Çocuklarda Yalan-Gerçek Kavramı

1- Çocuklar, Yalan-Gerçek Kavramını Kaç Yaşında Birbirinden Ayırt Edebilir?

Dil gelişimiyle çocuklarda hayal gücüne, iç dünyalarına, duygularına bağlı olarak yalan söyleme davranışı görülebilir. Çocuğun 5 yaşına kadar söylediği yalanlar gerçekliğin çocuk dünyasındaki yansımalarıdır, hayal ürünüdür. Çocuklar yalan söylediğinde yaşına göre değerlendirilmelidir. Gerçek ve yalan kavramı ayırt edilene kadar yetişkinlerin algıladığı gibi bir tanımdan söz edilemez. Genellikle 6-7 yaşlarında yalan-gerçek kavramını ayırt etmeye başlayabilirler.

2- Yalan söylemenin yanlış olduğu çocuğa nasıl ifade edilmelidir?

Suçlayıcı ve yargılayıcı bir yaklaşım çocuğu iyi hissettirmez, içine kapanarak yanlış davranışı değiştirmekten uzaklaşır. ‘‘Yalan söylüyorsun’’,‘‘Yalancısın.’’ şeklinde olumsuzluk üzerinde durmak, etiketleme yapmak yerine ‘‘Doğruyu söyleme’’ kavramına odaklanılmalıdır. Doğruyu-gerçeği söylemenin önemini anlatmak, dürüstlük kavramını öğretmek ve faydalarını çocukla konuşmak istenilen davranışı geliştirmesini sağlar.

3- Hayal gücü ile yalan arasında nasıl bir bağ kurarlar?

Çocuğun hayal gücü ile olan gerçeği değiştirmesi, olan durumu kendi dünyasındaki algıyla ekleme-çıkarmalarla dönüştürmesi şeklinde karşımıza çıkar. Çocuk yalan kavramını öğrendikten sonra hayal gücüyle olayları kendisi için daha kolay kabul edilebilir, hafifletici veya bir çıkar elde edeceği hale getirebilirler. Hayal gücüyle çocuk söyleyeceği yalanı geliştirebilir; kaçmak istediği, farklı göstermek istediği durumları sağlayabilir.

4- Çocuğun yalan söylemesi nelere bağlı olabilir? Çocuğu neler tetikler?

Ebeveyn tutumları çocukta baskı veya korku hissetmesine neden olursa yalan söyleme eğilimi artar. Katı, cezalandırıcı, öfkeli anne baba yaklaşımları,sonucundan kaçındığı için yalan söylemesine neden olabilir. İlgi-dikkat çekmek, aile veya akranları arasında kabul görebilmek, sevilmek için çocuk kendini olduğundan farklı göstermek istediği için yalan söyleyebilir. Özgüven eksikliğine bağlı olarak, yapmak istemediklerinden kaçınmak için yalana başvurabilirler. Çocuğun kabullenmekte zorlandığı herhangi bir değişim(taşınma, göç, boşanma vb.) yalan söylemesine neden olabilecek durumlardır. Çocuğu kaygı, korku gibi duygular, baskılanma, baş etmekte zorlandığı durumlar tetikleyebilir.

5- Aile çocuğun yalan söylediğini anladığında nasıl bir yaklaşım içine girmelidir?

Çocukların yalan söylediğini fark ettiğinizde; öncelikle sakin kalarak, yalanın altındaki sebepleri anlamaya çalışmak gerekir. Bu sebepler ve çözüm yolları çocukla açık iletişimle konuşulmalıdır. Yargılamadan, bağırmadan, cezalar vermeden herşeyi sizinle paylaşabileceğini çocuğa ifade edilmeli ve buna uygun bir tutum sergilenmelidir. Yalanın farkında olduğunuzu ve yanlış olan davranışa(çocuğun kişiliğine değil) vurgu yaparak gerçeği söyleyebilmesi için çocuğa fırsat verilmeli, cesaretlendirilmelidir. Yalan söylemenin olumsuz taraflarını anlatırken, altındaki sebepler doğrultusunda yalan söylemek yerinefarklı nasıl davranabileceği karşılıklı konuşulmalı, çözüm yolları için rehber olunmalıdır.

6- Çocuk yalan söylemeyi bir alışkanlık haline getirmişse ne yapmak gerekir?

Çocuğun alışkanlık haline getirdiği yalan söyleme davranışının altındaki ihtiyaçları fark etmek gerekir. Bu ihtiyaçların(sevilme, yeterli hissetme, kardeş doğumu sonrası ilgi çekmek vs.) karşılanmasını sağlamak çok önemlidir. Yüksek kaygı, özgüven eksikliği gibi psikolojik etkenlerle çocuk yalan söylüyorsa bu davranış alışkanlığını değiştirmek için güven ortamını sağlamak gereklidir. Çocuğunuza güvende ve değerli olduğunu, hata yapsa da koşulsuz kabulle her zaman yanında olacağınızı, seveceğinizi aşılamanız bu alışkanlığı değiştirmesini kolaylaştırır. Bunları sağlamanıza rağmen değişmeyen yalan söyleme davranışı varsa profesyonel bir psikolojik desteğe başvurulmalıdır.

7- Konuyla ilgili eklemek istedikleriniz…

Çocuklar ebeveynlerini gözlemler ve taklit ederler. Aile içinde yalan söylendiğine şahitlik eden çocuk yalanı öğrenir. Yapılan, olan bir şeyi söylememesini, gerçek olandan farklı bir cevap vermesini istemek gibi çocuğu yalana aracı etmek uygun bir davranış değildir. Çocuk yalnızca doğru-yanlış olarak anlatılanlardan öğrenmez, ebeveynlerinin davranışlarından öğrenir. Çocuğunuzun yalan söylemesini istemiyorsanız, ebeveyn olarak yalan söyleme davranışınızı gözden geçirmeniz yararlı olacaktır.