ÜSE Nedir?
Üriner sistem böbrekler, idrar kanalları (üreterler), idrar torbası (mesane) ve idrar yolundan (üretra) oluşur.
İdrar yolu enfeksiyonuise üriner sistem de bakteri çoğalması ve durumun oluşturduğu iltahabi durumu tabir eder. Kolay belirtisiz bir enfeksiyondan ağrı, ateş yükseklikleri hatta vefata kadar varabilen geniş bir küme tablonun genel ismidir.
İdrar yolu enfeksiyonları akut, kronik yahut tekrarlayıcı özellik gösterirler. Bakteri, mantar ve virüsler enfeksiyonlara sebep olabilir. Çocukluk çağında üst teneffüs yolu enfeksiyonlarından sonra ikinci en sık doktora müracaat nedenidir. Birinci bir ayda (yeni doğan dönemi) erkeklerde, daha sonraki yaşlarda ise kızlarda daha sık görülür.
Üriner sistem enfeksiyonlarında en sık rastlanan etkenler barsak bakterileridir. Bulaşma çok büyük oranda aşağıdan üste, yani idrar yolu alt ucundan giren mikroorganizmaların üst gerçek ilerlemesi ile olur. Kızlarda üretranın, erkeklere nazaran kısa olması ve anüse yakınlığı nedeni ile enfeksiyonlar daha kolay gerçekleşir ve daha sık olur. Bu yol dışında ÜSE kan yolu ile bulaşan mikroplarla da nadiren gelişebilir.
ÜSE Çocuklarda Hangi Belirtilerle Kendini Gösterir?
• Yeni doğan periyodunda (ilk bir ay) reflekslerde azalma, renkte solma, yüksek yahut düşük ateş, hareketlerde azalma bulguları gözlenebilir.
• Birinci yaşlarda alt ÜSE ler hiçbir belirti vermeden ya da huzursuzluk, solukluk, iştahsızlık, kusma, ishal, kabızlık üzere müphem belirtilerle seyredebilir. Piyelonefrit denilen böbrek iltihaplarında ise ateş, genel durum bozukluğu bu belirtilere ek olur. İdrar renginde, kokusunda değişiklikler olabilir. Bilhassa alt idrar yolu enfeksiyonlarında sık, az ve ağrılı idrar yapma görülebilir.
• Daha büyük çocuklarda alt karın bölgesinde ağrı, sık ağrılı idrar yapma,idrar renginde değişiklik daha çok alt idrar yolu enfeksiyonunu; ateş, bel ve böğür ağrısı kusma halsizlik piyelonefriti düşündürür.
• Kronik olaylarda ise kansızlık, büyüme gelişme geriliği, kemik yapısında bozukluk tabloya eklenebilir.
ÜSE’nu Kolaylaştıran Etmenler
1. Mikroorganizma ile ilgili faktörler: mikroorganizmanın enfeksiyon yapabilme yeteneğinin yüksek olması.
2. Vezikoüreteral reflü (VUR): Süzülerek idrar kesesine biriken idrarın işeme esnasında üst idrar yollarına geri kaçmasıdır. TekrarlayanÜSE olan çocukların %25-50 sinde VUR vardır.
3. İşeme disfonksiyonu: En sık 3-7 yaşları ortasında görülür. Gün içinde pek çok sefer ani idrar yapma ve sıkışma hissi duyulur ve hasta idrar kaçırmamak için bacaklarını çapraz yapar. Idrar kesesi duvarı kalınlaşmıştır ve işemeyi denetim eden kaslarda işlev bozukluğu vardır.
4. Sünnet: Sünnetsiz erkek çocuklarda ÜSE geçirme riski, sünnetli erkek çocuk ve kız çocuklara nazaran 10-20 kat daha sıktır.
5. Kateter takılması üzere tıbbi müdahaleler.
6. Tuvalet temizliğinin berbat olması.
Tanı
Basit bir idrar tahlili teşhis koymada kullanılan bir tetkiktir. Lakin asıl teşhis koyduracak olan test idrar kültürüdür. Kültür, bedende enfeksiyon yapan mikroorganizmayı ve saptanan mikroorganizmaya tesirli antibiyotiği bulmaya yarayan bir laboratuvar tahlilidir.
İdrar yolu enfeksiyonu tanısı konulduktan sonra karar verilmesi gereken bunun kolay mi, yoksa komplike mi olduğu, tekrarlayıcı olup olmadığı, yatkınlığa sebep olabilecek faktörlerle birlikte olup olmadığıdır. Buna karar vermek için ekseriyetle radyolojik görüntüleme tekniklerine gereksinim duyulur.
Bu tetkikler ise :
• Direkt üriner sistem grafisi: Direkt röntgen sinemasıdır. Taşlar ve böbrek boyutları hakkında kabaca fikir verir.
• Ultrasonografi: Ağrısız ve radyasyona maruz kalınmayan,kolay uygulanabilen bir inceleme sistemidir. Bu yolla böbrek büyüklüğü ve hali, yapısal bozukluklar, püy birikimleri, taşlar görülebilir ve idrar kesesi hakkında fikir edinilir.
• IVP (intravenöz piyelografi): Damar yolu ile, radyasyon altında görünür hale gelen özel bir unsur (kontrast madde) verilerek böbrek ve idrar yolları hakkında bilgi edinilir.
• İşeme sistoüretrografisi: Alt idrar yoluna sonda yerleştirilerek kontrast husus ile mesaneyi doldurup işeme esnasında sinemalar çekilerek VUR varlığı araştırılır.
• DMSA ve DTPA böbrek sintigrafileri: Böbrek işlevlerinin ve böbrek bozukluklarının araştırılması gayesiyle uygulanır.
Tedavi
Yeni doğanlarda, 5 yaşın altında ve ateşle seyredenlerde, genel durumu bozuk olanlarda hastane şartlarında tedavi gerekir.
Öbür hadiseler özelliğine nazaran (basit, komplike, tekrarlayıcı, VUR varlığı gibi) uygun antibiyotik ile 7-14 gün tedavi edilebilir. Tedavi ile idrardaki bakteriler temizlendikten sonra, ileri tetkikler planlanır. Gerekli görülen hastalara uzun vadeli esirgeyici antibiyotik tedavisi ve belli aralıklarla idrar kültürü ve tetkikleri önerilir.
Tetkikler sonucunda, reflüsü olan çocuklar üzere cerrahi tedavi gerektiren hadiselerin uygun kliniklerde tedavi edilmesi önerilir.