İdrar yaparken yanma-Dizüri nedir?
Dizüri, idrar yaparken ağrı yahut rahatsızlık için kullanılan tıbbi tabirdir. Çoğunlukla ağrılı işeme yani idrar yaparken yanma hissi olarak tanımlanan dizüriye en yaygın olarak idrar yolunun bakteriyel enfeksiyonları neden olmaktadır. Enfeksiyon olmadanda birçok nedene bağlı olarak idrara yaparken yanma hissi ortaya çıkabilmektedir. İdrarda yanma hissinin idrara başlarken, idrarın sonu ve bittikten sonra yahut devamlı olması yanmanın nedeni ve kaynaklandığı alan hakkında bize fikir verebilir. Bunun yanında yanmaya eşlik eden başka şikayetler(kanama, ateş, sık idrara çıkma muhtaçlığı vs) teşhise yönelik katkı yapar. İdrarda yanma şikayeti bayanlarda erkeklere göre daha sık görülmektedir. Dizüriye eşlik eden ağrı , sık adrar yapma gereksinimi , kasıklarda ağrı olayın daha çok enfeksiyona bağlı olduğunu gösterir. Bunun yanında yalnızca idrarın sonunda yanma olan olan orta yaş üzeri sigara için erkeklerde mesane kanseri mümkünlüğü akılda tutulmalıdır. 50 yaşın üzerindeki erkeklerde mesane enfeksiyonu çoklukla prostat büyümesi yahut prostat enfeksiyonu ile bağlantılıdır.
İdrarda yanmanın Nedenleri
1-Enfeksiyon dışı nedenler:
-İdrar tıkanıklığı yapan nedenler: Üretra(idrar yolu) darlığı, Prostat büyümesi, üzere idrar yollarında tıkanıklık yapan hastalıklarda idrar yaparken yanma şikayeti olabilir. Artan yaşla birlikte erkeklerde görülen prostat büyümesi en sık idrarda yanma ve tıkanıklık nedenidir. Dizüri ile birlikte bu hastalarda , kesik kesik idrar yapma, çatallı idrar yapma, idrar kaçırma şikayetleri vardır. Mesane işlev bozukluğu ve çocuklardaki vezikoüreteral reflü(VUR) durumunda idrarda yanma görülebilir.
-Ürolojik Kanserler: Böbrek, Mesane ve prostat kanseri, Üretra kanseri (idrar yolu kanseri). Dizüri mesane karserinin erken belirtisi olarak karşımıza çıkabilir. Sigara içen erkek hastada, idrar yollarında enfeksiyon yoksa, idrarında yanma ve idrarında mikroskopik yahut gözle fark edilecek kadar kanaması varsa mesane kanseri akılda tutulmalıdır.
-Taş hastalığı: Taş hastalıkları( tıkanıklık yapan yahut yapmayan böbrek, mesane ve idrar yolları taşları). İdrar yolları hücrelerine tahriş ve irritasyon yaparak dizüriye sebep olurlar. idrarda taş yapan hususlar (Kalsiyum, ürik asit ve oksalat vs) atılımı yüksek orandadır.
-Diğer enfeksiyon dışı nedenler ortasında:Reiter’s sendromu, Behçet hastalığ, Vaskülit, glomerulonefrit üzere romatizmal hastalıklarda, Diyabette(şeker hastalığı),Hamilelik, birtakım ilaç yan tesirleri de dizüri nedeni olabilir. Ayrıyeten dizüri görülebilir. Hamileliğin son periyotlarında dizüri görülebilir.Binicilik yahut bisiklet üzere aktiviteler, Sabunlar, parfümler ve öteki ferdî bakım eserleri bağlı alerjik ve tahriş durumunda dizüri ortaya çıkabilir. Menapoz sonrası bayanlarda görülen idrar dış deliğinde doku büyümesi(Karinkül) ve yaptığı tıkanıklığa bağlı idrarda yanma ortaya çıkabilir.
-Alerjik durumlar:Bazı besinlere, kimyasal hususlara, bitkisel ve medikal ilaçlara olan alerjik durumlarda dizüri görülebilir.Özellikle deniz ürünlerine(karides, kalamar gibi) olan alerjide önemli bir biçimde dizüri görülebilir.
2-Enfeksiyona bağlı Nedenler
-Sistit: Özellikle bayanlarda en sık görülen idrar yanması nedendir. Sistit, 20 ila 50 yaş ortası bayanlarda çok yaygındır. Ekseriyetle, cinsel münasebet sırasında bakterilerin idrarın çıktığı (üretra) açıklığa girmesiyle başlar. Bakteriler bir bayanın idrar yoluna girdiğinde, ara kısa olduğundan acilen mesaneye ulaşır ve burada çoğalarak sistit tablosu yaparlar.
-Böbrek enfeksiyonu(Pyelonefrit): İdrar yanması ile birlikte yan ağrısı, ateş, sık sık tuvalete gitme gereksinimi, ve bulantı ile birlikte giden nispeten ağır bir klinik tablodur.
-Bel soğukluğu(Üretrit): İdrarda yanma, idrar kanalı da akıntı ve kaşıntı ile birliktedir. Akıntının rengine nazaran bakterinin çeşidi varsayım edilebilir.Genellikle cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyondur.
-Prostatit: Prostat enfeksiyonu, idrarda yanma ile birlikte , sık idrara çıkma, kesik kesik idrar yapma, çatallı idrar yapma, genital bölgede ağrı görülür.
-Epididimit ve Epididimo-Orşit: Dizüri, testislerde ağrı, şişlik, kızarıklık, ateş ile kendini gösteren bir testis enfeksiyonudur
– Vajinit: Vajinal akıntı, kaşıntı, idrarda yanma ve ağrı ile kendini gösterir.Vajinit mantar ve bakterilere bağlı olabilir.Menopozdan sonra hormon çekilmesine bağlı enfeksiyon bulgusu olmadanda idrarda yanma gözükebilir.
TANI
Öykü, fizik muayene tekrar kan ve idrar testleri ve idrar kültürü idrar yanması olan bir hastaya yaklaşın birinci basamağını oluşturur. Kolay bir idrar tetkikinde bile bir çok hastalık hakkında fikir verebilir. İdrarda yanmaya neden olan nedenlerin yaklaşık %60’ı enfeksiyonlara bağlı olduğundan bu araştırmalarda enfeksiyonla ilgili tetkikler ön planda düşünülmelidir. Enfeksiyon bulgusu yoksa bu durumda öteki idrarda yanma yapabilecek hastalık ve nedenlerin araştırılması yapılır. Buradan elde edilecek bilgilere nazaran idrar suratı ölçümü, Ultrasonografi, tomografi (CT) ve magnetik rezonans(MR) gerekebilir.
TEDAVİ
İdrarda yanma şikayetinin tedavisi altta yatan nedene yöneliktir.Tek başına dizüri şikayetini azaltmaya yönelik tedavi lakin dizüriye nedeni tam oarak ortadan kaldırılamıyorsa şikayetleri azaltacak birtakım ilaçlar verilebiir. Dizüri nedenine bağlı olarak birkaç gün içinde tedaviye güzel cevap verir. Altta yatan nedeni belirlemek güç yahut kompleks bir durum içeriyorsa şikayetler daha uzun sürebilir. Sistit yahut piyelonefritin neden olduğu dizüriyi önlemeye yardımcı olmak için, her gün birkaç bardak su içilmesi önerilebilir.