Çiftlerin 1 yıl boyunca nizamlı ve korunmasız cinsel bağa girmelerine karşın çocuk sahibi olamamasıdır.
Toplumda her 7 çiftten birinde infertilite sorunu vardır. Bayanların doğurganlık açısından en verimli oldukları yaş 25 yaş civarıdır ve bilhassa 35 yaşından itibaren doğurganlıkta besbelli bir azalma gözlenir. Bir çiftin 3 aylık bir periyotta gebeliğe ulaşma talihi ortalama olarak %57,6; 6 aylık müddette %72; 1 yıl sonunda %85; 2 yıl sonunda ise %93 tıp. Erkeğe bağlı sebepler %25-40, bayana bağlı sebepler %40-55, her ikisine de bağlı sebepler ise %10-15 oranındadır.
Bir diğer deyişle infertilite den çiftlerin her ikisi de birebir derecede sorumludur. çiftlerin %15 inde rastgele bir sebep bulunamadığı durumlar mevcuttur. Bu durum “açıklanamayan infertilite” olarak isimlendirilir. 1 yılın sonunda bayan ve erkeğin kıymetlendirilmesine başlanır lakin tüplere ve rahme ilişkin bilinen bir sorun varsa, daha evvel yapılmış sperm testinde anormallik tespit edilmişse, bayan yaşı 35 ve üzerinde ise bu mühlet beklenmeyebilir.İnfertilite çiftlerin doğal meselesidir. Maksat, hatalı değil, tedavi ve tahlil aranmasıdır.
İnfertilite Hakkında Bilinmesi Gerekenler
İnfertilite yani kısırlık en az 12 ay müddet içerisinde tertipli cinsel ilgiye karşın gebelik elde edilememesidir. Lakin fizik muayene ya da tıbbi öyküsü uyarıcı olanlarda ya da 35 yaş üstü bayanlarda 6 ay sonrasında gebelik elde edilemezse erken periyotta kıymetlendirme yapılmalıdır. zira bayanlarda yaş ilerledikçe hamile kalma potansiyeli azalmaktadır.
Göreceli olarak geç 30 lu yaşlardan sonra aylık hamile kalma oranı, erken 20 li yaşlara nazaran yarı yarıya azalmaktadır.
Hamile kalmayı etkileyen faktörleri aşağıdaki üzere sıralayabiliriz.
Cinsel Münasebet Sıklığı
Cinsel perhiz müddetinin 5 günü geçtiği durumlarda sperm sayısı ve morfolojisi (şekli) olumsuz istikamette etkilenmektedir. Sperm sayısı olağan olan erkeklerde, her gün cinsel münasebette bulunulması, semen parametrelerinde bir değişiklik yapmamakla birlikte birtakım yayınlarda hamile kalma bahtında azalmaya neden olabildiği söylenmektedir. Fakat enteresan olarak sperm sayısı düşük olanlarda her gün cinsel ilginin sperm sayı ve hareketliliğini arttırdığı söylenmektedir. Lakin her gün cinsel bağlantı bir ölçü daha talihi arttırıyor üzere görülse de çiftler üzerine ek bir gerilim kaynağı olacağından, çiftlere 1-2 gün aralıklı bağda bulunmaları tavsiye edilebilir.
Gebe Kalınabilecek Vakit Aralığı
Bir bayanın hamile kalabileceği müddet adetin birinci gününe nazaran 6. gün başlar ve yumurtlamanın olduğu gün sonlanır. Bu nedenle gebeliği yakalayabilmek için, tertipli adet gören bayanlarda çabucak adet bitiminden itibaren yumurtlama gününe kadar 1-2 günde bir bağlantı olması tavsiye edilmelidir. örnek vermek gerekirse 28 günde bir adet gören bir bayanda bu aralık adet bitimi ile 14. gün ortasıdır. Bu nedenle çeşitli yollar kullanarak (idrar, kan ve ultrasonografi ile yumurtlama gününün tespiti) yumurtlama anını tespit etmeye gerek yoktur.
Cinsel Münasebette Dikkat Edilecek Hususlar
Her çiftin kendisine has cinsel bağ alışkanlığı vardır. Bu alışkanlıklarda rastgele bir değişiklik yapılmasının hamile kalınabilirliğe katkısı bulunmamaktadır (ilişki sonrası bir mühlet sırtüstü yatmak vs). Lakin cinsel bağ sırasında kullanılan birtakım kimyasalların (kayganlaştırıcı) spermler üzerine ziyanlı tesiri olabilmektedir. Bu nedenle bu türev kimyasalların kullanılması tavsiye edilmez.
Diyet ve Hayat Tarzı
Gebelik oranları çok zayıf (vücut kitle indeksi (VKİ) zayıf – 35) olan bayanlarda azalmaktadır. Bu nedenle bayanın kilosunun normalize edilmesi resen hamile kalınabilirlik üzerine olumlu tesirde bulunabilir. Sebze-meyveden bol, yağ oranı düşük ve vitaminden varlıklı besinlerle beslenmek de bu bahiste çok az da olsa katkı sağlayabilir. Günde 400 mikrogr (veya 0.4 miligram) folik asit dayanağı nöral tüp defekti (bebekte santral hudut sistemi problemleri) gelişme riskini de azaltmaktadır.
Sigara
Sigara, hamile kalma potansiyelini besbelli olarak azaltmaktadır. Ayrıyeten menopoza girme yaşını da 1-4 yıl öne çekmektedir. Bunun dışında bizatihi ya da IVF ile oluşan gebeliklerde düşük riskini de arttırmaktadır. Erkeklerde de sperm sayı ve hareketliliğinde azalmaya neden olmaktadır.
Alkol
Bayanlarda alkolün hamile kalınabilirliğe tesiri tam olarak bilinmemektedir. Lakin ağır alkol alımından (günde 2 bardaktan fazla) kaçınılmalıdır.
Kafein
Günde 5 fincandan fazla (>500 mg) kahve içimi hamile kalma bahtını azaltmaktadır. Günde 200-300 mg kahve alımında dahi düşük riski artmaktadır. Doğumsal anomali riskini arttırmaz fakat erken doğum ya da düşük doğum yüklü bebek doğumuna etken olabilir.
1 yıl müddet ile tertipli cinsel ilgiye karşın gebe kalamayan çiftlere aşağıdaki incelemeler yapılır.
Erkeklerde Semen Analizi
Kısırlığın araştırılmasında birinci yapılması gereken test semen tahlilidir ve 2 ay aralıklarla en az iki sefer tekrarlanmalıdır. Semen tahlili olağan ise erkekte sorun yoktur. Semen tahlili olağan olan bir erkeğin muayenesine gerek yoktur.
Semen tahlili ile eş vakitli olarak bayanın yumurtlayıp yumurtlamadığına bakılmalıdır. Bu maksatla adetin 19-21. günleri ortasında kolay bir hormon analizi (kanda progesteron) yapılır. Nizamlı adet gören bayanların %95 i sistemli olarak yumurtlarlar.
Kadınlarda yumurtalık rezervi testi
Kadında en değerli testlerinden biri yumurtalık kapasitesinin (yumurtalık rezervi) saptanmasıdır. Bunun için adet periyodunda vajinal yolla bir ultrason yapılarak yumurtalıklar içindeki antral foliküller (içinde yumurta barındıran minik kistler) sayılır. İki yumurtalıkta toplam 6 taneden az antral folikül varsa yumurtalık kapasitesi azalmış demektir. Bayanlar da yumurtalık kapasitesi 37 yaşından itibaren azalmaya başlar ve 44 yaşından sonra bayanın çocuk sahibi olabilmesi çok zorlaşır. Bazen yumurtalık kapasitesi daha erken azalır. bilhassa ailesinde erken menopoz olan bayanlarda, daha evvel yumurtalıklarından kist aldırmış olan bayanlarda, tek yumurtalığı alınmış olan bayanlarda, endometriozis hikayesi olan bayanlarda ve ağır sigara içen (günde 10 dan fazla) bayanlarda yumurtalık kapasitesinin çok dikkatli bir biçimde kıymetlendirilmesi gerekir.
Kısırlığın araştırılmasında: (HSG-histerosalpingografi)
Semen tahlili, yumurtlaması ve yumurtalık kapasitesi olağan olan çiftlerde bayanın tüplerinin açık olup olmadığı araştırılır. Bunun için rahim tüp sineması çekilmesi gerekir. HSG kolay ve birçok vakit ağrısız bir süreç olmasına karşın teknik olarak ilacın süratli ve basınçlı verilmesine bağlı rahimde kramplar yapabilir. Süreç adetinin bitiminden çabucak sonra yapılmalıdır. Bu biçimde rahim içi daha yeterli görülür ve yumurtlama devrinden sonra olabilecek çok erken bir gebelik mümkünlüğü ortadan kaldırılır. HSG ile rahim iç boşluğu ve tüpler kıymetlendirilir. Tüplerin açık olup olmadığı ve kapalı ise hangi düzeyde kapalı oldukları anlaşılabilir. bilhassa tek tüpün rahme bitişik olduğu yerden kapalı olması durumu bazen ilacın basınçlı verilmesi sonucunda tüpte kasılma olmasına bağlıdır. Bu durumda gerçek değil yalancı bir tıkanıklık vardır. HSG ile karın içindeki yapışıklıkları ve bunların şiddetini manaya mümkünlüğü azdır. HSG tüplerin açık olup olmadıkları hakkında bilgi verdiği halde tüplerin fonksiyonu hakkında bilgi vermez.
Laparoskopi ile karın içinin incelenmesi
öyküsünde ve fizik muayenesinde rastgele bir bulgusu olmayan bayanlarda karın içinin bir teleskop yardımı ile gözlenmesine imkan tanıyan laparoskopi ismi verilen bir süreç yapılabilir. Laparoskopi evvelce çok sık kullanılan bir teknik olmasına rağmen bugün bilhassa tanısal manada kullanımı epeyce kısıtlanmıştır. Günümüzde laparoskopi lakin tedavi edici manada önerilmektedir.
Kısırlık araştırmalarında kullanılan lakin değeri tam olarak kanıtlanmamış testler de vardır. Bunların ortasında immunolojik araştırmalar (antisperm antkorları) ve postkoital test (ilişkiden sonra rahim ağzındaki sıvının spermlerin varlığı açısından incelenmesi) sayılabilir.Bu testlerin yapılması önerilmemektedir.
