GDO nedir?
“Genetiği Değiştirilmiş Organizma” sözlerinin kısaltılmış formu olan GDO
bir canlının kendi genetik mirasında var olmayan gen ya da genlerin canlıya
nakledilmesi ile oluşmuş organizmaya verilen isimdir. Günümüzde gen
teknolojileri pek çok alanda toplumsal hayatımıza yenilik ve kolaylık getiriyor olmakla
birlikte bizler ekseriyetle GDO tarifini bilhassa hububat, zerzevat, meyve üzere farklı besin
kaynaklarının dışarıdan gen nakledilmiş yahut genlerinde değişiklik yapılmış hali olarak
tanıyoruz. Halbuki bugün kısırlık tedavilerinde kullanılan hormonların bir kısmı bu teknoloji ile
üretiliyor, elma yerken yahut süt içerken tıpkı vakitte gen teknolojisi sayesinde
aşılanabileceğimizi konuşuyoruz.
Besin üretiminde GDO uygulamalarının temel gayesi günümüzde dış ortamdan çabuk
etkilenen besin kaynaklarının bu sistem kullanılarak etraftan gelecek olumsuz şartlara ve
etkilere (virüs, bakteri, kurtçuk, böcek, sıcak, soğuk, don vs.) karşı daha dirençli hale
getirilmeleri ile verimliliğin arttırılması. Doğal olarak elde edilmek istenen maksat ise daha
fazla ölçüde ve daha sağlam eser elde edilmesi vasıtası ile besin maliyetini azaltmak,
dünyadaki mevcut ve gelecekte muhtemel açlıkların önüne geçebilmek.
Diğer taraftan birinci GDO uygulamalarından günümüze 15 yıldan fazla mühlet geçmiş olmasına
karşın beklenen yararlarının ne kadarının gerçekleştiği hala tartışılan bir husus. İsmi geçen
organizmaların üretiminde DNA teknolojileri kullanıldığından, organizma içerisine dışarıdan
nakledilen genler nedeniyle biyolojik çeşitlilik, cinslere ilişkin genetik miras ve doğal hayatın
devamlılığını tehdit ediyor oluşu yahut bu genlerin eserlerinin elde edilen besin maddesinin
tüketilmesi ile farklı organ ve sıhhat sorunlarına neden olabiliyor olmaları son yıllarda
ciddi bir tartışma konusu.
GDOlu besinlerin insan sıhhati üzerindeki mümkün etkileri
Her geçen gün GDOlu besinleri dost ya da düşman olarak gösteren pek çok makale ortaya
çıkıyor olmasına rağmen insan sıhhati tarafından oluşan riskleri değerlendirebilecek çalışma
sayısı ne yazık ki son derece az. .Gerçekleştirilen bu çalışmaların da büyük bir kısmı deney
hayvanları ile gerçekleştirilmiş çalışmalar olduğundan eserlerin insan üzerinde emsal bir etki
yapıp yapmayacağı da tam olarak bilinmemekte. Bununla birlikte GDOlu eserler verilerek
beslenmiş deney hayvanlarında karaciğer, pankreas, böbrek üzere farklı organlarda problemler
gözlenebildiği bildiriliyor.
GDO’lu besinlerin kullanımı sonrasında oluşabileceği düşünülen potansiyel risklerin başında
dışarıdan eklenmiş yahut değiştirilmiş genlerden elde edilen gen eserlerinin oluşturabileceği
alerjik tepkiler gelmekte. Bir başka risk, bilhassa GDO teknolojisinde kullanılan
antibiyotik genlerinin eserin tüketimi sonrası bireyin sindirim sisteminde yer alan bakteriler
tarafından alınarak ziyanlı bakterilerin antibiyotiklere direnç kazanmaları. Ayrıyeten GDOlu
besinlerde istenilen gen eserinin arttırılması birtakım durumlarda istenmeyen ve besin değeri
olmayan oluşumların da birikmesine sebep olabilmekte. Kimi çalışmalar bilhassa doğada
bozulabilir olan tüketim öncesi yıkanarak uzaklaştırılabilen birtakım ziraî ilaçların gen
teknolojisi ile bitki içerisine sokulması ile genetik olarak üretilmesi nedeniyle yıkama ile
uzaklaştırılamadığını, bu nedenle yüksek ölçülerde tüketilmelerinin sıhhat sorunları
yapabileceğini de vurgulamaktalar. Çalışmalarda belirtilen risk oranları düşük olsa da henüz
GDOlu besin üreticilerinden yahut bölümden bu risklerin var olmadığını yahut önemsiz
olduğunu belirten, belgeleyen kayda kıymet bir demeç yahut çalışma mevcut değil.
GDO ve kısırlık: Bir irtibat var mı?
İnsan sıhhati bakımından GDO kullanımı sonrası etkilenebileceği belirtilen bir öbür sistem
üreme sitemi. Geçmiş yıllarda yapılan çalışmalar GDOlu soya ile beslenen sığırlarda üreme
problemlerinin oluşabildiğini belirtiyorlar. Bilhassa 2008 yılında Avusturya Hükümetinin
desteklediği bir çalışmada GDOlu eserler ile beslenen farelerin denetim kümesinde bulunan ve
GDO içermeyen besinler verilen farelere kıyasla üreme kapasitelerinin ve hayat sürelerinin
anlamlı olarak azaldığı belirtilmekte. Beşerde şimdi GDOlu eserlerin kısırlık üzerinde negatif
etkisinin gözlendiği bir çalışma bildirilmemiş olmakla birlikte mümkün tesirleri üzerine genel
sağlık bilgileri kullanılarak yorum yapmak mümkün.
Üreme sistemimiz ve organlarımız iç ve dış ortamlardan gelecek tesirlere karşı çok
hassaslardır. Bunun en hoş örnekleri kanser tedavisi sırasında kullanılan kemoterapi ve
radyoterapi casuslarının kullanımı, yüksek ölçülerde alkol ve sigara kullanımı sonrasında
üreme hücrelerinde gözlenen bozulma ve kayıplardır. Dolayısı ile GDOlu besinler ile
normalden yüksek ölçülerde alınabilecek ve kanserojen yahut alerjen tesir gösterebilen dış
kaynaklı hususlar direkt üreme işlevlerini etkileyebilirler. Her ne kadar kısırlık
belirli oranda anne ve babamızdan aldığımız genetik mirasımız ile ilgili olsa da, sağlıklı
üreme işlevine sahip olmanın sağlıklı beslenme ile direkt bağlı olduğu artık bilinen
bir gerçek.
Dolayısı ile gen teknolojisi günümüzde pek çok alanda yarar sağlıyor olsa da günlük
beslenmede kullandığımız eserlerin mümkün olduğu kadar doğal içerikli olmalarını seçmek
üreme sistemimiz açısından son derece değerli.