Böbrek Kanseri

Böbrekler karın bölgesinin üst art kısmında (retroperiton), omurganın her iki tarafında, 12. göğüs omuru ile 3. bel omuru seviyeleri (T12-L3) ortasında yer alan, boyutları 9-13 cm ortasında değişen fasulye halinde organlardır. Etrafı sırasıyla böbrek kılıfı, yağ dokusu ve Gerota kılıfı ismi verilen bir kılıf ile çevrilidir. Bu kılıf yapısı kanserin yayılımı açısından kıymetlidir. Metabolizma atık eserleri, ilaç ve toksinlerin bedenden atılması, beden sıvı elektrolit istikrarının düzenlenmesi, asit-baz istikrarının düzenlenmesi, kan basıncının ayarlanması, kan hücrelerinin üretiminin düzenlenmesi üzere çok sayıda vazifesi bulunur.

Vücudumuzda bulunan hücreler olağanda gereksinime nazaran denetimli olarak çoğalırlar. Kimi hücrelerin denetimsiz ve sistemsiz çoğalması sonucu büyümesi ve kitle oluşturması, etraf dokulara ve uzak bölgelere yayılması kanser olarak tanımlanır. Böbrek kanserleri idrarın üretildiği, böbrek parankimi ismi verilen kısmından kaynaklanan kanserler ve toplayıcı sistem ismi verilen, idrarın toplandığı havuz sisteminden kaynaklanan kanserler olarak iki başlık altında incelenir.

Böbrek parankim kanserleri yetişkin kanserlerinin yaklaşık %3’ünü oluşturur ve üriner sistem kanserleri ortasında prostat ve mesane kanserinden sonra 3. sırada yer alır.

Nedenleri nelerdir?

Böbrek kanseri sıklıkla 60-70 yaşları ortasında görülür ve erkeklerde iki kat daha yaygındır. Başka pek çok kanser çeşidinde olduğu üzere böbrek kanserinin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Yapılan çalışmalarda kimi faktörlerin risk oluşturabileceği gösterilmiştir.

• İleri yaş: Yaşla birlikte görülme sıklığı artar.

• Tütün ve tütün eserleri: Tütün ve tütün eserleri kullananlarda iki kat daha sık görülür. Günlük tüketilen ölçü arttıkça ve tüketim mühleti uzadıkça riskin daha da arttığı tespit edilmiştir. Tüketimin kesilmesi riski azaltır.

• Obezite: Kilo artışı, bilhassa bayanlarda, riski arttırır.

• Yüksek tansiyon: Yapılan araştırmalarda yüksek tansiyon hastalarında üç kat daha sık görüldüğü tespit edilmiştir.

• Böbrek yetmezliği ve tedavisi: böbrek yetmezliği nedeniyle nizamlı diyaliz uygulanan hastalarda böbrek kistleri ve böbrek kanserleri daha sık görülür.

• Kalıtımsal kimi hastalıklar: von Hippel-Lindau sendromu, Birt-Hogg-Dube sendromu, tüberoskleroz ve ailesel papiller böbrek hücreli kanser üzere kalıtımsal hastalıklar ile doğan şahıslarda böbrek kanseri gelişme riski besbelli biçimde artar. Bu hastaların ve ailelerinin yakın takibi önerilir.

• Radyasyon: Daha evvel tedavi maksadıyla radyasyon tedavisi uygulanmış ya da diğer bir sebeple radyasyona maruz kalmış şahıslarda böbrek kanseri gelişme riski yüksektir.

• Mesleki risk faktörleri: Çelik sanayisi, petrol, kadmiyum, kurşun sanayisi çalışanları ve asbeste maruz kalanlarda böbrek kanseri riski artar.

Nasıl bulgu verir?

Böbrek kanserleri erken evrede nadiren şikayetlere yol açar ve bulgu verirler. Hastaların yaklaşık yarısında diğer sebepler ile yapılan radyolojik incelemeler sonucunda tespit edilirler. Raslantısal olarak saptanan böbrek kanserlerinin tedavisi daha kolaydır ve kanserden büsbütün kurtulma mümkünlüğü yüksektir. İleri evre böbrek kanserlerinde hastaların fakat %6-10’unda idrarda kanama, yan ağrısı ve ele gelen kitle üzere şikayetler ortaya çıkar ve hastalığın ilerlediğini gösterir. Hastaların %30’unda “paraneoplastik sendrom” olarak bilinen, kanserli dokudan salgılanan unsurlara bağlı gelişen ya da bedenin kanserli dokuya karşı karşılığı olarak ortaya çıkan bulgu ve şikayetler gözlenir.

• Yüksek tansiyon

• Kanda kalsiyum yüksekliği (Hiperkalsemi)

• Kan fazlalığı (Polisitemi)

• Karaciğer yetmezliği

• Memeden süt gelmesi (galaktore)

• Şeker metabolizma değişiklikleri

• Kansızlık

• Böbrek yetmezliği

• Kanama-pıhtılaşma bozuklukları (Koagülopati)

• Dokularda protein birikimi (Amiloidoz)

• Ateş

• Yorgunluk

• Kilo kaybı

Hastaların küçük bir kısmı ise hastalığın yayılımına bağlı şikayetler ile başvururlar.

• Öksürük

• Nefes darlığı

• Kanlı balgam

• Kemik ağrıları

• Kemik kırıkları

• Bacaklarda şişlik

• Baş ağrısı

• Bilinç bulanıklığı

• Nöbet

• Felç

Bu yakınmalar böbrek kanserinin belirtisi olabileceği üzere öbür sorunlardan de kaynaklanabilir. Kanser erken evrelerde ağrıya neden olmaz. Dolayısı ile bu çeşit şikayetler ortaya çıktığında kesinlikle uzman görüşü alınmalıdır. Erken teşhis ve uygun tedavi ile böbrek kanserinin büsbütün güzelleşeceği unutulmamalıdır. Erken evrede hayat oranları %70-100 ortasında değişir.

Nasıl teşhis koyulur?

Hastanın şikayetleri ve tıbbi geçmişinin sorgulanması ve fizik muayene yapılması tanıya ulaşmanın birinci adımıdır. Hastanın şikayetleri, tıbbi hikayesi ve hekimin birinci kıymetlendirme bulguları daha sonra yapılacak araştırmaları belirlemek için çok değerlidir.

Böbrek Kanserine Yönelik Tanısal Testler

• Kan ve idrar tahlili: İdrarda kanama olup olmadığı, kan hücrelerinin sayımı, böbreklerin çalışma durumu ve seviyesi, karaciğer işlevlerinin araştırılması, kemik yayılımının belirlenmesi gayesiyle yapılır.

• Radyolojik görüntüleme teknikleri: Ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme ile kitlenin yeri, büyüklüğü, etraf dokular ile bağlantısı ve uzak bölgelere yayılıp yayılmadığı araştırılır. Bedene yayılmış kanser durumunda PET (Pozitron Emisyon Tomografisi) ile tedaviye alınan cevap takip edilebilir.

• Biyopsi: Böbrek kanserlerinde biyopsinin yeri sonludur. Radyolojik olarak tanısı tam koyulamayan kitlelerde katkısı vardır. Takip edilebilecek küçük boyuttaki kitlelerin doku teşhisinin koyulması maksadıyla ya da genel durum bozukluğu yahut hasta tercihi nedeniyle cerrahi dışı tedavi planlanan hastalarda doku teşhisinin koyulması hedefiyle uygulanır. Yaygın hastalık durumunda kanserin böbrekten kaynaklanıp kaynaklanmadığının araştırılması da kullanım gayelerinden birisidir.

Böbrek Kanserinin Evresinin Belirlenmesi

Bir hastada böbrek kanseri teşhis edildiğinde tedaviye karar verebilmek için öncelikle kanserin ne kadar yayıldığını anlamak gerekir. Bu çalışmaya kanser evrelemesi ismi verilir. Bu gayeyle ek radyolojik görüntüleme metotlarına başvurulabilir.

• Evre 1: Kitle böbrek içinde sonludur ve büyüklüğü 7 cm’yi geçmez. Bölgesel lenf bezi ve uzak bölgelere yayılım yoktur.

• Evre 2: Kitle böbrek içinde sonludur ve büyüklüğü 7-10 cm ortasındadır. Bölgesel lenf bezi ve uzak bölgelere yayılım yoktur.

• Evre 3: Kitle böbrek dışına uzanır fakat böbrek üstü bezine ulaşmamıştır ve Gerota fasyası ismi verilen kılıf yapısını geçmez. Çeşitli seviyelerde böbrek toplardamar yayılımı ve ana toplardamar yayılımı mevcuttur. Bölgesel lenf bezi ve uzak bölgelere yayılım yoktur.

• Evre 4: Kitle Gerota kılıfı ismi verilen kılıf yapısını geçmiştir. Bölgesel lenf bezlerine, böbrek üstü bezine ve kemik, akciğer, karaciğer üzere uzak bölgelere yayılmıştır.

Tedavi seçenekler nelerdir?

Böbrek kanserinde en başarılı tedavi seçeneği cerrahi tedavidir. Kemoterapi ve radyasyon tedavisi üzere cerrahi dışı tedavilerin böbrek kanseri tedavisinde aktifliği düşüktür. Hastanın genel sıhhat durumu, kitlenin boyutu, böbrek kanserinin tipi, kanserin yayılıp yayılmadığı ve hastanın tedaviden beklentisi ve tercihleri uygulanacak tedavi usulünün belirlenmesi açısından değerlidir.

Cerrahi Tedavi

Böbrek kanserlerinin tedavisinde standart formül cerrahidir. Kanserin evresi, kitlenin büyüklüğü ve sayısı göz önünde bulundurularak “radikal nefrektomi” ismi verilen, böbreğin tamamının böbrek üstü bezi, etraf yağ dokusu ve Gerota kılıfı ile birlikte çıkarıldığı metot ya da “parsiyel nefrektomi” ismi verilen, yalnızca tümörlü dokunun çıkarıldığı metot tercih edilebilir. Cerrahi teknik, cerrah ve hastanın ortak kararı ile belirlenir ve açık operasyon,  laparoskopik ya da robot yardımlı laparoskopik seçenekleri bulunmaktadır.

• Radikal Nefrektomi: Böbreğin tamamının böbrek üstü bezi, etraf yağ dokusu ve Gerota kılıfı ile birlikte çıkarılmasıdır. Kanserin durumuna nazaran etraf lenf bezleri ve böbrek üstü bezi de çıkarılabilir. Açık sistemde karın üst bölgesine kaburgalar altından yapılan kesi ile ya da böğür bölgesinden yapılan kesi ile gerçekleştirilir. Laparoskopik ve robot yardımlı laparoskopik usulde ise kamera sistemi ve küçük enstrümanların geçeceği kadar küçük kesiler ile gerçekleştirilir.

• Parsiyen Nefrektomi: Böbrek gözetici cerrahi olarak da bilinen bu formülde yalnızca kanserli doku etrafında bir ölçü sağlam doku ile birlikte çıkarılır. Küçük böbrek kitlelerinde ya da hasta tek böbrekli ise tercih edilir. Evre 1 kanserlerde anser denetimi açısından radikal nefrektomi ile ortasında fark yoktur. Açık, laparoskopik, robot yardımlı laparoskopik formüller ile yapılabilir.

Cerrahi Uygulanamayan Hastalarda Tedavi

Genel sıhhat durumu cerrahi müdahaleye imkan vermeyen hastalarda alternatif tedavi seçenekleri mevcuttur.

• Kanser hücrelerinin dondurulması / Kriyoterapi: Eş vakitli radyolojik görüntüleme teknikleri kullanılarak ciltten ya da laparoskopik metot ile özel iğnelerin kanserli doku içine yerleştirilmesi ve bu yolla soğutucu tesiri olan gaz kullanılarak kanserli dokunun dondurulması sürecidir. Cerrahi uygulanamayan hastalarda ya da küçük kitlelerde tercih edilir. Uzun devir aktiflik ve güvenilirliği hakkında az sayıda çalışma mevcuttur.

• Kanser hücrelerinin ısıtılması / Radyofrekans: Eş vakitli radyolojik görüntüleme prosedürleri kullanılarak ciltten ya da laparoskopik prosedür ile özel iğnelerin kanserli doku içine yerleştirilmesi ve bu yolla radyofrekans kullanılarak kanserli dokunun ısıtılması ve yakılması sürecidir.

• Diğer usuller: Birebir uygulama mikrodalga gücü, lazer gücü ve yüksek yoğunluklu odaklanmış ultrason dalgaları (HIFU) kulanılarak da gerçekleştirilebilir.

İleri Evre ya da Nüks Böbrek Kanserlerinde Tedavi

Tedavi sonrası tekrarlamış ya da uzak bölgelere yayılmış böbrek kanserleri ta olarak tedavi edilemeyebilirler. Fakat birtakım tedaviler ile büyümesi ve ilerlemesi denetim altına alınabilir.

• Kanser yükünü azaltıcı cerrahi: Kanserli dokunun tamamının çıkarılmasının mümkün olmadığı hastalarda mümkün olduğu kadar kanserli doku çıkarılması, hatta yayılım bölgelerindeki kanserli dokularında çıkarılması hem şikayetlerin azaltılması hem de ilaçla tedavi başarısı açısından değerlidir.

• Embolizasyon: Cerrahi tedavinin mümkün olmadığı durumlarda tümörlü dokunun beslenmesini sağlayan damarların angigrafik prosedürler ile tıkanması hedeflenir. Ağrı, idrarda kanama üzere şikayetlerde besbelli azalma sağlanabilir.

• Kemoterapi: Böbrek kanserlerinde aktifliği düşüktür.

• Biyolojik tedavi / İmmünoterapi: İlaç tedavisi kullanılarak beden savunma sistemi uyarılarak kanserli hücrelere karşı savaşması sağlanır. Yan tesirleri yüksektir.

• Hedeflenmiş tedavi: Kanser hücrelerinde bulunan ve bu hücrelerin büyümesini ve çoğalmasını sağlayan olağandışı ikazların engellenmesi emeliyle kullanılan ilaç tedavileridir. Kanser hücrelerinin bedene yayıldığı durumlarda olumlu sonuçlar alınabilir.

• Radyasyon tedavisi: Böbrek kanserlerinin tedavisinde aktifliği yoktur. Yalnızca kanserli dokunun yayılım bölgelerine (beyin, kemik vb.) uygulanır. Şikayetlerin azaltılması amaçlanır.

Alternatif tedavi seçenekleri var mıdır?

Böbrek kanserlerinin tedavisinde kullanılan alternatif ya da tamamlayıcı tedaviler yoktur.

Böbrek kanseri önlenebilir mi?

Atılacak kimi adımlar ile risk azaltılabilir.

• Tütün ve tütün eserlerinin bırakılması

• Sağlıklı kiloda kalınması

• Yüksek tansiyonun denetim altına alınması