Böbrek ve üriner sistem taş hastalığı tüm dünyada toplum sıhhatini tehdit etmektedir. Toplumda her on bireyden birinde ömrünün rastgele bir kademesinde taş oluşur lakin bilhassa beslenme, ömür stili ve çevresel etkenlerdeki bozulmalar hastalığın daha sık karşımıza çıkmasına sebep olmaktadır.
Kadınlarda Görülme Sıklığı Arttı
Erkeklerde bayanlara nazaran 2-3 kat daha fazla görüldüğü bilinen taş hastalığının artık bayanlarda görülme sıklığının dünya çapında artış gösterdiği son yapılan incelemelerde ortaya çıkmıştır. Bunun nedenlerini de global ısınma, artan gerilimli ömür kuralları ve beslenme alışkanlıklarındaki değişimde görmekteyiz. Fast-food usulü beslenme, meşrubatlar, genetiği değiştirilmiş eserler, yetersiz ve sıhhatsiz beslenme, hareketsizlik ve az su tüketimi, sonuçta obezitenin artmasına neden olmakta, idrardaki dengeyi taş oluşumu lehine bozmaktadır.
Tedavi edilmesi ihmal edilen yahut sık tekrarlayan taş hastalığı böbrek işlevlerinde kalıcı bozulmaya ve böbrek yetmezliğine neden olabilir. Bir sefer taş düşüren hastaların yüzde 50’si 5 yıl içinde tekrar taş düşürmektedir. Bu nedenle taş hastalığı hakkında şuurlu olmalı ve taş oluşumunu önlemeye yahut en azından azaltmaya yönelik tedbirler alınmalıdır.
Taşların oluşmasını önlemede en kıymetli faktör, alınan sıvı ölçüsüdür. Taş oluşturmaya yatkın bireyler, günde en az 2-2.5 litre idrar çıkaracak kadar su içmezse, ağır idrarda taş oluşturan hususların çökmesi ile yeni taşlar oluşacaktır. Protein ve karbohidrattan varlıklı, lifli besinlerden yoksul diyet taş hastalığı riskini arttırmaktadır.
Artışın en büyük nedeni obezite ve yanlış beslenme!
Son 30 yılda tüm dünyada iki kat artan taş hastalığının görülme sıklığı, bilhassa ergenlik devrindeki çocuklar ve bayanlarda besbelli bir artış göstermektedir. Bu durumun esas nedenlerini ise süratle yaygınlaşan obezite, karbonhidrat ve tuzdan varlıklı beslenme alışkanlığı ile hareketsiz hayat üslubu oluşturmaktadır. Sıhhatsiz beslenme ve hareketsiz ömür üslubuna bağlı olarak oluşan insülin direnci, kadınlık hormonu olan östrojenin esirgeyici tesirini ortadan kaldırarak, bayanlarda taş oluşumuna yatkınlığa neden olmaktadır. 1950’li yıllarda erkeklerde taş hastalığı bayanlardan 7 kat daha fazla görülürken, günümüzde bu oranın 1.5 kata kadar düştüğü tespit edilmektedir.
Taş Hastalığı Olan Bireyler Nasıl Beslenmeli?
İdrar asit-baz istikrarını bozan gazlı-gazsız içeceklerden uzak durulmalıdır. Kalsiyum kaynağı olan süt ve yoğurt, peynir üzere süt eserlerinin makul ölçülerde tüketilmelisi gerekir. Hiç tüketilmemesi de taş oluşum riskini artırmaktadır. Yüksek oksalat içeren zerzevat, pancar, soya, siyah çay, çikolata, kakao, kuru incir, karabiber, fındık, ıspanak, çilek, böğürtlen üzere besinleri de çok değil makul seviyede tüketmek ve tercihen kalsiyumdan varlıklı besinlerle bir arada tüketmeniz gerekir. Bu halde fazla oksalat kalsiyum ile birleşerek kana geçmeden barsaklardan atılmaktadır. Tuz kullanımı ve ürik asit zengini hayvansal proteinler (kırmızı et, sakatat ve kabuklu deniz ürünleri) azaltılmalı, baklagiller üzere hayvansal olmayan protein kaynakları tercih edilmelidir.
Sitrat, idrarda taş oluşumunu önleyen en değerli hami hususlardandır. İdrardaki sitrat seviyesi artırıldığında taş oluşumunun azaldığı bilinen bir gerçektir. Bu nedenle sitrat kaynağı olan limon ve turunçgiller, domates sıklıkla tüketilmelidir. En kolay ve pratik uygulama, günlük içilecek suyun içine limon sıkılmasıdır. Konut imali limonata da tavsiyemdir.
Özel Diyet Tekliflerine Uyulmalı
Vücut kitle indeksini korumalıyız, yani obeziteden kaçınmalıyız. Günlük yaşantımıza uyarlanacak tertipli fizikî aktivitenin, bilhassa yüzme ve yürümenin metabolizmayı hızlandırarak taş oluşumunu azaltmada hayli kıymetli olduğunu bir yere not edelim.
Kilo vermek için önerilen kimi diyetler hayvansal proteinden güçlü, karbonhidrattan düşük diyetler olmaktadır. Bu içerikteki diyetler uygulanırsa idrarda kalsiyum, oksalat ve ürik asit seviyesi yükselir ve sitrat azalır, bu durum taş oluşumunu kolaylaştırır. Taş hastalığı sık tekrarlayan hastalarda metabolik tahlil yapılması ve özel diyet tekliflerinin hazırlanması gerekmektedir.