Uyku Bozuklukları

Uyku bilinçle bilinçsizlik arasında bir durumdur ve insan ömrünün üçte biri uykuda geçer. Zihin uyku sırasında çalışmaya devam eder ve böylece rüyalar görülür. 120 Dakikada bir rem uykusu yani derin uyku dönemine girilir ve uykudayken bu döngü halinde devam eder. Rüyalar rem uykusu sırasında görülür. Görülen rüyaların hepsi hatırlanmaz. Ama rem uykusu sırasında kişi uyandırılırsa o sırada gördüğü rüyayı hatırlayabilir. Bu dönemin dışındaki uyku senkronize uyku sessiz uyku olarak tanımlanır. Rem uykusu dönemi dışındaki uykuda  kan basıncı, kalp hızı, solunum hızı düşer ve iç organlar dinlenir. Bu dönemde protein sentezi olur.  Rem uykusu sırasında beyin daha fazla enerji harcar. İlk rem uykusu 5 ile 10 dakika arasında olurken sonraki rem uykusu 30 dakikadan daha fazla olabilir. Yüzeysel uykuda kişiler kolayca uyanabilirler ama rem uykusu olan derin uykuda uyanmak için daha fazla uyarana ihtiyaç vardır. Uyku fazları arasındaki geçiş beyin sapı tarafından idare edilmektedir.

50 Yaşından sonra rem uykusu azalmaya başlar.   Uyku sırasında beyin kendini onarır, nöronların etrafı temizlenir, ayıklama ve depolama yapılır. Yetişkinlerde uyku ihtiyacı ortalama  7 – 8 saattir.  Çocuk ve bebeklerde uyku süresi daha uzundur. Uyku sırasında beden dengelenir ve hormonal salgılar yapılır.  Büyüme hormonu ve prolaktin hormonu uyku sırasında salgılanır.  Uykuda bellek sağlamlaşır.

Uyku düzeni genel sağlığın da bir ölçüsüdür ve uyku bozuklukları ortaya çıktığında ruhsal sağlık bundan oldukça etkinenir. Bazen de ruhsal sağlığın bozulmasına bağlı olarajk uyku problemleri ortaya çıkar.

Bazı ağrılı hastalıklarda, çökkünlük ve depresyon hallerinde  veya bazı ilaçlara bağlı olarak uyku sorunları yaşanabilir. ( Dopamin sistemine etki eden ilaçlar uykusuzluğa yol açabilir.) Uykusuzluk gerginliğe, dalgınlığa, kaygıya, verimsizliğe ve mutsuzluğa yol açar.  Ağır ve sürekli uykusuzluk durumu insana acı veren bir duruma dönüşebilir.

Uyku sorunları akla geldiğinde genelde fazla uyuma yani uykuya çok meyilli olma, gündüz uyuklamalar, az uyku veya yüzeysel uyku durumu ( yani kişi kendisini uyumamış dinlenmemiş gibi hisseder kalktığında) , Uykuya dalma problemleri, diş gıcırdatma yani brutizm,  uyku bölünmesi, sayıklamalar, uyurgezerlik, uyanma problemleri gibi durumlar akla gelmektedir. 

Bu durumların ortaya çıkıp uzun süre devam etmesi ile birlikte kişiler daha gergin daha agresiz daha unutkan ve dalgın olmaya başlarlar.  Dikkatlerini toplşamakta zorluklar yaşarlar ve iş yaşamlarındaki verimlilik etkilenir. Hafıza ve bellek sorunlarına yol açtığından kişi daha unutkan olmaya ve hatırlama güçlükleri yaşamaya başlayabilir.

İnsomnia uykusuzluk çekmek sorununu tanımlarken hipersomnia aşırı uyku haline verilen tıbbi adlardır. Hpersomniada gündüz uyuklamaları da bulunur.  

Uyku apnesi denilen uykuda soluk durması durumu bazı kişilerde riskli durumlara yol açabilir.  Burada uyku sırasında soluk yineleyici olarak durur. Kan basıncı bu durumdan etkilenir. Felç riski oluşturan bir durumdur.  Bu kilişlerde gündüzleri de uykuya eğilim olur, uyuklama hali ve uykuya aşırı eğilim olabilir. Uykuda sesli horlamlar olur ve genellikle üst solunum yolu tıkanmalarına bağlıdır.

Narkolepside gündüzleri uyku nöbetleri gelmesi şeklinde ortaya çıkar. Burada da gündüzleri aşırı uyuklama vardır.

Uyku uyanıklık düzeni bozukluğu daha çok seyahat edenlerde görülen bir durumdur. Gecew çalışanlarda da uyku döngüsü bozulmasına bağlı olarak yaşanmaktadır. 

Parasomnialar olarak adlandırılan durumlarda ise uyurgezerlik ve uykuda konuşmalar görülür. Korku nöbeti ve sıçramalar vardır.  Gördükleri rüyaya uygun hareket edebilirler.  Kabus görme vardır ve kabus görme çocuklarda sık görülen bir bir durumdur. Huzursuz bacak sendromu ve diş gıcırdatma da parasomnialarda sıklıkla görülen durumlardır.

Genellikle iki taraftan bakılması mümkündür uyku problemlerine. Asıl sorun uykusuzluğa yol açan alatta yatan meselelermidir yoksa uyku problemine bağlı olarak ortaya çıkan sorunlarmıdır. Bunlar uzun süre sonra birbirine karışan durumlardır.

Eğer altta yoğun kaygı problemleri, depresyon veya psikotik ağrazlar varsa öncelikle bunların tedavi yoluna gidilmesi gerekmektedir. Bazı durumlarda bunlar tedavi edildiğinde uyku problemi kendiliğinden ortadan kalkabilir. Uyku problemleri insanın hayat kalitesini düşüren ve verimliliğini sekteye uğratan bir durumdur. 

Narkolepsi yaşayanlarda bazen ani gündüz uyku atakları , mikro uyku atakları olabilir ve bunlar trafik kazalarına yol açabilir.

Günlük sorunlara ve geçici gerginliklere bağlı bazı uyku sorunları kısa sürelerle yaşanabilir ve bir süre sonra geçer. Fakat uzun süren uyku problemlerinde profesyonel destek almak ve uykusuzluğa yol açan etkenlerin araştırılmasında fayda vardır ve uykusuzluk gelmekte olan bir rahatsızlığın da habercisi olabilir.  Uyku problemi bir alarm olarak da algılanıp çözüm yoluna gidilmesi gerekebilir.

Sağlıklı bir uyku ve düzenli uyku için dikkat edilecekler de elbette vardır vew bu durumda uyku hijyeni akla gelmektedir. 

Uyuduğunuz yerin sağlıklı olması ışık,ses  ve nem derecesinin uygun olması, uyumaya elverişli ortamın hazırlanması da sizlere  bağlı bir durumdur. 

Öncelikle uykunuz gelmeden yatağa gitmeyin ve uykunuzun gelmesini bekleyin. Yatak odasını çalışmak için, yemek yemek için, televizyon seyretmek için ,  kitap okumak için kullanmayın. Gündüzleri uyumayın. Akşam saatlerinde fazla kahve, çay ve uyarıcı etkisi olan şeyler içmeyin. Akşamları ağır yemekler yemeyin ve mümkün olduğunca yemeğinizi erken saatlerde yiyin.  Önemli meseleleri ve heyecanlı meseleleri uyku saatlerine yakın konuşmayın ve zihninizi bu konularla meşgul etmeyin. Mümkün olduğunca uyku saatleriniz düzenli olsun.  Yatmadan önce gevşeme egzersizleri nefes egzersizleri ve sakin müzikler sizi uykuya hazırlayabilir. Melatonin uyku hormonudur ve saat akşam 11 ile 02 arasında salgılanmaktadır. Bu saatlerde uyumuyorsanız melatonin hormonu yeterince salgılanmaz. Ayrıca düzenli egzersiz yapmak hem genel sağlığıonız için iyi olduğu kadar uyku düzeninize de fayda sağlar. Fakat bu egzersizleri uyku saatlerine yakın yapmayın.

Bu uygulamalar sağlıklı ve kaliteli uyku için dikkat edeceğiniz uyarılar olabilir fakat uyku problemi varsa ve belli durumlara bağlı olarak yaşanan uyku sorunları yoğunsa bu durumlara dikkat ederek çözmek mümkün olmayacaktır ve tedavisi gereklidir.

İnsanlığın kafasını hep karıştıran bir durum da rüyalardır. Çok farklı anlamlar yüklenir ve bu konuda çok fazla görüş bulunmaktadır ama tarih boyunca hep insanlığın ilgisini çeken bir durum olmuştur. Freud rüyalarla ilgili çok fazla çalışmış ver trapiye ışık tutan bir araç olarak kullanmıştır.  Rüyalar rem uykusu sırasında görülmektedir.  Freud a göre rüyalar bilinçdışını anlamaya giden kral yoludur.  Rüyalarda aynı zamanda katarsis yaşanır ve rüya görmek kişileri rahatlatır. Bastırılan her şey rüya diliyle yani simgesel bir dille ifade yolu bulur.  Kişilerin gördüğü rüyaları yazmaları ve rüyaların içinde yaşadıkları duyguları tanımlamaları, ayrıntıları hatırlamaları önemli olabilir. Özellikle tekrarlayan rüyalar ısrarla size bir şeyleri çözülmemiş halledilmemiş meseleleri söylüyor olabilir.

Yaşamakta olduğunuz o dönemde içinde bulunduğunuz zorluklar, duygular ihtiyaçlarınız, ifade edemedikleriniz, çelişkileriniz, kararsızlıklarınız, çıkış yolu tasarımlarınız, çaresizliklerinizin hepsi rüyalar için senaryo malzemesi olabilir ve bu senaryoyu üretecek olan yine sizsiniz.

Uyku ve uyanıklığın yerli yerinde olduğu verimli bir yaşamınız olmasını diliyorum. Hoşçakalın.