PSA (prostat spesifik antijen), prostat hücrelerinden salgılanan ve semenin sıvılaşmasını sağlayan bir enzimdir. Büyük ölçüde prostatın ürettiği bir enzimdir lakin çok düşük ölçülerde pankreas ve tükürük bezlerinden de salgılanır. PSA, prostat hücrelerinin bütünlüğünün bozulması sonucunda kan sirkülasyonuna girer. Kana PSA geçişi, prostatın olağan yapısını bozan hem güzel huylu hastalıklarında hem de prostat kanserinde görülebilmektedir.
Prostat kanserinin dışında, prostat ile ilgili bir çok olayda ve hastalıkta kanda PSA yükselmesi görülebilmektedir. PSA‘nın kandaki yarılanma ömrü 3 gün üzere kısa bir müddet olduğundan bu yükselmelerin bir birden fazla süreksiz olabilmektedir. Dolayısı ile evvelki PSA pahaları olağan olan sağlıklı bir bireyde apansız görülen PSA yükselmesinde aşağıda belirtilen durumların hepsi değerlendirilmelidir :
PSA yüksekliğine neden olan durumlar :
-
İdrar yolu kateterizasyonu (sonda takılması)
-
Sistoskopi (idrar yolunun endoskopik değerlendirilmesi)
-
Ani idrara sıkışma
-
Ejekülasyon (48 saat)
-
Prostat masajı ve prostat muayenesi (2-3 gün)
-
Transrektal Ultrasonografi (1 hafta)
-
Prostatit (4-6 hafta)
-
Prostat Biyopsisi (6 hafta)
-
Kapalı prostat ameliyatı (6 hafta)
Yukarıda belirtilen müddetler tamamlandıktan sonra hastanın PSA‘sı yine değerlendirilmeli ve bundan sonraki karar yeni PSA‘ya nazaran verilmelidir. Ayrıyeten, BPH (iyi huylu prostat büyümesi) tedavisinde kullanılan ilaçlardan, 5 alfa redüktaz enzim inhibitörleri olan finasteride ve dutaseride, nizamlı bir biçimde 6 aylık kullanım sonunda, kan PSA düzeylerini %50-60 oranında azaltmaktadır. Bu nedenle, üstte ismi geçen çeşitte ilaçları kullanan hastaların gerçek PSA düzeylerini öğrenmek için PSA sonuçları 2 ile çarpılmalıdır.
PSA ‘ nın Değerlendirilmesi
Amerikan Kanser Derneği ve Avrupa Üroloji Derneği’nin ortak önerisi, en az 10 yıllık hayat beklentisi olan erkeklere, 50 yaşından itibaren yahut 2 ya da daha çok birinci derece akrabasında prostat kanseri tespit edilenlerde 45 yaşından itibaren, YILDA 1 KERE PARMAKLA REKTAL MUAYENE YAPILMASIveYILDA 1 SEFER KAN PSA SEVİYELERİNE BAKILMASI şeklindedir.
Yaşa nazaran PSA üst eşik pahaları :
40 – 50 yaş : 2,5 ng/ml
50 – 60 yaş : 3,5 ng/ml
60 – 70 yaş : 4,5 ng/ml
70 üzeri : 6,5 ng/ml
Yukarıda belirtilen eşik kıymetlere nazaran bakılan kan PSA seviyesi ve parmakla rektal muayene sonrası hekimi yönlendirecek muayene bulgularının birlikte kıymetlendirilmesi sonucunda takip kararı verilebildiği üzere, âlâ huylu prostat büyümesi tedavisi yahut prostat biopsisi istikametinde de karar çıkabilmektedir.
