İdrarda gözle yahut mikroskop altında kan ve kan hücreleri görülmesine“hematüri” yahut ‘’kanlı idrar’’ ismi verilir. Bu gözle görülür(gros) yahut yapılan idrartetkikinde(mikroskopik) ortaya çıkabilir. Her iki durumda da kanamanın nedeninibelirlemek kıymetlidir.İdrarda kan görülmesi tasa verici bir durumdur ve çoğudurumda neden zararsız olsa da idrardaki kan (hematüri) önemli bir bozukluğa işaretedebilir. İdrar çok az ölçüde kan karıştığında kan ölçüsüne nazaran pembeden koyukırmızıya kadar değişen renklerde gözle görülebilir. İdrardaki kanama genellikleağrısızdır, şayet idrarda kan pıhtıları varsa tıkanmaya bağlı yahut enfeksiyon eşlikediyorsa ağrı ortaya çıkabilir. Hiç bir bulgu semptom vermeden bile mikroskobik deolsa hematüri olabilir, hasta farkına varmadan yıllarca sürebilir. Bir çok önemli hastalıkbelirtisi olan idrarda kan görülmesi durumunda kesinlikle tabibe başvurulmalıdır. Bazıkabızlık giderici ve idrarı kırmızıya boyayan azo üzere boya içeren ilaçlar ve bazıbesinler(pancar, çilek, ahududu, böğürtlen vs) idrarda kan olmaksızın idrarıkırmızıya boyayabilir. Tekrar ağır egzersizlerden(özellikle uzun aralık koşucularda)sonrada idrarda kan görülebilir, birkaç gün içinde idrar olağana gelir. Hematürinindiğer risk faktörleri ortasında yaş ve birtakım kalıtsal hastalıklar sayılabilir.
Hematüri Nedenleri
İdrarda mikroskopla bakıldığında olağanda azamî görülen kan hücrelerinin(eritrosit) sayısı erkeklerde 1-2, bayanlarda 3-4 civarındadır. İdrarda kanama böbreklerden, idrar kanalları(üreterler), mesane, prostat ve idrarın dış ortam atıldığı idrar yoluna(üretra) kadar rastgele bir alandan kaynaklı olabilmektedir. Böbrek ve idrar yolları taşları, enfeksiyonları ve kanserleri idrarda kanamanın en sık görülen önemli nedenleridir ve 40 yaş altında daha çok idrar yolu enfeksiyonları ve taş hastalığı, 40 yaş üzerinde ise hematüri idrar yolu enfeksiyonları, prostat büyümesi, prostat kanseri, böbrek ve mesane kanseri habercisi olabilir.
1-Böbrek ve İdrar yolları enfeksiyonları: böbreklerin ve idrar yollarının mikrobik enfeksiyonları(sistit, piyelonefrit üretrit vs) durumunda idrarda kanama olabilir, fakat kanamaya ekseriyetle idrar yaparken zorlanma, yanma, ağrılı ve sık idrara çıkma muhtaçlığı eşlik eder. Bunlar dışında acil işeme muhtaçlığı, makûs kokulu idrar şikayeti görülebilir. Enfeksiyon böbrekte ise ek olarak ateş ve yan ağrısı eşlik edebilir. Prostata ilişkin enfeksiyonlarda kanama dışında idrar zorluğu ve sık idrara çıkma muhtaçlığı ön plana çıkmaktadır.
2-İdrar yolları taş hastalığı: İdrar kanallarında tıkanıklık yapmayan böbrek ve idrar yolları taşları yalnızca idrarda kanama ile belirti verebilir, şayet tıkanıklık yapıyorsa kanama ile birlikte kolik şiddetli ağrısı eşlik eder. Buna bir de enfeksiyon eşlik ediyorsa tablo uygunca kompleks hale gelir.
3-Prostat büyümesi: Daha çok 40 yaş üzeri erkeklerde görülen prostat büyümesinde hastanın temel şikayeti yanında idrarda kanama saptanabilmektedir.çıkar ve idrarda kanamaya neden olabilir.
4-Böbrek hastalıkları: Böbreğin mikrobik olmayan ve filtrasyon yapan ünitelerin glomerulonefrit üzere kimi tıbbi hastalıklarında hematüri gözlenebilir, bunlar transplanta(böbrek nakli) kadar götürecek kadar böbrek yetmezliğinin bir belirtisi olabilir. Böbreğin filtre sisteminde meydana gelen ve nefrit ismi verilen hastalıklarda da idrarda kanama ortaya çıkar.Yine diyabet (şeker hastalığı)gibi kimi sistemik hastalıklarda da ek bulgu olarak idrarda kan görülebilir.
5-Ürolojik Kanserler: İdrarda pıhtılı-pıhtısız, gözle görülebilir yahut mikroskopik kan görülmesinin en kıymetli ve önemli nedeni ürolojik kanserler olabilir. Başta mesane ve böbrek kanseri olmak üzere prostat ve öteki ürolojik kanserin en kıymetli belirtilerinden biri idrarda kanama görülmesidir. Hatta klasik olarak 40 yaşını geçmiş, sigara içen, idrarda ağrısız pıhtılı kanaması olan erkekler aksi ispat edilinceye kadar mesane kanseri kabul edilmektedir. Kanamaya eşlik eden ortak hissede sigaradır. Mesane kanserinde birinci ve uzun devirde daima idrarda kanama gözükürken, prostat ve böbrek kanserinde ilerlemiş evrelerde daha çok karşımıza çıkmaktadır.
6-Diğer nedenler: Orak hücreli anemi ve Alport sendromu üzere kalıtsal genetik hastalıklarda, böbrek ve idrar yolları travmalarında, birtakım kullanılan ilaçlarda idrarda kanama görülebilir. Siklofosfamid üzere antikanser ilaçlar, radyoterapi, kanı sulandırıcı ilaçlar ve penisilin tipi antibiyotikler idrarda önemli kanamalara neden olabilmektedir.
TEŞHİS
1- Hikaye ve fizik muayene hematürinin araştırılmasında birinci basamaktır. 2-Basit idrar testi: Gözle görülebilen bir kanama olsa bile ek bulgu olup olmadığını saptamak için kolay bir idrar testi gereklidir.Yine şeffaf bir kaba alınan idrar gözle incelenmelidir. Enfeksiyon düşündürecek bulgu ve belirti varsa idrar kültürü alınır. 3-Temel rutin kan tahlilleri hematüri şikayeti olan hastadan kesinlikle istenmelidir. 4-Görüntüleme testleri:Başta kolay ulaşılır ve yapılabilir olan ultrasonografik görüntüleme idrarda kanaması olan hastalarda temel inceleme formülüdür. Bununn yanında gerektiğnde bilgisayarlı tomografi(CT) ve magnetik rezonans(MR) görüntüleme istenebilir
5-Sistoskopi:Diğer metotlarla bir sonuç alınamazsa sistoskopik(endoskopik) inceleme gerekebilir. Sistoskopi, başta mesane kanseri olmak üzere öbür kimi klinik durumlar (Taş,tümör, prostat vs) için kullanılan, sistoskop ismi verilen
ışıklı-kameralı endoskop kullanılarak mesanenin ve idrar kanalının(üretra) incelenmesine imkan sağlayan temel tanı/teşhis yoludur.
6- Bazen idrarda kanamanın nedeni bulunamaz. Bu durumda, bilhassa sigara içme, çevresel toksinlere maruz kalma yahut radyasyon tedavisi hikayesi üzere mesane kanseri için risk faktörleri kelam konusu ise , sistemli aralıklarla takip önerebilir. TEDAVİ
İdrarda kan görülmesinin tedavisi, kanamaya neden olan asıl etmenin ortadan kaldırılması ile mümkündür. Kanama bir hastalık değil mevcut bir hastalığın belirtisidir, kanamaya neden olan hastalık tedavi edildiğinde hematüri de tedavi edilmiş olur.
