Hematüri Nedir?
İdrarda gözle yahut mikroskop altında kan ve kan hücreleri görülmesine “hematüri” yahut ‘’kanlı idrar’’ adı verilir. Bu gözle görülür(gros) yahut yapılan idrar tetkikinde(mikroskopik) ortaya çıkabilir. Her iki durumda da kanamanın nedenini belirlemek değerlidir.İdrarda kan görülmesi telaş verici bir durumdur ve birçok durumda nedeni zararsız olsa da idrardaki kan (hematüri); başta mesane kanseri olmak üzere, böbrek ve prostat kanseri, böbrek ve idrar yolları taşları üzere önemli bir hastalığın belirtisi olabilir.
İdrar çok az ölçüde kan karıştığında kan ölçüsüne nazaran pembeden koyu kırmızıya kadar değişen renklerde gözle görülebilir. İdrardaki kanama ekseriyetle ağrısızdır, şayet idrarda kan pıhtıları varsa tıkanmaya bağlı yahut enfeksiyon eşlik ediyorsa ağrı ortaya çıkabilir. Hiç bir bulgu semptom vermeden bile mikroskobik de olsa hematüri olabilir, hasta farkına varmadan yıllarca sürebilir. Bir çok önemli hastalık belirtisi olan idrarda kan görülmesi durumunda kesinlikle tabibe başvurulmalıdır. Birtakım kabızlık giderici ve idrarı kırmızıya boyayan azo üzere boya içeren ilaçlar ve birtakım besinler(pancar, çilek, ahududu, böğürtlen vs) idrarda kan olmaksızın idrarı kırmızıya boyayabilir. Yeniden ağır egzersizlerden(özellikle uzun aralık koşucularda) sonrada idrarda kan görülebilir, birkaç gün içinde idrar olağana gelir. Hematürinin öbür risk faktörleri ortasında yaş ve kimi kalıtsal hastalıklar sayılabilir.
Hematüri Nedenleri
İdrarda mikroskopla bakıldığında olağanda azamî görülen kan hücrelerinin(eritrosit) sayısı erkeklerde 1-2, bayanlarda 3-4 civarındadır. İdrarda kanama böbreklerden, idrar kanalları(üreterler), mesane, prostat ve idrarın dış ortam atıldığı idrar yoluna(üretra) kadar rastgele bir alandan kaynaklı olabilmektedir. Böbrek ve idrar yolları taşları, enfeksiyonları ve kanserleri idrarda kanamanın en sık görülen önemli nedenleridir ve 40 yaş altında daha çok idrar yolu enfeksiyonları ve taş hastalığı, 40 yaş üzerinde ise hematüri idrar yolu enfeksiyonları, prostat büyümesi, prostat kanseri, böbrek ve mesane kanseri habercisi olabilir.
1-Böbrek ve İdrar yolları enfeksiyonları: böbreklerin ve idrar yollarının mikrobik enfeksiyonları(sistit, piyelonefrit üretrit vs) durumunda idrarda kanama olabilir, lakin kanamaya çoklukla idrar yaparken zorlanma, yanma, ağrılı ve sık idrara çıkma gereksinimi eşlik eder. Bunlar dışında acil işeme gereksinimi, berbat kokulu idrar şikayeti görülebilir. Enfeksiyon böbrekte ise ek olarak ateş ve yan ağrısı eşlik edebilir. Prostata ilişkin enfeksiyonlarda kanama dışında idrar zorluğu ve sık idrara çıkma muhtaçlığı ön plana çıkmaktadır.
2-İdrar yolları taş hastalığı: İdrar kanallarında tıkanıklık yapmayan böbrek ve idrar yolları taşları yalnızca idrarda kanama ile belirti verebilir, şayet tıkanıklık yapıyorsa kanama ile birlikte kolik şiddetli ağrısı eşlik eder. Buna bir de enfeksiyon eşlik ediyorsa tablo uygunca kompleks hale gelir.
3-Prostat büyümesi: Daha çok 40 yaş üzeri erkeklerde görülen prostat büyümesinde hastanın temel şikayeti yanında idrarda kanama saptanabilmektedir.çıkar ve idrarda kanamaya neden olabilir.
4-Böbrek hastalıkları: Böbreğin mikrobik olmayan ve filtrasyon yapan ünitelerin glomerulonefrit üzere birtakım tıbbi hastalıklarında hematüri gözlenebilir, bunlar transplanta(böbrek nakli) kadar götürecek kadar böbrek yetmezliğinin bir belirtisi olabilir. Böbreğin filtre sisteminde meydana gelen ve nefrit ismi verilen hastalıklarda da idrarda kanama ortaya çıkar.Yine diyabet (şeker hastalığı)gibi kimi sistemik hastalıklarda da ek bulgu olarak idrarda kan görülebilir.
5-Ürolojik Kanserler: İdrarda pıhtılı-pıhtısız, gözle görülebilir yahut mikroskopik kan görülmesinin en kıymetli ve önemli nedeni ürolojik kanserler olabilir. Başta mesane ve böbrek kanseri olmak üzere prostat ve öteki ürolojik kanserin en kıymetli belirtilerinden biri idrarda kanama görülmesidir. Hatta klasik olarak 40 yaşını geçmiş, sigara içen, idrarda ağrısız pıhtılı kanaması olan erkekler aksi ispat edilinceye kadar mesane kanseri kabul edilmektedir. Kanamaya eşlik eden ortak hissede sigaradır. Mesane kanserinde birinci ve uzun devirde daima idrarda kanama gözükürken, prostat ve böbrek kanserinde ilerlemiş evrelerde daha çok karşımıza çıkmaktadır.
6-Diğer nedenler: Orak hücreli anemi ve Alport sendromu üzere kalıtsal genetik hastalıklarda, böbrek ve idrar yolları travmalarında, kimi kullanılan ilaçlarda idrarda kanama görülebilir. Siklofosfamid üzere antikanser ilaçlar, radyoterapi, aspirin üzere kanı sulandırıcı ilaçlar ve penisilin çeşidi antibiyotikler idrarda önemli kanamalara neden olabilmektedir.
TEŞHİS
1- Hikaye ve fizik muayene hematürinin araştırılmasında birinci basamaktır.
2-Basit idrar testi: Gözle görülebilen bir kanama olsa bile ek bulgu olup olmadığını saptamak için kolay bir idrar testi gereklidir.Yine şeffaf bir kaba alınan idrar gözle incelenmelidir. Enfeksiyon düşündürecek bulgu ve belirti varsa idrar kültürü alınır.
3-Temel rutin kan analizleri hematüri şikayeti olan hastadan kesinlikle istenmelidir.
4-Görüntüleme testleri:Başta kolay ulaşılır ve yapılabilir olan ultrasonografik görüntüleme idrarda kanaması olan hastalarda temel inceleme yoludur. Bununn yanında gerektiğnde bilgisayarlı tomografi(CT) ve magnetik rezonans(MR) görüntüleme istenebilir
5-Sistoskopi:Diğer metotlarla bir sonuç alınamazsa sistoskopik(endoskopik) inceleme gerekebilir. Sistoskopi, başta mesane kanseri olmak üzere başka birtakım klinik durumlar (Taş,tümör, prostat vs) için kullanılan, sistoskop ismi verilen ışıklı-kameralı endoskop kullanılarak mesanenin ve idrar kanalının(üretra) incelenmesine imkan sağlayan tanı/teşhis tekniğidir.
6- Bazen idrarda kanamanın nedeni bulunamaz. Bu durumda, bilhassa sigara içme, çevresel toksinlere maruz kalma yahut radyasyon tedavisi hikayesi üzere mesane kanseri için risk faktörleri kelam konusu ise , tertipli aralıklarla takip önerebilir.
TEDAVİ
İdrarda kan görülmesinin tedavisi, kanamaya neden olan asıl etmenin ortadan kaldırılması ile mümkündür. Kanama bir hastalık değil mevcut bir hastalığın belirtisidir, kanamaya neden olan hastalık tedavi edildiğinde hematüri de tedavi edilmiş olur.
