Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Dikkat azlığı, aşırı hareketlilik, dürtüsellik, aşırı tepki verme sonuçlarını düşünmeden hareket etme, dürtüleri kontrol edememe gibi sorunların yoğun olduğu bir nörogelişimsel sorundur. Çocukluk dönemlerinin en yaygın sorunu olmakla birlikte bazı kişilerde yetişkinliktede devam eder. İki temel bozukluğu içinde barındırmaktadır. Birisi hiperaktivite diğeri ise dikkat eksikliği.

Dikkat eksikliği; kişi konsantre olmada zorlanır, unutkan olur, dağınıktır ve planlama yapamaz, organize olmakta güçlük çeker, bir şey yaparken dikkati kolayca dağılır. Sıklıkla hatalar yaparlar. Dikkat eksikliği yaşayan her çocukta hiperaktivite olmayabilir ve her çocuk hareketli değildir. Bazı dikkat eksikliği yaşayan çocuklar durgun ve içine kapanıktırlar. Dikkat sorunları daha çok görev ve sorumluluk alanlarında ortaya çıkmaktadır. Sevdiği bir işi yaparken veya eğlenirken tv. İzlerken dikkat eksikliği olmaz.

Hiperaktivite; bulunduğu duruma göre çok hareketli, aceleci veya aşırı konuşkan olabilir. Çocukların hareketli olması doğal fakat bir çocuğun kendisini ve ailesinin yaşamını olumsuz etkileyecek ve başedilemeyecek derecede hareketli olması hiperaktivite bozukluğu belirtisidir.

Çocuklarda sürekli bir yere tırmanma, motor takılmış gibi koşuşturma ve yorulmama, olurken yetişkinlerde ise bir yerde beklerken aşırı sıkılma, içsel huzursuzluk, sırada bekleyememe hiperaktiviteyi akla getirir. Bir kısım hiperaktivite bozukluğu olanlarda başkasına zarar verme, vurma kırma davranışları olurken bazılarında sadece hareketlilik olmaktadır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olanlar ayrıntılara dikkat etmezler ve basit hatalar yaparlar. İş ve görevlerde dikkati devam ettiremezler. Birisini dinlerken dinlemede güçlük çekerler. Organize olamazlar. Uzun zihinsel çaba gerektiren konulardan kaçarlar. Dikkat süreleri çok kısadır. Eşyalarını sıklıkla kaybederler ve sorumluluklarını aksatırlar. Günlük etkinliklerde sıklıkla unutkan olurlar. El ve ayakları durmaz kıpır kıpır olurlar. Koşturup durma ve huzursuzluk hissi içindedirler. Çok konuşurlar. Soru tamamlanmadan yanıt verirler, sıra beklemede güçlük, konuşmaları bölme başkalarının işine karışma davranışları fazladır. Hedeflerinme ulaşmakta zorluk yaşarlar ve başarılı olmalarında bu durum engel oluşturur. Bu yüzden genellikle yapabileceklerinin çok altında şeyler yaparlar. Genelda başladıkları işi bitirme sonuca ulaştırmada güçlük yaşarlar. Sıklıkla heyecan peşinde koşarlar. Kolay sıkılırlar ve vazgeçerler. Daldan dala atlayan bir tutum içindedirler. Kendini güvensiz hissederler ve duygularında sıklıkla oynamalar olur. Aniden parlayıp tepki gösterebilir öfkeye kapılabilirler. Kendilerini değersiz hissederler. Yetişkin olanlar evliliklerini ve işlerini sürdürmekte zorlanır. Sıklıkla iş değiştirirler. Sözel saldırganlık, fiziksel saldırganlık alkol ve madde kullanmaya meyilli olurlar. Yasalar karşısında çoğunlukla sıkıntıya girerler. Zaman zaman kendine zarar verme davranışları görülebilir. Sebepsiz yere sinirli ve gergin olurlar. Yaptıkları faaliyetlerden haz almazlar. Hayal kırıklıkları sıklıkla yaşarlar.

Kapasiteleri ile uyumlu bir hayat süremezler ve genelde kapasitelerinin altında kalırlar.

Nörolojik bir takım sorunlar vardır. Beyin hasarı bu duruma neden olabilir. Beyinde yapısal ve işlevsel sorunlar bulunma olasılığı vardır. Doğum sırası sorunları oksijensiz kalma, annenin hamilelikte ilaç kullanımı veya genç anne olma, anne karnında iken yüksek düzeyde strese maruz kalma veya erken doğum gibi nedenler risk föktörüdür. Genetik ve ailesel özelliklerin etkisi bulunabilir. Anne yada babada bu durumun görülmesi çocukta görülme olasılığını yüzde 50 ye çıkarmaktadır. Aile tutumlarının yanlış olması da bu belirtilerin şiddetini arttıran unsurlar olmaktadır. Genellikle başka bozukluklarla birlikte görülmektedir ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olanların çoğunda başka eş tanılar bulunmaktadır.

Davranış bozuklukları ile bu durumun karıştırıldığı alanlar olmaktadır. Beslenme bozukluğu, astım, disleksi, uyku bozukluğu veya bazı ilaçlara bağlı belirtilerle karıştırıldığı durumlar bulunmaktadır. Karşıt gelme bozukluğunda öfke patlamaları, kurallara uymama, söz dinlememe, karşı gelme, geçimsizlik alıngan olma gibi durumlardan bazıları bu durumla karıştırılabilir. Davranış bozukluklarındaki insanlara ve hayvanlara karşı saldırganlık, eşyalara zarar verme, hırsızlık, kuralları bozmak gibi durumlarda hiperaktivite ile ilgili değildir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu oluşanların bir kısmında kaygı bozukluğu da görülmektedir. Bipolar bozukluğun manik dönemindeki hareketlilik de bu durumla karıştırılabilir. Bipolar bozuklukta psikotik tepkiler vardır.

Sıklıkla eleştirilirler ve çatışmalar yaşarlar bu durumda benlik saygılarını aşağı çeker ve depresyona eğilimli olurlar. Kapasitelerinin altında okul ve iş yaşamları olur. Damgalanma ve kabul görmemeye ek olarak engellenmeyi sıklıkla yaşarlar. Kendilerini çoğunlukla stresli hissederler. Yetersizlik duygularını çok yaşarlar. Sınıf ortamında öğretmenlerle çok sorun yaşarlar ve çoğunlukla ailelerle öğretmenler karşı karşıya gelir.

Aile ortamının düzenlenmesi, çocuğa yaklaşımın değiştirilmesi, olumsuz davranışların azaltılması ve dikkat becerilerinin geliştirilmesi kaygısının azaltılması aşamalarında aile ile işbirliği yapılması önemlidir.

Çocuğa ailenin zaman ayırması ve sabırla işbirliği yapması, iyi davranışların ödüllendirilmesi ve güven teskin edilmesi , çocuğun kabullenildiğini hissetmesi, birlikte hedefler saptanması ve duygu ifadeleri son derece önem taşımaktadır.

Ebeveynler için başedilmesi zor olan bir durum ve yorucu olabilir fakat sabırla yürütülecek tedavi ile bu belirtiler ortadan kaldırılabilir veya azaltılabilir. Bu ne kadar erken yapılırsa kişinin yetişkinlik yaşamında bu belirtileri yaşama olasılığı ortadan kalkmış olacaktır.