İdrar kaçırma (inkontinans) uygunsuz ya da toplumsal olarak kabul edilemeyecek yer ve vakitte istemsiz olarak idrar yapma durumudur. Uykuda (gece inkontinansı, enürezis) ya da uyanık iken idrar kaçırma (gündüz inkontinansı) olabilir.
Çoğunluğu erkek çocuklar olmak üzere
- 5 yaşındaki çocukların yaklaşık % 15-20’si
- 7 yaşındaki çocukların yaklaşık % 5-10’u
- 15 yaşındaki çocukların yaklaşık % 1-2’si uykuda işemektedirler.
- Erişkinlerde de % 0.5-1 ortasında uykuda işeme görülmektedir.
Beş yaşını doldurmuş bir çocukta bir ayda ikiden fazla uykuda işeme olursa olağandışı kabul edilir. İdrar kaçırma durumu çocuğun özgüvenini ve toplumsal gelişimi etkileyen kıymetli bir durumdur ve vaktinde tedavi edilmesi gerekir.
Uykuda idrar kaçırma aslında bir hastalık değil semptomdur. Bu semptoma neden olabilecek bir ya da birden fazla etyolojik faktör kelam konusu olabilir.
Uykuda İdrar Kaçırma (Gece İnkontinansı, Enürezis) sebepleri nelerdir?
1. İdrar tutma ve yapma ile ilgili sistemlerin gelişmesinde gecikme
2. Tuvalet alışkanlığının kazanılmasında sorun: Tuvalet alışkanlığı idrar kesesi (mesane) kontrolünün kazanılmaya başlandığı yaş devrinde verilmez ise bu çocuklarda büyük oranda enürezis görülebilmektedir
3. Hormonal bozukluk: Uykuda iken yetersiz Antidiüretik hormon (ADH) salınımının mesane kapasitesini aşan idrar üretimini sağlayarak enürezise neden olması durumudur.
4. Uyku bozuklukları: Uykuda idrar kaçıran birçok çocuğun ailesi çocuğun uykusunun çok ağır olduğunu ve çok güç uyandığını belirtmektedirler. Lakin yapılan çalışmalar ve klinik müşahedeler uyku ile ilgili problemlerin da uykuda idrar kaçırma durumunu tek başına açıklamakta kâfi olmadığını göstermektedir.
5. Ruhsal faktörler: Psikolojik ya da psikiyatrik bozukluklar uykuda idrar kaçırma sebepleri ortasında çok sık suçlanmakta ve idrar kaçıran çocuklarda toplumsal ahenk problemleri ve davranış bozuklukları olduğu sav edilmektedir. Lakin idrar kaçıran çocuk toplumunda gerçek psikiyatrik hastalık ya da davranış bozukluğu olan hasta oranı çok düşük olup enürezise eşlik ettiği düşünülen spesifik bir psikiyatrik hastalık yahut davranış bozukluğu bildirilmemiştir. Yeniden son yıllarda yapılan birtakım çalışmalarda ruhsal bozukluğun enürezise değil, enürezisin kimi davranış bozukluklarına neden olduğu gösterilmektedir. Enürezisi tedavi edilen çocuklarda olumlu ruhsal değişikliklerin gözlenmesi psikopatolojinin enürezise değil de enürezisin psikopatolojiye neden olduğu görüşünü desteklemektedir.
6. İdrar yolu iltihapları
7. İdrar yollarında doğuştan olan anormallikler: Bu çocuklar çoklukla hem uykuda hem de uyanık iken idrar kaçırmaktadırlar.
8. Genetik faktörler: Enürezisin genetik bir durum olduğu istikametinde çalışmalar ve enürezisle ilgili kromozom araştırmaları devam etmektedir.
İdrar Kaçırma Yakınması Olan Çocuğun
Değerlendirmesinde Neler Yapılır?
Gece ya da gündüz idrar kaçırma nedeniyle birinci başvuran çocuğa yapılacak olan değerlendirmenin en değerli gayesi idrar yollarında doğuştan bir anormallik olup olmadığını anlamaktır.
İdrar kaçırma hikayesi: İdrar kaçırma yakınması olan çocuğun ailesinden alınacak detaylı ve uygun bir hikaye birçok gereksiz incelemeyi önler. Bu nedenle enürezisin başlangıç yaşı, sıklığı, ailede enürezis varlığı, gündüz idrar yapma/kaçırma durumu ve sayısı, günlük sıvı alma durumu, kabızlık ve dışkı kaçırma durumu detaylı olarak sorgulanır. Aileden çocuğun işeme durumunu ve sıvı alımının yanısıra kaka yapma ve kaka kaçırma durumunu da gösteren iki günlük bir işeme çizelgesi doldurması istenir.
Fizik muayene: Genel bir muayenenin yanısıra tam bir nörolojik ve ürogenital muayene yapılır.
Tam idrar tahlili ve idrar kültürü
Bu değerlendirmeler sonucunda şayet çocukta yalnızca uykuda işeme mevcutsa, muayene bulguları olağansa ve idrar tetkiki olağansa bu durumda tek bulgulu (monosemptomatik) enürezis tanısı konulur ve ek herhangibir tetkike gerek duyulmaz.
Tek Bulgulu Enürezis Nasıl Tedavi Edilir?
Öncelikle enürezisin tedavi edilebilir bir durum olduğuna aile ve çocuğun ikna edilmesi gerekir. Başlangıçta genel olarak sağlıklı beslenme, kabızlığı önleyici diyet, gündüzleri sıvı alımını teşvik etmek lakin kafeinli içeceklerden uzak durmak, gün içinde sistemli aralıklarla 5-7 defa idrara gitmek, akşam yemeğinden sonra sıvı besin tüketiminden kaçınmak, yatmadan evvel idrar yapılması genel olarak bütün çocuklara önerilir. Çocukta idrar kaçırma ile birlikte kabızlık da varsa evvel kabızlığın tedavi edilmesi gerekir. Enürezis tedavisinde çocuk, aile ve tabip ahenk içinde ve sabırla çalışmalıdırlar. Çocuk ve aile ile kıymetlendirme sonuçları ve uygulanabilecek tedavi metotları hakkında detaylı ve sabırlı bir formda konuşulur ve en uygun ve en faydalı olacak tedavi seçeneği belirlenir. Tek bulgulu enüreziste iki türlü tedavi sistemi vardır:
1. Davranış Modifikasyonu
2. İlaç Tedavisi
Davranış Modifikasyonu
Davranış modifikasyonu usulleri daha başarılı sonuç veren ve nüks oranları daha az olan usullerdir. Lakin bu formül doktor, aile ve çocuk ortasında uygun bir bağlantı ve sabır ister.
1. Motivasyon Tedavisi: Hedef çocuk ile anne baba ortasında düzgün bir bağlantı geliştirmektir. Takvim yolu uygulanarak çocuk yatağını ıslatmadığı günlerde ödüllendirilir. Islak gecelerin cezalandırılmaması kıymetlidir. Tek başına çoklukla kâfi değildir. Muvaffakiyet bahtı %25 civarındadır.
2. Kondisyon-Alarm Tedavisi: Alarm aygıtı çocuğun iç çamaşırına yerleştirilen ve çocuk idrar yapmaya başladığında sesli ikaz veren bir sistemdir. 7 yaşından küçüklerde uygulanması zordur. 4-6 aylık bir tedavi sonrası %65-85 arasında bir muvaffakiyet talihi vardır. Lakin tedavi kesildikten sonra tekrarlama riski bulunmaktadır.
3. Mesane Eğitimi: Enürezisli birtakım hastalarda mesane kapasitesinin olağandan düşük olması nedeniyle bu cins bir tedavi uygulanabilir. Pratikte çok faydalı bir sistem değildir.
Tek Bulgulu Olmayan (nonmonosemptomatik) Enürezis Nedir?
Eğer çocuğun idrar kültürü incelemesinde bakteri üremesi varsa, idrar yolu enfeksiyonu kıssası ya da varlığı tesbit edilmişse, hudut sistemi muayenesinde olağandışı bulgular saptanmışsa, uyanık iken idrar kaçırma ya da tutamama ile birlikte her uykuda işeme mevcutsa bu durumda tek bulgulu olmayan enürezis durumundan bahsedebiliriz. Bu durumda başlangıçta yapılan tetkiklere ek olarak:
Ultrasonografi: Böbrek ve idrar yollarında olağandışı bir gelişim varlığı araştırılır ve işeme sonrası mesanede kalan idrar ölçüsü ölçülür.
İdrar akım ölçümü (Üroflowmetre): Alt idrar yollarında idrar çıkışını engelleyen doğuştan ya da sonradan kazanılmış bir bozukluk varlığını tespit emeli ile yapılır.
Röntgen tetkiki: Omurgada doğuştan bir anormallik olup olmadığı araştırılır.
İşeme sistoüretrografisi (Voiding Sistoüretrografi): Mesanede bir anormallik ve böbreklere idrar kaçışı (vezikoüreteral reflü) olup olmadığı araştırılır.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Sinir sisteminin muayenesinde olağan olmayan bulgular saptanmışsa doğuştan bir anormallik olup olmadığının tespiti gayesiyle yapılır.
Ürodinami: İdrar kesesi ve idrar yolu ortasındaki uyum, idrar kesesinin dolma ve boşalma anındaki durumları kıymetlendirilir.
Tek Bulgulu Olmayan (nonmonosemptomatik) Enürezis Nasıl Tedavi Edilir?
Tespit edilen nedene yönelik tedavi uygulanır.
Sonuç Olarak
İdrar kaçıran çocukların vaktinde ve uygun bir halde tedavi edilmeleri onların toplumsal ömürleri, özgüvenleri ve gelecek hayatları üzerinde çok kıymetlidir ve ihmal edilmemesi gereken bir durumdur.
Sağlıklı ve memnun günler dileklerimizle,
