Prostat bezini kanser dışı uygun huylu büyümesidir.Sağlıklı ömür şekli ve tıptaki ilerlemeler sonucu ömür müddeti artmakta ve sonuçta BPH nedeniyle tedaviye muhtaçlık duyanlarında sayısı artmaktadır.
40 yaş öncesi BPH semptomları çok az görülmekte buna karşılık 60 lı yaşlarda %50 sinde 70 ve 80 li yaşların %90 ında BPH semptomları görülmektedir.
Prostat bezi nedir işlevleri nelerdir: Prostat bezi genç erkeklerde kestane büyüklüğünde küçük bir organ olup erkek üreme sisteminin bir kesimidir. Rektum denilen kalın bağırsak son kesiminin önünde mesanenin (idrar torbası) çabucak altında karın boşluğunun enalt kısmında yer alır.
Mesaneden sonra idrarın içinden geçerek beden dışın atıldığı tüp olan üretrayıda çevrelemektedir hasebiyle büyüdüğünde bu tüpü sıkarak idrar akımını zorlaştırmaktadır. Tüm işlevleri net bilinmemekle birlikte erkek üreme sistemindeki seks bezlerinden birisidir. Oluşturduğu prostat sıvısı meni hacminin büyük bir kısmını oluşturur ,spermleri besleyici güç verici hususlar içerir, meninin sıvılaşmasına katkıda bulunan enzimler içerir ve vajinal kanalın daha az asidik olmasını sağlar.
BPH Semptomları: Semptomlar iki gurupta incelenebilir.
1- Obtrüktif (Tıkanma) semptomları: Büyüme sonucu idrar yolunu kapatmasına bağlı oluşan semptomlardır.
– İdrarı başlatmada zorluk, ıkınarak idrar yapma.
– Zayıf akım ve kesik kesik idrar yapma
– İdrarın sonunda damlama.
2- İrritatif semptomlar: Tıkanma sonucu zorlanan mesanede oluşan değişikliklere bağlı semptomlar.
-Aniden oluşan idrar yapma hissi (urgency) ve bazen tuvalete yetişemyip kaçırma
( urge enkontinans)
– Sık idrara çıkma.
– İdrar bittikten sonrada mesaneyi boşaltamamış hissi.
– Gece idrara çıkma( noktüri)
Ayrıca mesanede rezidü idrar kalması sonucu oluşan enfeksiyon ve taş oluşumu durumunda hastada ağrı ve idrar yaparken yanma (disüri) oluşabilir . Daha az olmakla bir arada idrarda kan (hematüri) görülebilir.
Bu semptomların şiddeti ile prostat büyüklüğü ortasında direkt bir münasebet yoktur. Epey büyük prostatı olduğu halde tıkanma ve semptomlar daha az olurken çok daha küçük bir prostat daha fazla tıkanma ile daha önemli semptomlara yol açabilir.
TANI:
1- Tıbbi öykü : ayırıcı teşhiste kıymetlidir , üretra darlığı, mesane kanseri yahut taşları, nörojenik mesaneye bağlı olağandışı mesane işlevi üzere BPH ile karışabilecek durumları ayırtetmede yardımcı olur.
2- Fizik muayene: Batın muayenesi ile boşaltılamayan dolu bir mesane varlığı anlaşılabilir, en kıymetli muayene parmakla rektal muayenedir burada prostatın büyüklüğü yanısıra nodül oluşumu ve sert alanlar üzere prostat kanseri bulguları elde edilebilir.
3- Laboratuvar testleri: İdrar tahili ve burada enfeksiyon kuşkusunda idrar kültürü yapılır. Böbrek işlevleri açısından üre ve kreatinin kıymetleri kıymetlidir. PSA ( prostat spesifik antijen) prostat kanserlerinin ortaya çıkarılmasında parmakla rektal muayene ile birlikte değerli bilgiler verir.
4- İdrar akım suratı ölçülmesi (üroflowmetri) ve mesanede rezidü idrar tayini.
5-Uluslar Ortası Semptom Skorlaması: 7 sorudan oluşan ve hastanın obstrüktif ve irritatif şikayetlerini subjektif olarak pahalandıran bir testtir.
6-Gerekli durumlarda Ultrasonografi ve sistoskopi yapılabilir.
TEDAVİ:
Mutlaka cerrahi tedavi gerektiren durumlar vardırki bunlar :
1- Mesanenin yetersiz boşaltılması sonucu böbrek hasarı oluşması.
2- Akut olarak oluşan bir idrar tıkanıklığı sonrası tedaviye karşın idrar yapılamaması.
3- Enfekte rezidü idrar sonucu tekrarlayan üriner enfeksiyonlar.
4- Mesane taşları.
5- Tekrarlayan önemli hematüri ( idrarda kan olması)
6- Mesane hissiyatının azalması ve taşma tipi idrar kaçırma olması.
Bu mutlak cerrahi gerektiren durumlar dışında BPH de tedavi kararını vermede semptomların tartısı ( gece sık idrara kalkma, gündüzleride sık idrar ve ani sıkışma hissi ve bu hisle birlikte tuvalete yetişememe, kaçırma , idrarı başlatırken zorlanma ve ıkınma vb…) ve hayat kalitesinde oluşturduğu aksiliklerin derecesi değerlidir. Hastanın şikayetlerine ve beklentilerine nazaran tedavi şekillendirilir.
Tedavi seçenekleri:
1- Takip
2-Tıbbi tedavi( İlaç tedavisi)
3-Cerrahi tedavi.
Takip: Minimal şikayetleri olanlarda yılda bir kez şikayetlerde artış olup olmadığı kıymetlendirilerek, fizik muayene ve birtakım laboratuar testleri yapılır.
Tıbbi Tedavi: Orta derecede semptomları olanlarda uygulanabilen bu tedavide iki ilaç gurubu kullanılabilir.
1- 5-Alfa-Redüktaz inhibitörleri: Bu gurupta yer alan ilaçlar testosteronun prostat içindeki aktif formu olan dihidrotestosterona dönüşümünü engelleyerek tesir ederler. Hastaların 2/3 ünde prostat hacminde %20-30 küçülme sağlarlar, 1/3 ünde idrar akım suratında artış ve 2/3 ünde prostat semptomlarında kısmi bir rahatlama sağlarlar. Tesirlerinin tam olarak ortaya çıkması 6-12 ayı bulabilir. Bu ilaçlara başlamadan kesinlikle bazal PSA kıymeti ölçülmelidir çünkü PSA pahasında % 50 düşmeye yol açarlar. Yan tesir olarak %3-4 hastada cinsel isteksizlik, sertleşme sorunları ejakulatta (meni) azalmaya yol açabilirler.
2- Alfa-adrenerjik resptör blokörleri: Prostattaki ve mesane boynundaki düz adaleleri gevşeterek tesirlerini gösterirler. 5-alfa redüktaz inhibitörlerinin bilakis daha süratli tesir göstererek birkaç haftada rahatlama sağlarlar. İdrar akım suratında artış, gece ve gündüz idrar çıkma sayılarında azalma , sıkışma tipi idrar kaçırmada azalma üzere tesirleri yanısıra hastaların ani olarak gelişen idrar tutukluğuna girme olasılığınıda azaltırlar.En kıymetli yan tesirleri hipotansiyon, yorgunluk ve başağrısı olmakla birlikte ekseriyetle güzel tolere edilirler.
Cerrahi Tedavi: Prostatektomi denilen operasyonla prostatın iç kısmı boşaltılarak idrar yolu rahatlatılır. TUR-P(kapalı operasyon) ve açık prostatektomi olmak üzere iki formda yapılabilir.
TUR-P : Bugün hala prostat cerrahisinde altın standart olarak kabul edilmektedir ve BPH nedeniyle yapılan operasyonların % 90 a yakınını oluşturmaktadır. Rastgele bir kesi olmaksızın üretra denilen penis içindeki idrar yolundan rezektoskop denilen özel bir aletle girilerek prostatın iç kısmı ( kor kısmı) boşaltılmaktadır.Prostat dokuları elektrik akımı kullanılarak kesilmektedir. Sonda kalış mühleti ve hastanede kalma müddeti ortalama 2-3 gündür.
Komplikasyonları: Erken periyotta; kanama , üriner enfeksiyon ve işeyememe. Geç devirde; üretra darlığı (%4), mesane boynu darlığı (%4), idrar enkontinansı sıklıkla stress tip (%2.5), sertleşme sorunları (% 5-10), retrograt ejakülasyon (kuru orgazm)(%70), tekrar operasyon muhtaçlığı (%10)
Açık Prostatektomi: Büyük prostatlarda (80-90 gr üzeri ) tercih edilen bir formüldür. TUR-P den farklı olarak göbek altı bir kesi vardır, sonda müddeti ve hastane kalış mühleti daha uzundur, ortalama 4-5 gün, operasyon sırası ve sonrası kanama biraz daha fazla olabilir.
Komplikasyonları: Erken devirde kanama, enfeksiyon. Geç periyotta idrar kaçırma, mesane boynu darlığı,retrograt ejakülasyon.
Minimal invaziv prosedürler: Bunların sonuçları TUR-P ve açık prostatektomi kadar âlâ olmamakla bir arada bilhassa Lazer prostatektomi son yıllarda cerrahi ve anestezi riski yüksek bireylerde uygulanmaktadırlar.
Bunların belirli başlıları:
1- Termal tesirli tedaviler: bunların birçok geliştirilme evresinde olan yollardır ,yaygın kullanımları yoktur.
-
Transüretral ve transrektal hipertermi
-
HIFU(yüksek şiddette odaklanmış ultrason)
-
TUNA (Transüretral iğne ablasyonu)
-
TUMT (transüretral mikro dalga tedavisi)
2- Lazer Tedavileri.: Minimal invaziv tedaviler içinde ensık kullanılan ve en tesirli olanlarıdır. Dokuda koagulasyon nekrozu oluşturarak yahut dokuyu buharlaştırarak tesir gösterirler. BPH de kullanılan lazer tipleri
-
Neodmium Yag Lazer
-
Diod lazer
-
KTP Lazer ( green light)
-
Holmium lazer
-
Tulyum lazer
Günümüzde BPH nın standart tedavisi cerrahidir ( TURP yahut açık prostatektomi). Minimal invaziv tedavilerin birçoğunda tedavi sonuçları yetersizdir, uzun devirde sıklıkla tekrar müdahale gerekmektedir ve maliyetleri yüksektir.
