Ürtiker deri yüzeyinde oluşan, etrafı kırmızı büyüklüğü birkaç milimetreden birkaç santimetreye kadar değişen, ortası sıklıkla soluk, kaşıntılı plaklar yahut deri döküntüleridir. Ürtiker olarak tanımladığımız bu tablo ekseriyetle 24-48 saat içinde solmakta ve cilt üzerinde iz bırakmamaktadır.
Ürtiker tek başına görülebileceği üzere yaklaşık olarak % 50 anjiyoödem olarak isimlendirdiğimiz üzerine basıldığında çökme olmayan şişlik ile birlikte olabilir. Anjiyoödemle birlikte olduğunda cilt yüzeyi dışında cilt altı tabakları da etkilenmiştir. Anjiyoödem, çoklukla dudak, lisan, göz etrafı, el, ayak ve genital bölgeleri tutması değerlidir. Ayrıyeten kaşıntıdan çok basınç, yanma, ağrı hissi olur. Hastalar tarafından göz kapağında dudağında şişlik ile birlikte tüm bedende olabilen kaşıntılı kırmızı deriden kabarıklık lezyonlar olabilir.
Ürtikeryal lezyonlar altı haftadan kısa sürüyorsa akut olarak tanımlanır. Lezyonlar 6 haftadan daha uzun sürüyorsa, kronik olarak tanımlanır.
Ürtiker/anjiyoödem, epeyce yaygın görülen bir deri tepkisidir. İnsanlarda hayat uzunluğu rastgele bir vakitte görülme riski % 15-25 arasında değişir. Hayatımız boyunca bir ürtiker atağı geçirme ihtimalimiz bulunmaktadır. Bilhassa akut ürtiker genç erişkin ve çocuklarda daha sıktır. Kronik ürtikerse %1 üzere daha az görülür ve daha çok erişkinlerde ve bayanlarda görülür.
YETİŞKİNLERDE ÜRTİKER DÖKÜNTÜSÜ NASILDIR
Ürtiker deri yüzeyinde oluşan, etrafı kırmızı büyüklüğü birkaç milimetreden birkaç santimetreye kadar değişen, ortası sıklıkla soluk, kaşıntılı plaklar yahut deri döküntüleridir.
Ürtiker döküntüsü ekseriyetle bedenimizin rastgele bir bölgesinde apansız oluşur. Deri üzerinde küçük kabarcıklar meydana gelebilir. Bu kabarcıklar ve kızarıklıklar toplu iğne başı kadar olabileceği üzere daha büyükte olabilir ve kaşıntılıdır. Kabartılar beyaz yahut kırmızı renkte görülür.
Bazen çok az sayıda oluşur, fakat bazen de bedenin çeşitli bölgelerinde yahut tüm bedeni kaplayacak kadar çok olabilir. Kabarcıklar sönmeye başladığında, etrafındaki kızarıklık kalabilir, daha sonra bu kızarık lekelerde yok olur ve cilt olağana döner. Ekseriyetle oluşan lezyonlar 24 saat ile 48 ortasında iz bırakmadan kaybolur masraf. Kızarıklık ve kabarıklık 24 saatten daha uzun mühlet kaybolmadan kalıyorsa ve kaybolurken hafif kahverengi iz bırakıyorsa, eklem ağrısı halsizlik ateş üzere başka şikayetlerle birlikteyse ürtikerin alerjik sebeplerle olmadığını damarları etkileyen vaskülit üzere daha önemli bir nedene bağlı olabileceğini düşünmek gereklidir.
YETİŞKİNLERDE ÜRTİKER BELİRTİLERİ NELERDİR ?
Her şey olağan seyrederken hastaların birçok çoklukla mana veremedikleri bir biçimde bedende kaşıntı kızarıklık şikayeti başladığını söyler bazen uyandıklarında tüm bedenlerinde kaşıntılı kırmızı deri döküntüleri olduğunu belirtir. Akut ürtiker olarak tanımladığımız deri döküntüleri zaten birden ortaya çıkar ve tekrar resen kaybolup gidebilir.
Hastaların bir kısmında yerini tam olarak belirleyemedikleri kaşıntıları olduğunu ve sonrasında tipik ürtiker lezyonları ortaya çıktığını söylerler.
Ürtiker bazen bilhassa hasta tarafından nasıl oluştuğu fark edilir. Efor yaptığında, terlediğinde, güneşe çıktığında, sıcakta ve soğukta olabilir. ürtiker ruhsal faktörlerden etkilenebilir ağır stress durumlarında ortaya çıkabilir.
Yetişkin bir hastada; 24-48 saatten daha süren, deriden kabarık, kaşıntılı kırmızı ortası soluk deri döküntüsü varsa, tabiatıyla bedenin bir yerinde olup sonra kayboluyorsa yaygın beden kaşıntısı ile birlikte yahut göz kapağında dudakta şişlik ile birlikteyse ürtiker düşünmek gereklidir.
YETİŞKİNLERDE ÜRTİKERİN SEBEPLERİ NELERDİR?
Ürtikerden sorumlu olabilecek birçok faktör suçlanmıştır. Akut gelişen ürtikerdeki en kıymetli nedenleri ilaçlar, besinler ve enfeksiyonlardır. Kronik spontan ürtikerde birden fazla vakit (%80-%90) sebebi pek belirli değildir. Aslında ürtikerin nedenlerini araştırırken en değerlisi detaylı bir formda hastanın kıssasını almaktır. Tek başına detaylı bir kıssa ile nedenlerini bulma ihtimalimiz yüksektir. Hastalardan uygun ve detaylı kıssa almak çok değerlidir ve bununla birlikte Kronik ürtikerden sorumlu olabilen nedenler araştırılmalıdır.
Hastalar çoklukla tüm bedende yerini tam olarak belirleyemedikleri kaşıntılardan rahatsız olurlar. Hastaların kaşıntı şikayetleri sonrasında tipik ürtiker lezyonları belirir. Ürtikerde cilt üzerinde gördüğümüz tipik lezyonlar kısa müddette belirir, sonra kaybolurlar. Ürtiker plakları tıpkı yerde 24 saatten pek fazla kalmaz, gün içinde lezyonlar tekrarlayabilir. Ürtiker plakları yaygın olarak kol, bacak, gövdenin tümünde cilt kızarıklığı yahut yüzeyden kabarık lezyonlar halinde olabildiği üzere birkaç milimetre büyüklüğünde toplu iğne başı üzere, bazen soluk ve birbirlerine çok benzeyen biçimde olabilir.
Ürtiker oluşumunda birçok sebep temel olarak derideki alerji hücrelerinden histamin üzere kimyasal unsurların salgılamasına neden olur. Bu hususlar o bölgede damarların genişlemesine, damar içinden dışarı hakikat sıvı (serum) kaçmasıyla bunların deri içi alana sızmasına ve kaşıntıya neden olur. Buna ek olarak; birebir alerji hücreleri 5-6 saat üzere daha geç bir müddette öteki kimyasal hususları salgılar. Bu yeni salgılan hususlarda lezyonların daha uzun sürmesine neden olmaktadır. Sonuç olarak ciltte kızarıklık kaşıntı ve şişlik meydana gelir. Bu kimyasal unsurlar kısa müddette bedende ortadan kaldırılır. Ürtiker plakları bedenin bir yerinde kaybolurken öbür yerinde ortaya çıkar çoklukla 24 saatten uzun müddet tıpkı yerde kalmazlar.
Ürtiker nedenleri ortasında ilaçlar ve besinler en sık nedenler içinde yer aldığı için bunlarla ilgili testleri yapılabilir. Bunun dışında alerjenler ( inhalasyon, kontakt ) ,Tranfüzyon tepkileri ,İnfeksiyonlar ( bakteriyal fungal viral helmitik ) Böcek sokmaları, romatizmal kollajen doku hastalıkları ,Malign hastalıkları (tümörler) otoimmun hastalıklar ( Hashimato troiditi ) üzere birçok neden sıralanabilir.
Ürtiker nedenlerine baktığımızda birçok hastalığın seyrinde de ürtikeryal şikayetler ortaya çıkabilir. Bunlar içinde bilhassa besinler, ilaçlar, yaygın alerjenler, hormon tedavileri, sıcak, soğuk, güneş ışığı, su, deriye baskı uygulanması üzere çevresel faktörler, duygusal gerilimler ve antrenman yapılması üzere durumlar kurdeşene neden olma ihtimali daha yüksektir.
YETİŞKİNLERDE ÜRTİKER İÇİN NE VAKİT DOKTORA GİTMELİ
Ürtiker deri yüzeyinde oluşan, etrafı kırmızı büyüklüğü birkaç milimetreden birkaç santimetreye kadar değişen, ortası sıklıkla soluk, kaşıntılı plaklar yahut deri döküntüleridir. Ürtiker olarak tanımladığımız bu tablo çoklukla 24-48 saat içinde solmakta ve cilt üzerinde iz bırakmamaktadır. Ürtiker kalıcı iz bırakmadan kaybolur sarfiyat ancak hastaların hayat kalitesini hayat konforlarını çok etkilediği için depresyon üzere önemli problemlere yol açar. Ürtiker plaklar bazen daha evvelden var olan hastalığın habercisi olabilir yahut hastalığın seyri sırasında ortaya çıkabilir. Bu yüzden ürtiker önemsenmeli ve nedenleri araştırılmalıdır.
Ürtikeryal döküntüler 6 haftadan fazla devam ediyorsa kronik ürtiker olarak kıymetlendirilir ve altında olabilecek hastalıklar araştırılmalıdır.
- Ani başlangıç gösteren ürtikeryal şikayetler 6 haftayı geçtiyse
- İnatçı ve uzun müddet tıpkı yerde devam ediyorsa
- Solunum yollarını etkiliyorsa
Ürtiker dışında halsizlik yorgunluk eklem ağrısı ciltte kuruluk üzere öbür şikayetleri de varsa kesinlikle iç hastalıkları ile ilgili olabilecek hastalıklarda araştırılmalıdır. İç hastalıkları üzerine alerji hastalıkları eğitimi alan uzmanlar tarafından ayrıntılı olarak incelenmelidir. Bilhassa otoimmun hastalıklar, romatizmal hastalıklar, hepatit üzere enfeksiyon hastalıkları araştırılmalıdır.
YETİŞKİNLERDE ÜRTİKER İÇİN DOKTORA GİDERKEN NE YAPMALI
Her şey olağan seyrederken hastaların birçok çoklukla mana veremedikleri bir halde bedende kaşıntı kızarıklık şikayeti başladığını söyler bazen uyandıklarında tüm bedenlerinde kaşıntılı kırmızı deri döküntüleri olduğunu belirtir. Bilhassa 6 haftadan fazla devam eden ürtiker şikayetleri olan hastalarda bu şikayetlerinin nedeninin araştırılması gereklidir. Ürtiker nedenlerini araştırırken hastaların kendi müşahedeleri ve öyküsü son derece kıymetli olabilmektedir.
Siz ve hekiminiz için muayenenin daha düzgün olması açısından muayene öncesi yapmanız gereken kimi hazırlıklar bulunmaktadır. İşte muayene öncesi hazır olmanız için yapmanız gerekenler;
- Belirtilerin ne vakit meydana geldiği ve ne kadar sürdüğü hasta tarafından bir yere not edilebilir. Ürtiker şikayetlerinde bazen besinler ve ilaçlar daha evvel bir çok sefer kullanmasına karşın şikayetlere yol açabilir.
- Çok sayıda nedeni olan ürtikerin hayatımızda kullandığımız fakat değerli olmadığını düşündüğümüz Vitaminler, bitkisel ilaçlar ya da destekler de dahil olmak üzere, bir çok nedenle ortaya çıkabileceğini unutmamamız gerekir. Bu yüzden kullandığımız her türlü eseri not etmeliyiz
- Doktorunuza soracağınız soruları muayene öncesinde not edin ki muayene sırasında unutulmasını engelleyin.
- Ürtiker bazen hastalığın birinci belirtisi yahut hastalık seyri sırasında ortaya çıkabilir. Bu yüzden daha evvelki hastalıklarımız ve tedavilerini kesinlikle söylemeliyiz. Bazen uzun müddettir kullandığımız bir hipertansiyon ilacı önemli boğazda dudakta şişliğe anjiyoödeme yol açabilir.
- Ürtiker altında yatan alerji olabileceği için alerji uzmanınız teşhis için deriden alerji testi yapabilir. Bu nedenle kullanmakta olduğu alerji ve ağrı kesici ve depresyon ilaçlarını muayeneden 1 hafta öncesinde kesin.
- Önceden yapılmış olan test yahut röntgen sonuçlarınızı yanınızda getirin.
YETİŞKİNLERDE ÜRTİKER TEŞHİSİ NASIL KONUR
Ürtiker deri yüzeyinde oluşan, etrafı kırmızı büyüklüğü birkaç milimetreden birkaç santimetreye kadar değişen, ortası sıklıkla soluk, kaşıntılı plaklar yahut deri döküntüleridir. Ürtiker olarak tanımladığımız bu tablo ekseriyetle 24-48 saat içinde solmakta ve cilt üzerinde iz bırakmamaktadır. Bu yüzden bazen üzerinde durulmayabilir. Bilhassa 6 haftadan fazla devam eden ürtikerlerin altında yatan nedenlerin kesinlikle araştırılması gereklidir.
Ürtikerin tanısı anamnez ve fizik muayene ile konur. Laboratuvar bulgularından evvel hastanın dikkatli bir öyküsünün alınması gerekir ve sonrasında muayenesi yapılır.
Ürtiker altından yatan nedenlerden ilaç ve besin alerjilerinin olabileceği unutulmamalıdır. Hastalar bilhassa besinlerle ilgili şikayeti varsa besin deri testlerinin kesinlikle yapılması gerekir. Besinler şikayetlerini artırıyorsa diyetten çıkarılıp tekrar eklendiğinde artıp artmadığı değerli olabilir.
İlaçlar bilhassa NSAİ ilaç kümesindeki ilaçların ürtiker ataklarını artırdığı ve bununla ilgili tedbirlerin alınması gerektiği anlatılmalıdır.
Ürtikerli hastalarda hastanın öyküsüne nazaran teşhis koymak için yardımcı olabilecek kan tetkikleri istenir. Bunlarda tam kan sayımındaki ve eritrosit sedimantasyon suratındaki anomaliler olabilir. Ürtikerli hadiselerde eozinofili parazitik enfeksiyon yahut atopik durumun saptanması için yol gösterici olabilir.
Ürtiker nedenleri içinde alerji dışında birçok hastalık olabileceği için bu nedenleri ortaya koymak gerekir. Alerji dışında nedeni belirlenememiş ürtikerde, ANA, tiroid peroksidaz antikorları, kompleman profilleri, hepatit markerleri ve serum protein elektroforezi çalışılmalıdır.
Bazı özel hastalıklar yalnızca anjiyoödem ile ortaya çıkabilir herediter anjioödem olarak isimlendirdiğimiz hastalıkta C4 seviyesi düşüktür. Hastanın C4 düzeyine bakmak gerekirse C1 inhibitör düzeyinin ve işlevinin ölçülmesi yararlı olacaktır.
YETİŞKİNLERDE ÜRTİKER TEŞHİSİNDE ALERJİ DERİ TESTİ YAPILMALI MI ?
Alerji uzmanları tarafından ürtiker düşünülen hastalarda nedenini tespit etmek için deriden alerji testi, kandan alerji testi yapılması gerekebilir. Ürtiker nedenleri ortasında besin alerjisi düşünülüyorsa deri prick testi ile alerjik besin tespit edilebilir, ve buna nazaran bir tedavi yolu izlenir.
Besinin tespit edilmesinden sonra, besini ve o besini içeren tüm yiyecekleri diyet listesinden çıkarmanız tavsiye edilir.
Ürtiker bazen polen mevsimlerinde çoğalabilir. Bilhassa polen alerjisi olanlarda bazen meyve sebzelerde polenler ortasında çapraz tepki olduğu için hastalar meyve yahut zerzevat yediğinde ürtikeryal döküntüler olur. Oral alerji sendromu dediğimiz bu tabloda asıl neden polen alerjisi olmasına karşın çapraz tepki veren meyve ile şikayetleri ortaya çıkar. Bu yüzden ürtikerli hastalarda polen alerjisi olup olmadığı anlamak için deri testleri yapmak gereklidir.
Hastaların deri testleri yapılamıyorsa bazen kandan bakılabilecek testlerle alerjisi olduğu besin yahut başka alerjenler bulunabilir fakat kan tetkikleri deri testlerine nazaran daha az hassastır.
YETİŞKİNLERDE ÜRTİKER NASIL TEDAVİ EDİLİR ?
Her şey olağan seyrederken hastaların birçok ekseriyetle mana veremedikleri bir biçimde bedende kaşıntı kızarıklık şikayeti başladığını söyler bazen uyandıklarında tüm bedenlerinde kaşıntılı kırmızı deri döküntüleri olduğunu belirtir. Akut ürtiker olarak tanımladığımız deri döküntüleri bizatihi birden ortaya çıkar ve tekrar zaten kaybolup gidebilir.
Akut ürtikerde bazen şikayetleri bir sefer şiddetli bir formda olup sonrasında tekrarlamayabilir. Hastaların ilaç kullanma muhtaçlığı olmayabilir. Bilhassa 6 haftadan fazla devam eden kronik ürtikerde şikayetlerin yoğunluğuna bağlı olarak ilaç tedavisi gerekmektedir.
Ürtiker tedavisi; Tedavide evvel tabanda yatan bir hastalık varsa o tedavi edilir. Alerjik ürtiker anjioödem alerjen ile temas kesilebilirse kısa müddette büsbütün düzelir. Ürtiker tanısı için yapılan tetkikler sonucunda nedenini bulabilirsek alerjik olan besin yahut alerjenden kaçınmak çok değerlidir. Ürtiker nedenini saptayamazsak yani idiopatik ürtikerse ilaç tedavisi gereklidir.
Ürtiker tedavisinde birinci kullanılan ilaçlar antihistaminik ilaçlardır. Antihistaminik ilaçlar olağan dozları ekseriyetle kâfi olmayabilir. Bu nedenle hastanın şikayetlerini baskılayabilecek daha yüksek dozlarda antihistaminik ilaçlar verilebilir yahut kombinasyonları kullanılabilir. Antihistaminik ilaçlar ile ilgili en değerli sorun maalesef uyku hali, dikkat dağınıklığı ve konsantrasyon bozukluğu ve iştah artışı üzere yan tesirler oluştururlar. Öteki bir sıkıntıda bir müddet sonra kâfi aktifliği kaybolmakta ve etkisiz hale gelmektedir. Bu yüzden hastalar ilaçları uzun müddet kullansa da birebir etkiyi göremezler.
Kortikosteroidler ürtiker tesirli olan öbür ilaçlardır. Lakin ne yazık ki uzun mühlet kullanılması önemli yan tesirlerinin ortaya çıkmasına neden olur. Kortikosteroidler bilhassa akut ürtikerde yakınmaların denetim altına alınmasında kâfi olmaktadır. Ağır ürtiker şikayetleri olan hastalarda kısa müddetli olarak kortizon tedavisi uygulanabilir. Uzun müddetli kortizon tedavisi yan tesirleri de beraberinde getireceği için kullanılması önerilmez.
Hayatı tehdit eden anjiyoödem yahut anaflaksi atağı geçiren hastalar adrenaline (epinefrin) karşılık verirler
Kronik ürtikerin tedavisi ise için birçok ilaç kullanılmıştır bunlardan bir kısmı immun sistemi baskılayıcı özelliğe sahiptir. Siklosproin üzere immun sistemi baskılayıcı ilaçlar tedavi tesirli sonuçlar alınmıştır lakin immun sistemi baskıladığımızda oluşacak sıkıntılar nedeniyle çok dikkatli kullanmak gerekir.
Ürtikerli hastalarda başka yardımcı ilaçlarda histamin reseptörlerini baskılayan mide ilacı olarak kullanılan H2 reseptör antagonistleridir. Hastanın antihistaminiklerle birlikte ranitidin, famotidin üzere ilaçları kullanması ürtiker şikayetlerini de azaltabilir.
YETİŞKİNLERDE ÜRTİKER TEDAVİSİNDE YENİ İLAÇLAR VAR MI ?
Kronik ürtikerler hastalar için çok önemli problemler oluşturmaktadır. Hastaların bir kısmında önemli depresyona yol açacak kadar can sıkıcı problemler oluşturabilir. Ürtiker tedavisinde yeni geliştirilen ilaçlar bu sıkıntıların giderilmesinde son derece tesirli olmuştur
Omalizumab ise son vakitlerde kullanılmaya başlanılan yeni bir ilaç tedavisidir Anti-IgE tedavisi ile kronik ürtiker hastalarının %90’nından fazlasında hastalık belirtileri büsbütün düzeltir. Omalizumab, alerjik hastalıların oluşumunda rol oynayan IgE antikorunun tesirini önleyen bir ilaçtır. Omalizumab, hala antihistaminik yahut kortikosteroid almasına karşın semptomları bu ilaçlarla kâfi seviyede denetim edilemeyen 12 yaş ve üzeri kronik idiyopatik ürtiker tedavisinde kullanılmaya başlanmıştır. 4 haftada bir cilt altı enjeksiyon formunda kullanılmaktadır. Alerji uzmanlarının denetiminde uygulanmaktadır. Tedavi mühleti değişken olmakla birlikte bilhassa kronik ürtikerde müddet 3 aydır. Gereksinim durumunda hastanın şikayetlerini denetim altına almasına bağlı olarak daha uzun mühletler inançla kullanılabilir.
Omalizumab ile birlikte artık ürtiker daha kolay tedavi edilmektedir hastaların ayda bir defa enjeksiyon olarak aldığı tedavi ile ömür kalitesi son derece artmaktadır. Hayatlarında ki birçok kısıtlama vakitle ortadan kalkmaktadır.
Yakın gelecekte hastalar anti-inflamatuar ve immün modülatör casuslarla daha süratli tedavi edilecektir. Alerjik hastalıkların tedavisi için üretilen 5-Lipooksijenaz inhibitörleri, PG-D reseptör antagonistleri, kronik ürtikerde tesirli olması beklenmektedir.
Alerji uzmanlarının ürtiker tedavi edilmesi konusunda her geçen gün daha tesirli tedaviler bulunmaktadır. Ürtiker nedenleri araştırıldıktan sonra tedavisi yapılabilmektedir.
