Prostat (prostates, “protector” hami, muhafız) idrar yollarının son kısmına yakın kısımda üretra ismi verilen dış idrar kanalı ve mesane ortasına yerleşmiş, üretrayı çevreleyen, kestane biçimi ve büyüklüğünde bir organdır.
Boşaltım sisteminde boşaltım esnasında idrar torbasından idrarı taşır ve boşalma esnasında spermin iletimini sağlar. Ayrıyeten meni sıvısının içeriğinde bulunan, spermleri besleyen ve onları bayan üreme sistemi içerisine ilerlerken koruyan özel bir protein salgılar.
Prostat büyümesi nedir ve kimler prostat büyümesinden olumsuz etkilenirler?
Benign Prostat Hiperplazisi ya da kısa ismiyle BPH olarak bilinen uygun huylu prostat büyümesi erkeklerde görülen en yaygın prostat hastalığıdır. Yaşa bağlı olarak, çabucak her erkek bir gün prostat büyümesi sorunu ile karşı karşıya gelecektir.
BPH’den muzdarip erkek sayısı yaş ile birlikte dereceli bir halde artar ve 60 yaşında erkeklerin %50’si, 85 yaşında %90’nı BPH belirtileri göstermeye başlar. Fakat bu hastaların yaklaşık yarısında tedavi gerektirecek seviyede bulgular mevcuttur.
BPH hastalığı prostat kanseri riskini arttırır mı?
Yapılan araştırmalar BPH hastalarında prostat kanseri riskinin artmadığını göstermiştir. Fakat BPH ve prostat kanseri benzeri şikayetlere yol açabilir ve BPH hastalığı olan bir erkekte tanısı konulmamış eş vakitli prostat kanseri olabilir.
Prostat kanserinin erken teşhisi için 40 yaşında birinci taramanın yapılması ve şahsileştirilmiş hasta riskine nazaran aralıkları düzenlenerek takip protokolü oluşturulması önerilir. Prostat kanser taraması kan analizi yapılarak PSA seviyesinin ölçülmesi ve makattan parmakla muayeneyi içerir.
BPH hastalığında belirtiler nelerdir?
Prostat bezi 40 yaşından itibaren büyümeye başlar. Prostat bezi üretra ismi verilen dış idrar kanalını çevreleyen bir organ olduğu için prostat büyürken idrar yolunu tıkayarak idrar akışını engellemeye başlar. Bu süreçte, tıkanıklığın derecesine nazaran hastadan hastaya değişiklik gösteren yakınmalar ortaya çıkar.
-
İdrar kuvvetinin ve kalınlığının azalması
-
İdrarı başlatmakta güçlük
-
Kesik kesik idrar yapma
-
İdrarın bitiminde damlama
-
İdrarı tam boşaltamama hissi
-
İdrarda kan
-
İdrara çıkma sıklığında artış
-
Gece idrara kalkma
-
Ani idrar yapma isteği
-
İdrar yapma hissi oluştuğunda idrar kaçırma
-
İdrar yaparken yanma hissi
-
İdrar yapamama
Tanısı geciken hastalarda idrar akışının engellenmesi sonucu mesanede biriken ve tam olarak boşaltılamayan idrara bağlı olarak mesane taşı, tekrarlayan mesane enfeksiyonları, idrarda kanama, artan mesane içi basıncın böbreklere yansıması sonucu böbrek yetmezliği üzere sorunlar ortaya çıkabilir.
BPH tanısı nasıl koyulur?
Detaylı tıbbi hikaye alınmalı ve fizik muayene yapılmalıdır. Yakınmaların ne vakit başladığı, ne sıklıkta olduğu, derecesi, ailede prostat kanseri hikayesi olup olmadığı sorgulanmalıdır. İdrar söktürücü ilaçlar, şeker hastalığı, idrar yolu enfeksiyonları, mesane kanseri, idrar kesesinin nörolojik bozuklukları, idrar yolu darlıkları üzere hastalıklar da emsal şikayetlere yol açabileceğinden ötürü kullanılan ilaçlar, ailede şeker hastalığı hikayesi, geçirilmiş travma olup olmadığı, enfeksiyon bulguları, idrarda kanama olup olmadığı araştırılmalıdır. Makattan parmakla muayene ile prostatın kıymetlendirilmesi prostat kanserinin erken tanısı için gereklidir.
Doktor muayenesinde;
-
IPSS: Hasta yakınmalarının derecesini anlamada yardımcı olan yedi soruluk bir sorgulama sistemi
-
İdrar analizi
-
İdrar akım sürat ölçümü (Üroflowmetri)
-
PSA ölçümü
-
Makattan parmakla muayene
-
İşeme sonrası rezidü idrar değerlendirmesi (USG)
-
Üriner sistem ultrasonografisi
-
Sistoskopi: Hekiminizin gerekli gördüğü durumlarda yapılır. Özel kameralı bir sistem ile prostat ve idrar kesesi kıymetlendirilir.
BPH nasıl tedavi edilir?
Düşük seviyede şikayetleri olan hastalara böbrekler ve mesane olumsuz etkilenmemiş ise tedavi verilmeksizin yıllık takipler önerilebilir. Şayet şikayetler ömür kalitesini olumsuz etkileyecek boyutlara ulaşmış ise tedavi edilmesi gerekir.
Cerrahi Tedaviler
İdrar akışını engelleyen prostat dokusunun çıkarılması için uygulanan farklı teknikler mevcuttur.
-
TURP (Transurethral Resection of the Prostate): Yaygın kullanılır ve BPH’de “altın standart” tedavi tekniği olarak kabul edilir. Pek çok farklı teknik ile yapılabilir. Özel sistoskopik aletler yardımı ile prostat dokusu küçük kesimlere ayrılarak temizlenir. Genel ya da bölgesel anestezi ile yapılabilir ve hastanede kalış müddeti 1-2 gündür. Tesirli bir tedavi prosedürü olsa da kanama, enfeksiyon, idrar kaçırma, ejakülasyon kaybı ve cinsel işlev kaybı muhtemel yan tesirler ortasındadır.
-
Transüretral elektrovaporizasyon: Elektrik gücü uygulanan bir elektrod aracılığıyla prostat dokusunu süratli bir biçimde ısıtarak buharlaştırır.
-
Greenlight Lazer (PVP: Photoselective Vaporization of the Prostate): Kandaki hemoglobin tarafından emilen lazer gücü sayesinde kan damarları ile birlikte prostat dokusunun buharlaştırılması sürecidir.
-
TUIP (Transurethral Incision of the Prostate): TURP operasyonunda yapılan doku çıkarma süreci yerine mesane boynu ve prostat dokusunun transüretral yoldan kesilmesi ile üretranın genişletilmesi sürecidir.
Minimal İnvaziv Tedaviler
Yakın geçmişte prostat boyutunu küçülten ve idrar kanal tıkanıklığı açan yeni tedavi metotları geliştirilmiştir. Bu tedavi prosedürlerinin en sık görülen yan tesirleri prostat dokusunun düzgünleşme sürecinde yaşanan idrar sıklığında artış ve tahriş hissidir. Hastalar operasyon sonrası 5-7 gün sondalı kalırlar.
Ancak tekrar de hastanede kalış mühletini kısaltan, yan tesirleri daha düşük olan, düzgünleşme periyodu daha kısa süren ve daha az maliyetli olan minimal invaziv sistemlerin uzun periyot aktiflikleri ve yan tesirleri hakkında kâfi bilgi bulunmamaktadır.
-
TUMT (Transurethral Microwave Thermotherapy): Özel bir kateter yardımıyla prostat dokusuna yerleştirilen aplikatör ile mikrodalga gücü kullanılarak doku sıcaklığının arttırılması prostat dokusunun küçültülmesi formülüdür.
-
TUNA (Transurethral Needle Ablation): Büyümüş prostat dokusuna düşük seviyede radyofrekans güç uygulanarak prostat dokusunun küçültülmesi metodudur.
-
ILC (Interstitial Laser Coagulation of the Prostate): Prostat dokusuna lazer gücü yardımıyla uygulanan yüksek ısı sayesinde prostat hücreleri canlılığını kaybeder ve meyyit hücreler yaklaşık 2-3 aylık bir müddet içinde beden tarafından yok edilir.
Bir başka minimal invaziv tedavi seçeneği ise Prostatik Üretral Askı metodudur. Bu formülde kalıcı intraprostatik askı implantları aracılığıyla yan prostat lobları kenarlara hakikat asılarak rastgele bir termal güç yahut doku çıkarma süreci uygulanmadan idrar kanalının açılması sağlanmaktadır. Yapılan bilimsel araştırmalara nazaran bu sistem BPH tedavisinde süratli ve manalı bir güzelleşme sağlarken, yan tesir açısından cerrahi yahut ablasyona nazaran daha âlâ bir profil çizmekte, bunun yanında cinsel işlevlerin yalnızca bu sistemde tam olarak korunabildiği belirtilmektedir. Gelecek vaadeden bir prosedür olsa da bu uygulamanın BPH tedavisindeki pozisyonunu belirlemede gelişmelerle bir arada yeni bilimsel araştırmalara muhtaçlık vardır.
