Kanser hastasında ağrı mümkünlüğü erken periyotta %38 iken hastalık ilerledilçe bu oran %85’leri bulmakta ve hayat kalitesini de bozmaktadır. Bu ağrı yakınması direkt olarak tümörün invazyonuna ve kompresyonuna (%85) bağlı olmakla birlikte %17 oranında tümörün tedavisine (posttorakotomi ağrısı, postmastektomi ağrısı, pleksus fibrozisi, miyelopati, kemoterapiye bağlı nöropati, mukozit), %9 oranında tumor hastalığı ile ilgili (herpes zoster, dekübitus, konstipasyon) ve %9 oranında da tümor dışı (migren, diyabet) nedenlere bağlıdır. Tumor hastasında hem somatik ağrı hem de nöropatik ağrı görülebilmektedir. Örneğin bir kanser hastası vertebral kemik metastazına bağlı somatik nosiseptif ağrıdan yakınırken buna ek olarak da epidural/spinal kord basısına bağlı olarak nöropatik ağrıdan yakınır.
Kanser ağrısı ya devamlı ya aralıklı ya da ani alevlenmeler (ani artan ağrı- kaçak ağrı) şeklinde olur. Kanser hastalarının 2/3’ünde görülen kaçak ağrısı bilhassa yutkunma, öksürme, defekasyon-miksiyon ve hareketle ortaya çıkmaktadır ve şiddetlidir, kısa periyodiktir ve denetimi zordur. Hastanın bazal medikal tedavisine ek olarak kısa tesirli ilaçlar (transdermal fentanil, SC morfin üzere..) kullanılması ağrı sağaltımını sağlayacaktır.
Kanser hastasında başarılı ağrı tedavisi için hasta-onkoloji-algoloji-hasta yakını işbirliği kesinlikle gerekmektedir. Tedavide DSÖ’nün basamak prensibine uygun olarak yapılan sistemik analjezik tedavi temel olmakla birlikte uygun hastalarda girişimsel ağrı tedavisi (epidural/spinal kateter/port uygulaması, nörolitik bloklar, radyofrekans termokoagülasyon) kesinlikle tedavi planına eklenmelidir.
Sistemik analjezik tedavide DSÖ’ünün önerdiği basamak prensibine nazaran hafif ağrıda nonopioid (NSAİİ, Parasetamol, metamizol) ile başlanmalı, orta şiddetli ağrıda zayıf opioidler (kodein kaşe-şurup, tramadol damla-kapsül-retard tablet), şiddetli ağrısa ise kuvvetli opioidler (morfin oral tablet, jurnista, transdermal-transmukozal fentanil) kullanılmalıdır. Tüm basamaklarda doz titrasyonuna dikkat edilmelidir. Sistemik analjezik tedaviye başlarken birinci 24-48 saat içinde SK yahut İV kısa tesirli opioidler (morfin amp) ile günlük tüketilen toplam doz bulunduktan sonra tedaviye uzun salınımlı opioid ile devam edildiği takdirde stabil analjezi sağlanabilmektedir. Bu ortada ani artan ağrı tedavisinde kısa tesirli opioid gerek halinde kullanılabilir. Nöropatik komponenti olan kanser ağrısında ise antikonvülzan eklenmesi unutulmamalıdır.
- Kanser ağrısında girişimsel prosedürler:
İntraspinal (EP/İT) yahut periferik uygulamalar sistemik analjezikler ile kâfi analjezi sağlanamıyor yahut tolere edilmeyen yan tesirler olduğunda uygulanmalıdır. Nondestrüktif (intraspinal yahut pleksus analjezi) ve destrüktif (sempatik gangliona yahut periferik hududa radyofrekans termokoagülasyon, alkol, fenol uygulaması) analjezik prosedürler kullanılabilir.
- DESTRÜKTİF YÖNTEMLER
- Çölyak pleksus (üst batın tumorü
- Hipogastrik pleksus alt batın
- Perkütan kordotomi-spinal nöroliz