Çiftlerin rastgele bir korunma metodu uygulamaksızın 1 yıl boyunca sistemli cinsel bağa girmeleri ve çocuk istemelerine karşın gebelik oluşmamasına ya da oluşan gebeliğin taşınamamasına infertilite (kısırlık) denir. Çiftlerin yaklaşık %15 ‘inde infertilite (kısırlık) sorunu vardır.
Kısırlık bayana ya da erkeğe bağlı olabileceği üzere açıklanamayan kısırlık denilen durum da kelam konusu olabilir. Yani kısırlık nedenleri çiftin bir üyesini ilgilendirmeyebilir. Bundan ötürü, değerlendirmeniz yapılırken sizin ve eşinizin başka ayrı araştırılması ve sorunlar var ise bunların teker teker ortaya çıkarılması gerekmektedir.
Erkeğe ilişkin genital organlar birtakım doğuştan gelen özellikler ve gelişimsel özelliklerine nazaran değişik nedenlerle infertiliteye sebebiyet verebilmektedir. Bu nedenleri kısaca şu başlıklar altında toplayabiliriz;
Sperme İlişkin Nedenler:
Sperm sayısının 20 milyondan az olması, sperm ileri hareket suratının % 50’den düşük olması, spermlerin %14 ‘ünde form bozukluğu olması gibi…
Erkek Tüplerine İlişkin Nedenler:
Sperm yolundaki tıkanıklıklardır.
Erkek Üreme Organlarına İlişkin Nedenler:
Varikosel, hidrosel, inmemiş testis üzere nedenlerdir.
Diğer Nedenler:
Enfeksiyonlar, travmalar, tiroid hormon bozuklukları, ruhsal ve cinsel nedenlerdir.
İnfertilitenin Kıymetlendirilmesi:
Hastanın tıbbi özgeçmişi
Geçirilmiş kabakulak, birtakım ateşli hastalıklar, cerrahi teşebbüsler yahut travmalar, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar fertiliteyi etkileyebilir. Ayrıyeten kimyasal unsurlara maruz kalma, gerilim, ilaç ve alkol kullanımı, antrenman alışkanlıkları, cinsel bağ vakit ve sıklığı, ailede bu tip sorun varlığı da kıymetlidir.
Fizik muayene
Ürolog üreme organlarını muayene eder. Testislerin yerinde olup olmadığı, testislerin durumu, sperm kanalları, skrotum içinde genişlemiş damarların olup olmadığı (varikosel) araştırılır. Prostat muayenesi de yapılmalıdır. Ayrıyeten beden yağ ve kıllarının dağılımına bakılır.
Laboratuar testleri:
Semen (meni) tahlili: 48 saatlik cinsel perhizden sonra alınan taze semen makroskopik ve mikroskopik değerlendirmeye tabi tutulur. Sperm sayısı değişkenlik gösterebildiği için semen tahlili en az 2 sefer yapılmalıdır. Burada sperm sayısı, hareketliliği ve formu kıymetlendirilir. Bu test tek başına fertilite durumunu göstermez, zira burada spermin tüm işlevlerini görmek mümkün değildir. Ancak infertilitenin başlangıç değerlendirmesi için birinci yapılan kolay ve faydalı bir testtir.
Tanı Koydurucu Testler:
Semen tahlilinde rastgele bir anormallik varsa yapılır.
•İdrar tahlili: İdrarda beyaz kan hücrelerinin (lökosit) varlığı idrar yolu enfeksiyonunu yahut prostat enfeksiyonunu gösterir. İdrarda değerli sayıda sperm bulunması idrar torbasına semen kaçtığına işaret eder.
• Hormon tahlili: Serum FSH, LH ve testosteron seviyelerine bakılır. Bunlar testis işlevleri hakkında bilgi verir.
•Semende lökosit sayısı: Özel boya yahut antikorlar yardımıyla semendeki beyaz kan hücrelerinin sayısı araştırılır. Bunların fazlalığı genital sistem enfeksiyonunu gösterir ve kesinlikle tedavi edilmelidir, aksi halde spermlere ziyan verir.
•Antisperm antikor testi: Bu test bayanda yahut erkekte sperme karşı antikor var olup olmadığını gösterir. Antisperm antikorlar spermle tepkiye girip onlara ziyan verir ve hareketsiz kılar.
• Ultrasonografi: Testislerin yapısı, damarlardaki genişlemeler (varikosel) ve sperm kanallarındaki darlıklar hakkında bilgi verir.
• Testis biyopsisi: Semen tahlilinde çok düşük sayıda sperm olması yahut hiç olmaması durumunda yapılır. Her iki testisten anestezi altında birkaç adet doku modülü ve tıpkı anda iğne ile doku emilimi yapılarak testisteki sperm üretiminin haritası çıkarılır. Alınan örnekler mikroskop altında incelenerek sperm hücresi aranır. Bu metotla testislerin sperm üretimi hakkında bilgi sahibi olunur.
Tedavi
• Enfeksiyonlar ve hormonal bozukluklar ilaç verilerek tedavi edilir.
• Varikosel operasyonu; İnfertil erkeklerin % 60’ında varikosel bulunur. Varikosel sperm üretimini etkiliyorsa yahut testiste küçülme yapıyorsa tedavi edilir. Varikosel ameliyatı mikroskop altında yapılmalıdır.
• Sperm kanallarındaki tıkanıklıkların giderilmesi; Sperm kanallarının prostata açılan yerindeki darlık yapan sebepler endoskopik olarak kesilerek açılır. Öteki seviyelerdeki tıkanıklık bölgeleri ise mikroskop altında bulunup çıkartılır geri kalan sağlam bölgeler birbirine tekrar dikilerek meninin doğal yolla dışarı atılması sağlanır.
Yardımcı Üreme Teknikleri – İntrauterin inseminasyon: Düşük sperm sayısı, endometriosis, açıklanamayan infertilite, servikal mukus yetersizliği ve sperme karşı antikor varlığında uygulanır. Erkekten alınan semen özel solüsyonlarla yıkanıp kaliteli spermler elde edilir ve daha sonra bayan rahmine özel bir sonda ile verilir. Bu usul hormon tedavisi ile birlikte yapılmalıdır.
• GİFT; Dışarı alınan bayan yumurtası ve sperm birlikte bayan yumurtalık yollarına yerleştirilip doğal döllenme sağlanır.
• ZİFT; Laboratuar koşullarında döllenmiş yumurta bayan yumurtalık yollarına yerleştirilir.
• ICSI (Mikroenjeksiyon); Laboratuar koşullarında bayan yumurtası içine erkekten elde edilen sperm iğne ile yerleştirilerek elde edilen döllenmiş yumurta bayan haznesine konur. ICSI’de spermin hangi yolla elde edildiğinin kıymeti yoktur. Böylelikle spermin bayan üreme yollarındaki ilerlemesine, yumurtayı aramasına ve yumurtayı doğal olarak döllemesine gerek kalmaz. Süreç öncesi bayan yumurtalıkları ilaç ile uyarılır. ICSI için birkaç sperm hücresi kafidir.
• TESE+ICSI; Menide sperm hücresi yoksa testis biyopsisi malzemesinden elde edilen sperm hücresi, ICSI için kullanılır.