Prostat Kanseri

Prostat, ceviz büyüklüğünde, spermlerin beslenmesinde ve taşınmasında rol alan meni sıvısını üreten salgı bezidir. Mesane çıkışında yer alır ve üretra ismi verilen idrar kanalının bir kısmını çevreler. Salgı hücreleri ve bu hücreleri çevreleyen dayanak dokusundan meydana gelir. Prostat kanseri salgı yapan bu hücrelerden köken alır.

Erkeklerde görülen en yaygın kanserlerden biridir ve kansere bağlı ölümlerde ise ikinci sırada yer alır. Büyümesi çoklukla yavaştır, başlangıçta prostat içinde sonlu kalır ve önemli bir ziyana neden olmaz. Birtakım tipleri yavaş büyüme eğiliminde olsa da kimi tipleri süratli bir biçimde büyüyüp yayılabilir. Prostat içinde sonlu kaldığı erken evrede yakalanan prostat kanserinde tedavi başarısı yüksektir.

Nasıl bulgu verir?

Erken evrelerde şikayetlere neden olmaz ve bulgu vermeyebilir. Daha ileri evre prostat kanserinde birtakım şikayetler ortaya çıkabilir.

• İdrar yapma güçlüğü

• İdrar akışında kuvvet azalması

• Menide ya da idrarda kan görülmesi

• Boşalma esnasında ağrı

• Kasık bölgesinde rahatsızlık hissi

• Kemik ağrıları

• Sertleşme bozukluğu

Nedenleri nelerdir?

Nedeni tam olarak bilinmemektedir. Hücre seviyesinde gerçekleşen genetik kusurlara bağlı birtakım prostat hücrelerinin denetim dışı büyümesi ve olağan hücrelerin yerini alması ile öncelikle etraf dokulara ileri evrede ise uzak bölgelere yayılması kelam mevzusudur.

Ne tıp külfetlere neden olur?

• Kanserin yayılımı: Kanser etraf dokulara ya da uzak organlara yayılabilir. Kemiklere yayılım olur ise ağrı ve kırıklar ortaya çıkabilir.

• İdrar kaçırma: Hem kanserin kendisi hem de tedavisi idrar kaçırmaya neden olabilir.

• Sertleşme bozukluğu: Hem kanserin kendisi hem de tedavisi sertleşme bozukluğuna  neden olabilir.

Kimler risk altında?

Prostat kanserinin sebepleri kesin olarak bilinmemektedir. Bulaşıcı değildir, beşerden beşere geçmez. Araştırmalar prostat kanseri gelişme riskini artıran kimi faktörler olduğunu göstermiştir.

• İleri yaş: Prostat kanseri riski yaş ile birlikte artar.

• Etnik köken: Siyahi ırkta prostat kanseri daha sık görülür ve agresif seyirlidir.

• Aile hikayesi: Ailede prostat ve göğüs kanseri hikayesi var ise risk artar.

• Diyet: Hayvansal yağ ve proteinden varlıklı beslenenlerde yaygındır.

• Erkeklik hormonları: Androjen ismi verilen erkeklik hormonu fazla ise risk artar.

• Hareketsiz ömür: Tertipli idman yapanlarda daha az görülür.

Nasıl teşhis koyulur?

Prostat Kanser Taraması

Prostat kanserini erken evrede tespit etmenin en tesirli yolu tarama yapılmasıdır. Prostat kanseri düşündürecek şikayetleri olmayan sağlıklı erkeklerin test yaptırıp yaptırmaması gerektiği hala tartışmalı bir mevzu olsa da kabul görmüş genel teklif prostat kanseri açısından tarama yapılması tarafındadır.

• Makattan parmakla muayene: Prostat, parmak makattan içeri ilerletilerek muayene edilir ve form bozukluğu, sert bölgeler olup olmadığı, büyüklüğü, etraf dokularla olan bağlantısı açısından kıymetlendirilir.

• PSA (Prostat Spesifik Antijen) ölçümü: Kan örneği alınarak prostat dokusu tarafından üretilen bir husus olan PSA ölçümü yapılır. Kanda makul bir düzeye kadar bulunması olağan kabul edilir. Yüksek seviyelerde ise enfeksiyon, prostat büyümesi ya da prostat kanseri açısından araştırılması gerekir.

Makattan parmakla muayene ve PSA ölçümünün birlikte yapılması prostat kanserini erken evrede tespit etme açısından kıymetlidir. Yapılan birtakım bilimsel araştırmalarda tarama yapılmasının prostat kanserinden kaynaklanan vefatları azaltıp azaltmadığı tartışılsa da ülkemizde prostat kanser taraması Sıhhat Bakanlığı tarafından desteklenmekte ve nizamlı aralıklarla yapılması önerilmektedir.

Avrupa Üroloji Derneği tarafından yayınlanan teşhis ve tedavi kılavuzuna nazaran 40 yaşında birinci taramanın yapılması ve şahsileştirilmiş hasta riskine nazaran aralıkları düzenlenerek takip protokolü oluşturulması önerilir.

• Ailede prostat kanseri hikayesi yok ise 50 yaşından itibaren yıllık tarama

• Ailede prostat kanseri hikayesi var ise 45 yaşından itibaren yıllık tarama

• İlk kıymetlendirme 40 yaşında yapılan ve PSA kıymeti 1ng/ml ve üzerinde saptanan hastalarda yıllık tarama

• PSA pahası 2 ng/ml olarak saptanan 60 yaş üzeri hastalarda yıllık tarama

Prostat Kanserine Yönelik Tanısal Testler

Eğer makattan parmakla muayene ya da PSA seviyelerinde anormallik saptanır ise prostat kanseri olup olmadığının araştırılması için ek incelemeler gerek duyulabilir.

• Prostat biyopsisi: Prostat biyopsisi makattan içeri ilerletilen küçük bir ultrason aparatı yardımıyla prostat dokusundan doku örneği alınmasıdır. Şayet birinci sonuçlar prostat kanseri düşündürüyor ise prostat biyopsisi yapılmalıdır. Alınan doku örnekleri patolojik inceleme için laboratuvara gönderilir.

• Ultrasonografik inceleme: Prostat incelemesi için yapılan ultrasonografi değerlendirmesi makattan içeri ilerletilen küçük bir ultrason aparatı yardımıyla yapılır.

• PCA3: Makattan parmakla muayene sonrası idrar tahlili ile yapılan bir testtir. PSA taramasına nazaran daha hassas bir usuldür. PSA bedelleri yüksek seyreden ve daha evvel yapılan prostat biyopsilerinde prostat kanseri saptanmayan hastalarda PCA ölçümü yapılarak tekrarlayan biyopsilere gerek olup olmadığına karar verilebilir.

Prostat Kanseri Derecesinin Belirlenmesi

Biyopsi ile kanser tespit edildikten sonraki basamak kanserin derecesinin belirlenmesidir. Laboratuvarda Patoloji Uzmanı tarafından incelen örneklerde kanser hücrelerinin olağan hücrelerden ne kadar farklılaştığı araştırılır. Yüksek dereceli kanserlerde yayılım riski de yüksektir.

Prostat kanser derecelendirmesinde “Gleason Skorlama Sistemi” kullanılır. Skorlamada iki numara yer alır ve 2 (agresif olmayan) ile 10 (çok agresif) ortasında derecelendirilir.

Prostat Kanserinin Yayılımının Değerlendirilmesi

Patolojik teşhis koyulduktan sonra kanserin derecesi ve riskine nazaran prostat dışına yayılıp yayılmadığı araştırılır.

• Kemik Taraması

• Bilgisayarlı Tomografi

• Ultrasonografi

• MRG, Manyetik Rezonans Görüntüleme

• PET. Pozitron Emisyon Tomografi

Testler tamamlandıktan sonra kanserin evresi belirlenir. Evreleme ile hastaya en uygun tedavi seçenekleri belirlenir.

• Evre 1: Kanserin prostat içinde küçük bir alanda sonlu kaldığı ve kanser hücrelerinin mikroskobik incelemede agresif özellikte olmadığı manasına gelir.

• Evre 2: Kanserin küçük bir alanda fakat kanser hücrelerinin mikroskobik incelemede agresif özellikte olduğu ya da prostatın her iki modülünde da bulunduğu manasına gelir.

• Evre 3: Kanserin prostat dışına, seminal vezikül ismi verilen meni kesesi ya da etraf dokulara yayıldığı manasına gelir.

• Evre 4: Kanserin prostat yakınındaki mesane üzere organlara uzandığı ya da lenf bezi, kemik, akciğer ve öbür organlara yayıldığı manasına gelir.

Tedavi seçenekleri nelerdir?

Kanserin büyüme suratı, yayılım durumu, hastanın genel sıhhat durumu ve uygulanacak tedavinin aktifliği kadar muhtemel yan tesirlerine de bağlı olarak faklı tedavi seçenekleri bulunmaktadır.

Takip

Çok erken evrede tespit edilen prostat kanseri çabucak tedavi edilmeyebilir. Birtakım hastalarda hiç tedavi gerekmeyebilir. Bunun yerine takip önerilebilir.

Aktif takip ismi verilen bu protokolde tertipli aralıklarla PSA ölçümü, makattan parmakla muayene ve gerekir ise tekrarlayan biyopsiler yapılarak kanserin ilerleyip ilerlemediği takip edilebilir. Takip sonuçlarına nazaran ilerleme tespit edilir ise öbür tedavi seçenekleri kıymetlendirilir. Bu protokol şikayete neden olmayan kanser varlığında ya da öbür sıhhat problemleri nedeniyle cerrahi, radyoterapi, kemoterapi üzere tedavi seçeneklerinin uygulanamadığı durumlarda tercih edilebilir. Lakin denetim periyotları ortasında kanserin büyümesi ve yayılması üzere riskler mevcuttur.

Radyoterapi

Kanser hücrelerini öldürmek için radyasyon uygulanmasıdır. Prostat kanseri tedavisinde radyasyon tedavisi iki yolla uygulanabilir;

• Vücut Dışından Uygulama / External Beam Radiation: Hastanın bir aygıta uzandığı ve aygıtın hasta etrafında dönerek prostat dokusuna odaklanmış radyasyon ışınlarının beden dışından uygulandığı bir tedavi cinsidir.

• Vücut İçinden Uygulama / Brachytherapy: Etraf dokuya radyoaktif ışın yayan çok sayıda pirinç büyüklüğünde çekirdeklerin prostat dokusunun farklı bölgelerine yerleştirilerek uygulandığı bir tedavi çeşididir. Radyoaktif çekirdekler uzun bir mühlet boyunca düşük doz radyasyonu etraf prostat dokusuna ulaştırır. Bu çekirdekler hekim tarafından ultrasonografi kılavuzluğunda özel bir iğne ile prostat dokusuna yerleştirilir ve belirlenen mühlet sonunda radyasyon salınımı durur. Çıkarılmaları gerekmez.

İdrar yaparken yanma, sık idrara çıkma, acil idrara çıkma isteği, ishal, dışkılama esnasında ağrı ve sertleşme problemleri üzere yan tesirlere neden olabilir.

Hormon Baskılama Tedavisi

Prostat kanser hücreleri büyümek için testosteron ismi verilen erkeklik hormonuna muhtaçlık duyarlar. Bu tedavi ile bedende üretilen erkeklik hormonu baskılanır ve dokuların bu hormona hassaslığı ortadan kaldırılır ve kanser hücrelerinin ölmesi ya da büyümelerinin yavaşlaması amaçlanır.

• Testosteron üretimini baskılayan ilaçlar: Bu gurup ilaçlar ile testislerden testosteron üretimini uyaran hormon baskılanır.

• Testosteronun dokuya ulaşmasını engelleyen ilaçlar: Bu gurup ilaçlar kullanılarak üretilen testosteron hormonunun kanser hücrelerine bağlanması engellenir.

• Testislerin cerrahi olarak çıkarılması: Testosteron kaynağı olan testislerin cerrahi olarak çıkarılması ile testosteron hormonunun üretimi durdurulur.

Hormon baskılama tedavisi ileri evre prostat kanserli hastalarda kanserli dokunun küçülmesi ve büyümesinin yavaşlatılması maksadıyla uygulanır. Erken evre prostat kanserli hastalarda tümörlü dokunun küçülmesi ve bu sayede radyasyon tedavisinin tesirinin arttırılması gayesiyle da uygulanabilir.

Sertleşme bozukluğu, cinsel istek azalması, kemik erimesi, sıcak basmaları ve kilo alımı üzere yan tesirleri mevcuttur.

Cerrahi Tedavi

Prostatın cerrahi olarak, seminal vezikül ismi verilen meni kesesi, sperm kanallarının başlangıç kısmı, prostatı çevreleyen kapsül dokusu ve lenf bezleri üzere etraf dokular ile birlikte, çıkarılması sürecine radikal prostatektomi ismi verilir. Hastanın anatomik yapısına ve kanserin derecesine nazaran pek çok farklı teknik ile yapılabilir.

• Laparoskopik radikal prostatektomi: Batından yapılan yaklaşık 1 cm boyutunda cerrahi kesiler yoluyla yerleştirilen özel ekipmanlar kullanılarak kapalı olarak gerçekleştirilir.

• Robot yardımlı laparoskopik radikal prostatektomi: Laparoskopik yola emsal. Laparoskopik ekipmanlar bu operasyon için özel tasarlanmış, ileri teknoloji bir aygıta bağlanır ve cerrah bilgisayar ile yönlendirilen bir aygıtta oturarak operasyonu gerçekleştirir.

• Retropubik radikal prostatektomi: Göbek altından yapılan yaklaşık 15 cm’lik cerrahi kesi ile açık olarak gerçekleştirilir.

• Perineal radikal prostatektomi: Perine ismi verilen testis kesesi ve makat ortasındaki bölgeden yapılan cerrahi kesi ile gerçekleştirilir.

Cerrahi tedavi metotlarının sertleşme bozukluğu ve idrar kaçırma üzere yan tesirleri vardır.

Prostat Dokusunun Dondurulması

Kriyoterapi ismi verilen bu usulde prostat dokusu içine ultrasonografi eşliğinde yerleştirilen küçük iğneler aracılığı ile evvel soğuk uygulanarak kanserli doku etrafındaki sağlıklı doku ile birlikte dondurulur, sonrasında doku tekrar ısıtılarak çözülür. Bu dondurma ve çözme döngüleri ile kanserli hücrelerin öldürülmesi amaçlanır.

Kemoterapi

Kemoterapi kanser hücresi üzere süratli büyüyen ve çoğalan hücreleri öldürmek için kullanılır. Ağızdan ya da damar içine verilerek uygulanabilir. Hormon baskılama tedavisine karşılık alınamadığı, prostat kanserinin bedene yayıldığı durumlarda tercih edilir.

Prostat kanseri önlenebilir mi?

Yaşam şekli ve beslenme alışkanlıklarını düzenleyerek risk azaltılabilir ve nizamlı tabip denetimleri ile erken evrede yakalanarak istenmeyen yan tesirler önlenebilir.

• Sebze ve meyve yüklü sağlıklı bir diyet riski azaltabilir. Yağlı besinlerden uzak durulmalı bunların yerine çeşitli zerzevat, meyve ve tam tahıllı eserler tercih edilmelidir. Diyetin prostat kanserini önleyip önlemediği şimdi tam olarak kanıtlanmamıştır lakin sağlıklı beslenme alışkanlıkları genel sıhhat durumu açısından da yararlı olacaktır.

• Destekleyici vitamin tabletleri yerine sağlıklı besinler tercih edilmelidir. Bu tıp besin desteklerinin prostat kanseri riskini azalttığına dair araştırma bulunmamaktadır. Bu eserlerin yerine vitamin ve mineralden güçlü beslenme beden için gerekli takviyesi sağlayacaktır.

• Düzenli antrenman ile sağlıklı kiloda kalarak daha sağlıklı ömür mümkündür. Yapılan çalışmalarda tertipli idman yapanlarda prostat kanseri riskinin azaldığı tespit edilmiştir.