KISIRLIK (İNFERTİLİTE) NEDİR?
Çocuk istemelerine ve bir yıldır nizamlı cinsel bağa karşın çocuk sahibi olamamaya kısırlık (infertilite) denir. Toplumda kısırlık sorunu ile müsabaka oranı %15 civarında görülmektedir. Rastgele bir sorunu olmayan çiftlerin tertipli bağlantıya girmelerine karşın aylık hamile kalma oranları %12-25 ortasında değişmektedir. Genel olarak kısırlık nedenleri %30-40 bayana bağlı, %30-40 erkeğe bağlı, %20-30 ise açıklanamayan nedenler olarak gruplandırılmaktadır.
Çocuk sahibi olmada tesirli faktörler;
- Kadında yumurtalıkların olağan çalışması ve yumurtalıklarda patoloji olmaması,
- Kadın yaşı,
- Erkeğin sağlıklı sperm üretebilmesi,
- Rahimde gebeliğin oluşumunu engelleyecek bir anormalliğin olmaması,
- Rahim kanallarının en az birinin açık olması,
- Normal cinsel hayat ve bağlantı sıklığı..
KADINDA KISIRLIK NEDENLERİ
Kadında kısırlığa yol açan en kıymetli sebepler; adet düzensizliği ve yumurtlama bozuklukları, endometriozis, polikistik over hastalığı, erken menopoz, tüplerin kapalı olması ve doğuştan bayan organlarında olan yapısal anomalilerdir. Bir de nedeni bilinmeyen yani açıklanamayan kısırlık kelam bahsidir.
1. Yumurtlama bozukluğu;
Kadında en sık görülen kısırlık sebebi olup, yumurtlamanın hiç olmaması yahut sistemsiz ve seyrek olması anlaşılır. Olağan şartlarda, her ay yumurtalıklardaki olgunlaşmamış yumurtalardan bir tanesi gelişip büyüyüp çatlar ve yumurtlama meydana gelir. Adet düzensizliği ve kısırlığın en kıymetli nedenlerinden biri yumurtlama olmamasıdır.Yumurtlama bozukluğu en önemli 4 ana kümede incelenir:
• Birinci kümede yumurtalıkları uyaran hormon eksikliği kelam mevzusudur.
• İkinci kümede polikistik over sendromlu hastalar yer alır. Adet görememe ve seyrek adet görmeye ilaveten bayandaki androjen hormon fazlalığı ile karakterize cilt değişiklikleri (tüylenmede artma, yağlı cilt, sivilcelenme) görülmektedir.
• Üçüncü kümede erken menopoz hastaları bulunmaktadır. Bu kümede her türlü yumurtayı uyarıcı ilaç ve protokol başarısızdır. Bununla birlikte, bu hastaların bir kısmında ( % 10) birinci 5 yılda yumurtalık işlevlerinde geri dönme olabilmektedir.
• Dördüncü kümede prolaktin denilen süt yapan hormon fazlalığı kelam bahsidir. Prolaktin hormon fazlalığında yumurtlama gerçekleşmez. Prolaktin düşürücü tedavi ile yumurtlama işlevi geri dönebilmektedir.
2.Tüplerin tıkalı olması;
Tüplerin büsbütün yahut kısmen tıkalı olması durumunda sperm ve yumurtanın tüp içerisinde döllenmesi engellenerek hamile kalınamaz. Bayanda kısırlığa yol açan nedenlerin %30 unu oluşturur. Tüplerdeki yapışıklık; geçirilmiş enfeksiyon, endometrıozis(çikolata kistleri) yahut geçirilmiş ameliyata bağlı karın içi yapışılıklara bağlı olabilir. Gelişmiş ülkelerde cinsel yolla bulaşan hastalıklar tüplerdeki hasarın en kıymetli nedenidir.
3. Rahim içi yapışıklıklar ve kitleler;
Geçirilmiş küretaj ve enfeksiyonlar, myom ameliyatı üzere nedenler yapışıklığa yol açabilir. Rahim içi kitleler ise, myom ve poliplerdir. Tüp bebek uygulamasından evvel rahim içinin görüntülenebilmesi hayli değerlidir. Bu nedenle histerosalpigografi (rahim filmi) ve histereskopi (rahim içinin kamera ile görüntülenmesi) süreçleri uygulanmaktadır. Histereskopi süreci ile rahim içi yapışıklılar açılabilmekte, polipler (kanama yapan güzel huylu kitle), myomlar tedavi edilebilmektedir.
4.Rahim ağzı faktörü;
Kadında kısırlığa yol açan rahim ağzı sorunlar;şekil bozuklukları, enfeksiyonlar, mukus (rahim yolu salgısı) kalitesinin uygun olmayışı, rahim ağzı polipleri(kanama yapan uygun huylu kitle) olarak görülmektedir. Adetin değişik evrelerinde rahim ağzı salgısı hormonların tesiri ile ölçü ve kıvam olarak değişiklikler gösterir. Bu salgının uygun kalitede olmaması spermin bayan üreme yollarında ilerlemesine pürüz olmaktadır.
5. Endometrıozis;
Endometrozis; rahim içini döşeyen dokunun rahim dışında gelişmesi olarak tanımlanır. Olağan yerleşiminin dışında bulunan bu odaklar,zamanla yapışıklıklara yahut yumurtlamanın bozulmasına neden olur. Endometrıozisli hastaların %70 i kısırlık sorunu çekmektedir. Endometrıozis tıpkı rahim içini döşeyen dokular üzere hormona hassas olup adet sırasında kanar. Karnın içinde olan bu kanamalar vakitle yapışıklıkara neden olurlar. Laparoskopi bu hastalığın teşhisinde kullanılan bir prosedür olup, karın içinin görüntülenebilmesini sağlar.Aynı vakitte tedavi maksatlı da kullanılır. Endometrıozis yumurtalıklara yerleştiği vakit ismine çikolata kisti denmektedir. Önemli yumurtlama sorunlarına yol açan bu kistler tedavi edilmelidirler.
6.Bağışıklık sistemi ile iligili nedenler:
Rahim yolunda spermleri öldüren bedenin kendi kendine ürettiği antikor dediğimiz bitakım unsurlar yahut spermlerin yüzeyinde birebir halde bu hususlardan bulunabilmektedir. Bayandan elde edilen mukus yapısında yahut sperm yüzeyinde bunlar saptanabilmektedir.
7.Nedeni açkılanamayan kısırlık:
Günümüzde tıbbın imkanları ile nedeni ortaya konulamayan kısırlığa açıklanamayan infertilite denir. Çocuk sahibi olamayan çiftlerdeki nedenlerin 1/3 ünü oluşturmaktadır. Bu çiftlerde rastgele bir sebep bulunamamaktadır.
8. Bayan yaşı:
Kadın yaşının ilerlemesi ile yumurtlama sıklığı ve yumurta kalitesi azalmaktadır. Bilhassa 35 yaşın üzerindeki bayanlarda gebelik başarısı azalmaktadır. 40 yaşın üzerinde ise hamile kalma oranı %10 nun altına düşmektedir.