilen çocuklarda olumlu ruhsal değişikliklerin gözlenmesi psikopatolojinin enürezise değil de enürezisin psikopatolojiye neden olduğu görüşünü desteklemektedir.
- İdrar yolu iltihapları
İdrar yollurında doğuştan olan anormallikler
İdrar kaçırma yakınması olan çocuğun değerlendirmesinde neler yapılır?
Enürezisli hastalar ekseriyetle sağlıklı çocuklardır ve öteki herhangibir patolojileri yoktur. Enürezis nedeniyle birinci başvuran hastaya yapılacak olan değerlendirmenin en değerli emeli anatomik bir üriner sistem patolojisi olup olmadığını anlamaktır.
İdrar kaçırma hikayesi: Enürezisli hastadan alınacak detaylı ve yeterli bir hikaye birçok gereksiz incelemeyi önler. Hastalarda bir işeme çizelgesi doldurması istenmelidir.
Fizik Muayene: Genel bir muayenenin yanısıra tam bir nörolojik ve genital muayene yapılmalıdır.
- Tam idrar tahlili ve idrar kültürü
Bu değerlendirmeler sonucunda şayet çocukta yalnızca uykuda işeme mevcutsa, muayene bulguları olağansa ve idrar tetkiki olağansa bu durumda komplike olmayan enürezis tanısı konulur ve ek herhangibir tetkike gerek duyulmaz.
Komplike olmayan enürezis nasıl tedavi edilir?
Değişik tedavi formülleri vardır. Başlangıçta çocuk ve aile ile kıymetlendirme sonuçları ve uygulanabilecek tedavi sistemleri hakkında detaylı ve sabırlı bir biçimde konuşmak ve en uygun ve en faydalı olacak tedavi seçeneğini belirlemek gerekir. Komplike olmayan enüreziste iki türlü tedavi tekniği vardır:
- Davranış Modifikasyonu
Farmakolojik Tedavi
Bunlar dışındaki sıvı alımının kısıtlaması, sık çişe kaldırma, cezalandırma, hipnoz üzere tekniklerin başarılı olduğuna dair bilimsel ispat yoktur.
- Davranış Modifikasyonu
Davranış modifikasyonu formülleri daha başarılı sonuç veren ve nüks oranları daha az olan yollardır. Fakat bu usul doktor, aile ve çocuk ortasında âlâ bir bağlantı ve sabır ister.
Motivasyon Tedavisi: Hedef çocuk ile anne baba ortasında âlâ bir bağlantı geliştirmektir. Takvim prosedürü uygulanarak çocuk yatağını ıslatmadığı günlerde ödüllendirilir. Tek başına ekseriyetle kâfi değildir. Muvaffakiyet talihi %25 civarındadır.
Kondisyon-Alarm Tedavisi: Alarm aygıtı çocuğun iç çamaşırına yerleştirilen ve çocuk idrar yapmaya başladığında sesli ihtar veren bir sistemdir. 7 yaşından küçüklerde uygulanması zordur. 4-6 aylık bir tedavi sonrası %65-85 ortasında bir muvaffakiyet bahtı vardır. Fakat tedavi kesildikten sonra tekrarlama riski bulunmaktadır.
Mesane retansiyonu Eğitimi: Enürezisli birtakım hastalarda mesane kapasitesinin olağandan düşük olması nedeniyle bu cins bir tedavi uygulanabilinir. Bu tedavide gün uzunluğu çocuğa çok sıvı içirilir ve idrarını uzun mühlet bekletmesi istenir. Pratikte çok faydalı bir formül değildir.
- İlaç tedavisi:
Uygulaması kolay ve kısa müddette sonuç veren bir tedavi metodudur ancek tekrarlama oranı yüksektir.
Komplike enürezis nedir?
Eğer hastada idrar kültürü incelemesinde bakteri üremesi varsa, idrar yolu enfeksiyonu kıssası ya da varlığı tesbit edilmişse, hudut sistemi muayenesinde olağandışı bulgular saptanmışsa, uyanık iken idrar kaçırma ya da tutamama ile birlikte her uykuda işeme mevcutsa bu durumda komplike enürezis durumundan bahsedebiliriz.
Eğer hastada komplike bir enürezis düşünülüyorsa başlangıçta yapılan tetkiklere ek olarak:
- Böbrek ve idrar yollarının ultrasonografi ile incelenmesi
- İşeme sonrası mesanede kalan idrar ölçüsünün ölçümü
Röntgen tetkiki: Omurgada doğuştan bir anormallik olup olmadığının tespit edilmesi emeliyle yapılır.
İşeme sistoüretrografisi (Voiding Sistoüretrografi): Mesanede bir anormallik ve böbreklere idrar kaçışı olup olmadığının tespit edilmesi emeliyle yapılır
MR: Sinir sisteminin muayenesinde olağan olmayan bulgular saptanmışsa doğuştan bir anormallik olup olmadığının tespiti emeliyle yapılır.
Ürodinami: İdrar kesesi ve idrar yolu ortasındaki uyum, idrar kesesinin dolma ve boşalma anındaki durumları kıymetlendirilir.
- Komplike enürezis nasıl tedavi edilir?
Tespit edilen nedene yönelik tedavi uygulanır.
