PSA (prostat spesifik antijen), prostat hücrelerinden salgılanan ve semenin sıvılaşmasını sağlayan bir enzimdir. Büyük ölçüde prostatın ürettiği bir enzimdir fakat çok düşük ölçülerde pankreas ve tükürük bezlerinden de salgılanır. PSA, prostat hücrelerinin bütünlüğünün bozulması sonucunda kan dolanımına girer. Kana PSA geçişi, prostatın olağan yapısını bozan hem yeterli huylu hastalıklarında hem de prostat kanserinde görülebilmektedir.
Prostat kanserinin dışında, prostat ile ilgili bir çok olayda ve hastalıkta kanda PSA yükselmesi görülebilmektedir. PSA‘nın kandaki yarılanma ömrü 3 gün üzere kısa bir müddet olduğundan bu yükselmelerin bir birçok süreksiz olabilmektedir. Dolayısı ile evvelki PSA pahaları olağan olan sağlıklı bir bireyde apansız görülen PSA yükselmesinde aşağıda belirtilen durumların hepsi değerlendirilmelidir :
PSA yüksekliğine neden olan durumlar :
-
İdrar yolu kateterizasyonu (sonda takılması)
-
Sistoskopi (idrar yolunun endoskopik değerlendirilmesi)
-
Ani idrara sıkışma
-
Ejekülasyon (48 saat)
-
Prostat masajı ve prostat muayenesi (2-3 gün)
-
Transrektal Ultrasonografi (1 hafta)
-
Prostatit (4-6 hafta)
-
Prostat Biyopsisi (6 hafta)
-
Kapalı prostat ameliyatı (6 hafta)
Yukarıda belirtilen müddetler tamamlandıktan sonra hastanın PSA‘sı tekrar değerlendirilmeli ve bundan sonraki karar yeni PSA‘ya nazaran verilmelidir. Ayrıyeten, BPH (iyi huylu prostat büyümesi) tedavisinde kullanılan ilaçlardan, 5 alfa redüktaz enzim inhibitörleri olan finasteride ve dutaseride, sistemli bir formda 6 aylık kullanım sonunda, kan PSA düzeylerini %50-60 oranında azaltmaktadır. Bu nedenle, üstte ismi geçen cinste ilaçları kullanan hastaların gerçek PSA düzeylerini öğrenmek için PSA sonuçları 2 ile çarpılmalıdır.
PSA ‘ nın Değerlendirilmesi
Amerikan Kanser Derneği ve Avrupa Üroloji Derneği’nin ortak önerisi, en az 10 yıllık hayat beklentisi olan erkeklere, 50 yaşından itibaren yahut 2 ya da daha çok birinci derece akrabasında prostat kanseri tespit edilenlerde 45 yaşından itibaren, YILDA 1 DEFA PARMAKLA REKTAL MUAYENE YAPILMASIveYILDA 1 DEFA KAN PSA SEVİYELERİNE BAKILMASI şeklindedir.
Yaşa nazaran PSA üst eşik pahaları :
40 – 50 yaş : 2,5 ng/ml
50 – 60 yaş : 3,5 ng/ml
60 – 70 yaş : 4,5 ng/ml
70 üzeri : 6,5 ng/ml
Yukarıda belirtilen eşik kıymetlere nazaran bakılan kan PSA seviyesi ve parmakla rektal muayene sonrası hekimi yönlendirecek muayene bulgularının birlikte kıymetlendirilmesi sonucunda takip kararı verilebildiği üzere, düzgün huylu prostat büyümesi tedavisi yahut prostat biopsisi istikametinde de karar çıkabilmektedir.
