Mesane Kanseri

Mesane, böbrekten süzülen idrarın depolandığı ve dışarı atıldığı, adalelerden oluşmuş içi boş bir organdır. İç yüzeyi özel bir hücre katmanıyla döşelidir. Bu hücreler idrar kesesini, idrarın tahriş edici tesirinden korurlar. Mesane kanseri bu hücrelerin denetim dışı büyümesi ve çoğalması sonucu oluşur. Tüm yaş guruplarında görülebilse de sıklıkla yetişkinlerde görülür. Çoğunluğu erken evrede tespit edilir ve bu evrelerde tedavi talihi yüksektir. Lakin erken evre mesane kanseri bile tekrar etme eğilimindedir, bu nedenden ötürü hastaların uzun yıllar boyunca takip edilmeleri gerekmektedir.

Nasıl bulgu verir?

En tipik bulgusu idrarda kanamadır (Hematüri) ve hastaların çabucak hemen %75’inde görülür. Gözle görülür bir kanama olabileceği üzere mikroskobik incelemede te tespit edilebilir. Potansiyel bir kanser belirtisidir ve göz arkası edilmemelidir. Lakin her idrarda kanama mesanede kanser olduğunu göstermez. İdrar yolu enfeksiyonu, böbrek taşları ve prostat büyümesi de benzeri şikayetlere neden olabilir. Bilhassa mikroskop ile tespit edilen kanamalar değerli bir sorun olmadan da görülebilir. Mesane kanserinin tespit edebilbilmesi için tanısal testler yapılması gerekir. Başka belirtileri aşağıdaki üzeredir.

• Sık idrara çıkma

• İdrar yaparken ağrı ve yanma

• Sırt ağrısı

• Kasık ağrısı

Mesane kanseri düşündürecek şikayetlerin varlığında, bilhassa idrarda kanama var ise, vakit kaybedilmeden doktora başvurulmalıdır.

Nedenleri nelerdir?

Nedeni tam olarak bilinmemektedir. Tütün kullanımı, birtakım mesane enfeksiyonları, radyasyon ve birtakım kimyasallar ile maruziyet mesane kanseri ile bağlantılı bulunmuştur. Mesane içindeki hücreler genetik mutasyonlar ve dış etkenlerin tetiklemesi ile olağandışı ve denetimsiz formda büyümeye başlar. Bu olağandışı hücreler bir ortaya gelerek tümörü oluştururlar.

Mesanedeki farklı tipte hücrelerden kanser gelişebilir. Mesane kanserinin tipi tedaviyi belirler.

• Değişici hücreli mesane kanseri: Mesane, üreter (böbrek ve mesane ortasında idrar akışını sağlayan kanal) ve böbrek iç yüzeyini döşeyen mesane doluluğuna nazaran hali değişen hücrelerden kaynaklanır. Mesane kanserlerinin yaklaşık %90’ı değişici hücreli mesane kanseridir.

• Skuamöz hücreli mesane kanseri: Skuamöz hücreler tekrarlayan enfeksiyon ve tahrişler ile değişici hücrelerin form değiştirmesi ile oluşur. Vakitle bu hücreler kanserleşebilir. Kimi parazitler nedeniyle ortaya çıkan mesane enfeksiyonlarının sık görüldüğü yerlerde daha yaygındır. Mesane kanserlerinin yaklaşık %6-8’i skuamöz hücreli mesane kanseridir.

• Adenokarsinom: Mesane içindeki mukus salgılayan hücrelerden kaynaklanır. Hayli azdır (%2).

Mesane kanseri riskini arttıran durumlar nelerdir?

• Tütün kullanımı: Mesane kanseri için tanımlanmış en besbelli etkendir. Tütün ve tütün eserleri içinde bulunan ziyanlı kimyasalların idrarda birikmesi sonucu mesane iç yüzeyini döşeyen hücrelerde gelişen hasara bağlı mesane kanser gelişim riski artar. Erkeklerde görülen mesane kanserine bağlı ölümlerin %48’inden, bayanlarda görülen mesane kanserine bağlı ölümlerin %28’inden sorumludur.

• İleri yaş: Yaşla birlikte risk artar. Her hangi bir yaşta görülebilse de 40 yaş altında çok azdır (<%1). Sıklıkla 60 yaş üzerinde ortaya çıkar.

• Etnik köken: Beyaz ırkta mesane kanseri riski 1,5 kat daha yüksektir. En düşük risk Asya ırkında tespit edilmiştir.

• Erkek olmak: Erkeklerde bayanlara nazaran beş kat daha sık görülür.

• Bazı kimyasallara maruz kalmak: Böbrekler ziyanlı kimyasalların temizlenerek idrar yoluyla atılmasında kilit rol oynar. İçme suyunda yüksek ölçüde arsenik bulunması riski arttırır. Kuaförler, makinistler, baskı ve boya kesimi çalışanları, kamyon sürücüleri, dokuma, deri, kauçuk, metal endüstrisinde çalışanlarda mesane kanseri gelişme riski yüksektir.

• Daha evvelki kanser tedavileri: Pelvik bölgeye uygulanan radyoterapi ve kanser tedavisinden kullanılan sikofosfamit üzere kemoterapi ilaçları mesane kanseri riskini arttırır.

• Bazı diyabet ilaçları: Diyabet hastalarında kullanılan “pioglitazon” isimli etken unsurun bir yıldan daha uzun müddet kullanımı mesane kanseri riskini arttırır.

• Uzun müddetli ve sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları: Uzun periyodik ve sık tekrarlayan mesane enfeksiyonları, böbrek ve mesane taşları ve uzun vadeli sonda kullanımı bilhassa skuamöz hücreli mesane kanseri riskini bariz halde arttırır.

• Ailede ya da şahısta kanser hikayesi: Daha evvel mesane kanseri geçirilmiş ise tekrarlama riski yüksektir. Ailede mesane kanseri hikayesi var ise risk artar. “Lynch Sendromu” ismi verilen hastalıkta idrar yolları, kolon, rahim, yumurtalık üzere organlarda kanser gelişim riski artar.

Nasıl teşhis koyulur, hangi testler yapılır?

Mesane kanserine Yönelik Tanısal testler

• Sistoskopi: Mesane içinin ince optik, kameralı bir sistem ile idrar kanalından girilerek görüntülenmesi süreçtir. Lokal anestezi altında yapılabilir.

• Biyopsi: Sistoskopi süreci esnasında özel ekipmanlar ile kuşkulu alanlardan doku örneği alınması sürecidir.

• İdrar sitolojisi: İdrarın özel süreçlerden geçirildikten sonra mikroskop altında incelenerek kanserli hücrelerin araştırılması sürecidir.

• Radyolojik inceleme: İntravenöz Piyelografi (IVP) ve Bilgisayatlı Tomografi (CT) üzere görüntüleme usulleri ile böbrek içi, üreter ve mesane yapıları kıymetlendirilebilir.

Mesane Kanseri Derecesinin Belirlenmesi

Biyopsi ile alınan doku örnekleri laboratuvarda özel boyalar ile boyandıktan sonra patoloji uzmanı tarafından incelen örneklerde, kanser hücrelerinin etraf dokuya yayılıp yayılmadığı, olağan hücrelerden ne kadar farklılaştığı araştırılır. Dünya Sıhhat Örgütü tarafından 2004 yılında güncellenen derecelendirme sisteminde nazaran;

• Üretelial Papillom (Tamamen güzel huyludur)

• Kötü huylu olma potansiyeli düşük papiller üretelial tümör (PUNLMP)

• Düşük dereceli papiller üretelial kanser

• Yüksek dereceli papiller üretelial kanser

Mesane Kanserinin Yayılımının Değerlendirilmesi

Mesanede kanser olduğu tespit edildikten sonra yayılımının kıymetlendirilmesi maksadıyla daha ayrıntılı incelemeler yapılması gerekir.

• Bilgisayarlı Tomografi (CT)

• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)

• Kemik Taraması

• Akciğer Grafisi

Biyopsi ile alınan doku örneklerinin kıymetlendirilmesi ve ileri testler sonucunda hastalığın evresi belirlenir. Hastalığın evresinin belirlenmesi tedavi planı açısından değerlidir.

• Evre 1: Kanserli hücreler mesane içini döşeyen hücre tabakasındadır ve mesane kas katmanına ulaşmamıştır.

• Evre 2: Kanserli hücreler mesane kas katmanına ulaşmış lakin mesane dışına çıkmamıştır.

• Evre 3: Kanserli hücreler mesane dışına çıkmış ve etraf dokulara ulaşmıştır.

• Evre 4: Kanserli hücreler lenf bezlerine ve kemik, karaciğer, akciğer üzere organlara yayılmıştır.

Nasıl tedavi edilir?

Mesane kanseri tedavisinde kanserin tipi, evresi, hastanın genel sıhhat durumu ve tercihine nazaran farklı tedavi seçenekleri mevcuttur. Nasıl bir tedavi uygulanacağına hasta ve hekiminin tıbbi imkan ve gerçekler dahilinde birlikte karar vermesi, tedavi sonrası hasta ahengi ve beklentilerin karşılanması açısından kıymetlidir.

Erken Evre Mesane Kanserinde Tedavi Seçenekleri

Eğer tespit edilen kanserli doku küçük ve mesane kas katmanına yayılmamış ise;

• Tümörün çıkarılması: ÇEŞİT olarak isimlendirilen ve kameralı bir sistem ile idrr kanalı yoluyla mesaneye ulaşılarak özel ekipmanlar yardımıyla tümörlü dokunun çıkarılması sürecidir. Bu hedefle ekipmanın uç kısmında bulunan ve elektrik akımı kullanarak dokuları yakan bir halka kullanılır. Yalnızca mesane iç katmanında bulunan ve kas katmanına ulaşmamış kanserlerde tedavi emeliyle kullanılır. Süreç sonrasında birkaç gün süren, idrar yaparken kanama, yanma ve ağrı üzere süreksiz şikayetler ortaya çıkabilir.

• İmmünoterapi: Biyolojik bir tedavi formülü olan immünoterapi beden savunma hücrelerinin uyarılması ve kanser hücreleri ile savaşmasına yardımcı olur. İdrar kanalından mesane içine yerleştirilen bir kateter yardımıyla mesane içine verem aşısında kullanılan bir bakteri olan BCG (Bacille Calmette-Guerin) verilir. Bu tedavi bazen soğuk algınlığı gibisi şikayetler ve idrar yaparken yanma üzere şikayetlere neden olabilir.

İleri Evre Mesane Kanserinde Cerrahi Tedavi

Eğer tespit edilen kanserli doku mesane kas katmanına da yayılmış ise;

• Tüm mesanenin çıkarılması: Radikal sistektomi ismi verilen bu operasyon ile mesane ve etrafındaki lenf bezlerinin çıkarılması sürecidir. Erkek hastalarda prostat ve etrafındaki semen keselerinin (seminal vezikül); bayan hastalarda rahim, yumurtalık ve vajinanın bir kısmının çıkarılmasını da kapsar. Açık, laparoskopik ve robot yardımlı laparoskopik cerrahi üzere farklı yollar ile uygulanabilir. Enfeksiyon ve kanama riski yüksek bir operasyondur. Erkeklerde prostat ve semen keselerinin çıkarılmasına bağlı sertleşme sıkıntıları; bayanlarda rahim ve yumurtalıkların çıkarılmasına bağlı kısırlık ve erken menopoz sıkıntıları ortaya çıkabilir.

• Yeni idrar kesesi yapılması: Radikal sistektomi ile birebir seansta idrarın atılabilmesi için yeni bir yol oluşturulur. Hastanın sıhhat durumu, tercihleri ve kanserin durumuna nazaran farklı seçenekler mevcuttur.

  • “İleal konduit” ismi verilen formülde ince bağırsaklardan alınan bir modül bir ucu ciltten dışarı açılacak öbür ucu böbrekten gelen idrar kanalları (üreter) ile kontaklı olacak halde yerleştirilir ve ürostomi torbası ismi verilen, karın duvarına yapıştırılan bir torba içine idrarın akması sağlanır.

  • “Kutanöz kontinan üriner diversiyon” ismi verilen bir öteki yolda ise ince bağırsaktan alınan bir kesim küçük bir rezervuar haline getirilir ve idrar karın cildinde oluşturulan küçük bir kanaldan içeri ilerletilen bir kateter yardımıyla tertipli aralıklar ile boşaltılır.

  • Bazı seçilmiş olaylarda ince bağırsaklardan alınan uzun bir kesim mesane gibisi bir rezervuar haline getirilir ve olağan idrar kanalı ile kontaklı olacak halde eski mesanenin yerine yerleştirilir. Bu prosedürde hastalar idrarını olağan idrar kanalında yaparlar. Birtakım durumlarda mesanenin tam boşaltılabilmesi için aralıklı kateter kullanılabilir.

Kemoterapi

Kemoterapi kanser hücresi üzere süratli büyüyen ve çoğalan hücreleri öldürmek için kullanılır. Mesane kanseri için uygulanan kemoterapi protokollerinde iki yahut daha fazla ilaç kombinasyon tedavisi biçiminde kullanılır. Damar yoluyla ya da kateter yardımıyla direkt mesane içine uygulanır. Cerrahi uygulanamayan hastalarda ışın tedavisi olarak bilinen radyoterapi ile birlikte kullanılması da bir diğer seçenektir. Cerrahi sonrası geride kanserli doku kalan hastalarda kullanılabilir.

Cerrahi öncesinde de tercih edilebilir.  Bu uygulamada cerrahi öncesi tümörün küçültülmesi ve cerrahi risklerinin azaltılması amaçlanır.

Radyoterapi

Kanser hücrelerini öldürmek için radyasyon uygulanmasıdır. Hastanın bir aygıta uzandığı ve aygıtın hasta etrafında dönerek mesane dokusuna odaklanmış radyasyon ışınlarının beden dışından uygulandığı bir tedavi cinsidir. Cerrahi sonrası geride kalan kanser hücrelerinin öldürülmesi için uygulanabilir. Seçilmiş hadiselerde genel sıhhat durumu cerrahi tedaviye uygun olmayan hastalarda kemoterapi ile birlikte uygulanabilmekle birlikte ekseriyetle son seçenek olarak tercih edilir.

Mesane kanseri önlenebilir mi?

Mesane kanserini önlemenin kesin bir yolu olmamakla birlikte birtakım tedbirler alınarak risk azaltılabilir.

• Tütün ve tütün eserlerinin tüketilmemesi: Tütün ve tütün eserlerinin kullanılmaması içinde bulunan ve kanser gelişimini tetikleyen kimyasalların idrarda birikmemesi manasına gelir. Sigaraya hiç başlanılmamalı şayet kullanılıyor ise bırakılmalıdır. Gerekirse profesyonel yardım alınabilir.

• Kimyasallara dikkat edilmesi: Şayet kimyasalların bulunduğu bir ortamda çalışıyor iseniz gerekli iş güvenliği tedbirleri ile kimyasal maruziyeti önlenebilir.

• Gün boyunca kâfi su içilmesi: Gün içinde kâfi ölçüde su içilmesi idrar içinde biriken kimyasalların tesirli bir biçimde temizlenmesi manasına gelir.

Sebze ve meyve tüketilmesi: Zerzevat ve meyvelerde bulunan anti oksidan unsurlar kanser gelişme riskini azaltır.