Prostat mesanenin altında, rektumun önünde yerleşmiş ceviz büyüklüğünde bir bezdir.
Prostat bezi ikincil bir cinsel organdır. Cinsel boşalma anında gelen meninin sıvı kısmının yaklaşık 1/ 3 ‘ünü oluşturur. İçinde bulunan birtakım enzimler erkekleri hem enfeksiyonlara karşı korur hem de çocuk sahibi olmaları için gereken birtakım şartları ayarlarlar. Bütün beden dokularında hücreler kendilerini belli bir denetim sistemi içerisinde yenilerler. Böylelikle zedelenen doku tamir edilir, yenilenir. Denetim dışı çoğalan hücreler tümör ismi verilen hücre topluluklarını oluşturur.
Prostat kanseri; prostatı oluşturan hücrelerin denetimsiz bir formda, gerekmediği halde çoğalmasıdır. Kanser hücreleri köken aldıkları tümörden kan ve lenf yolu ile ayrılabilir, bedende dolaşarak yeni yerleştikleri yerlerde de çoğalabilirler. Bu biçimde köken aldıkları organ dışına sıçramış ve oralarda büyümekte olan tümörlere metastaz denir.
Prostat KanseriProstat Kanseri
Prostat kanseri erkeklerde en sık görülen kanser tipidir.
Erkeklerde akciğer kanserlerinden sonra 2. sırada vefata neden olan kanserdir. 50 yaşın altında çok enderdir. Ekseriyetle 70 yaşından sonra görülür ve yaş ilerledikçe sıklığı artar. Prostatta geliştikten sonra etraf dokulara komşuluk yoluyla yayılabilir. Lenf damarlarıyla da bölgesel lenfatiklere yayılır. Bir öbür yayılma yolu kan yoluyladır. Kanserli hücreler bu yol ile kısa vakitte akciğere, karaciğer ve kemiklere yayılır.
Prostat Kanseri
KİM RİSK ALTINDADIR?
Erkek, şayet gereğince uzun yaşarsa, örneğin 100 yaşına kadar yaşanabildiği takdirde; çabucak hemen tüm erkeklerde prostat kanseri gelişir. Yaş arttıkça prostat kanseri gelişme riski artar. Prostat kanserlerinin %85’i 65 yaşın üzerindeki erkeklerde saptanır. Lakin, kimi erkeklerde çok daha erken yaşlarda prostat kanseri gelişebilir.
PROSTAT KANSERİNİN NEDENLERİ :
Prostat kanserinin sebebi şimdi bilinmemektedir. Suçlanan ana ögeler şunlardır:
- Aile hikayesi
- Yaşlanma
- Zenci ırkında beyazlara göre daha sık rastlanmaktadır
- Testosteron (erkeklik hormonu): Puberteden evvel kısırlaştırılmış erkeklerde prostat kanseri (ca) görülmemektedir.
- Östrojen hormonunun (kadınlık hormonu) izafi olarak arttığı kronik karaciğer hastalarında prostat ca ‘ya rastlanmamaktadır.
- Yağlı besinlerin fazla tüketimi üzere çevresel faktörler
* Prostat kanseri için olmazsa olmaz 2 öge; YAŞLANMA ve TESTOSTERON’dur.
PROSTAT KANSERİ BELİRTİLERİ:
Maalesef bir çok hastada GEÇ DEVİRLERE KADAR HİÇ BELİRTİ VERMEYEBİLİR. Hiç bir yakınmaya da yol açmayabilir. Bu nedenle sizin ya da 50 yaş üzeri aile üyesi öteki erkeklerin bu hastalık için doktora başvurması ve izleyen yıllarda da tertipli denetimden “check up’tan“ geçmeleri çok değerlidir. Belirtiler lakin idrar yolunu tıkadıktan sonra ortaya çıkar.
Aşağıda sayılan şikayetlerden rastgele biri olduğunda kesinlikle bir doktora başvurulması gereklidir.
- Sık idrara çıkma (özellikle geceleri)
- İdrar yaparken zorlanma
- İnce ve kesintili idrar yapma
- İdrar yaparken acı yahut ağrı duyma
- İdrarda kan görme
- Sırt, kalça ve bel ağrısı
- idrarda kan ya da iltihap olması
- Menide kan ve ağrı üzere belirtiler olabilir.
PROSTAT KANSERİ TANISI :
GENELLİKLE GEÇ BULGU VERDİĞİNDEN, TARAMA YAHUT CHECK-UP’ların DEĞERİ BÜYÜKTÜR.
Gerek check-up’ta yahut gerekse şüphelenilen durumlarda yapılması gereken birçok ortak kademe vardır.
Rutin Denetimlerde:
- Hikaye dinlenir
- PSA testi yapılır
- Genel hedefli TÜM BATIN ULTRASONOGRAFİSİ yapılır
- Gerekiyorsa TR ile prostat muayenesi yapılır.
* denetimi hem BPH hem Prostat Ca açısından genişletecek olursak ilaveten
- Üroflowmetri denilen özel bir işeme ( miksiyon ) testi de yapılabilir.
DİJİTAL REKTAL MUAYENE (TUŞE REKTAL):
Prostat KanseriParmakla prostatın makattan muayenesi manasına gelir ve tahminen de ürolojideki eskimeyen seçkin muayene formüllerinden biridir. Her ne kadar yanılma hissesi yüksekse de yeniden de muayenenin vazgeçilmezidir. Kanserle karışabilen teşhislerin (BPH) – prostatit – prostat taşları – prostat enfarktüsü – tüberküloz prostatit (tbc) ve biopsi sonrası oluşan sertliklerin (endürasyonların) ayırımı açısından; prostatın büyüklüğü, kıvamı, hareketliliği, ısısı, ağrılı olup olmaması üzere ögelerin kesinlikle dikkate alınması gerekmektedir.
PSA (Prostat Spesifik Antijeni) isimli kan tetkiki ile BPH ile prostat kanseri teşhisi ortasında ayırım yapmaya çalışılır. Bu tetkik hem teşhis koyucu hem de prostat kanseri tedavisinin seyri hakında bilgi verir. PSA, prostat bezi hücreleri tarafından üretilen bir proteindir ve meninin sıvılaşmasını sağlar.
Normal koşullarda total PSA 4 ng / ml bedelinin altında olmalıdır. Hatta bazen bu pahası 2.5 ‘a kadar indirenler de vardır.
PSA, prostat kanserine özgün bir unsur değildir. Öteki patolojilerde de PSA artabillir. Lakin kan PSA seviyesi ne kadar yüksekse, kişinin prostat kanseri olma mümkünlüğü da o kadar yüksektir.
PSA yüksekliği pahalı bir teşhis metodu ise de tek başına kanser tanısı koymada yetersiz kalabilir ve başka teşhis metodları ile koordine edilmelidir.
PSA’yı yükselten yahut değiştirdiği sav edilen yeterli huylu (benign) patolojiler:
1. DRM (Digital Rektal Muayene): Manalı yükselme olmaz – her halükarda TR’ den 24 saat sonra muhakkak olağana iner.
2. Sistoskopi: Travmatik süreç yoksa manalı artış olmaz – lakin 1 hafta sonra bakılması yahut öncesinden bakılmasında yarar vardır.
3. Prostatik infarktlar ve akut retansiyon
4. Üretral sonda takılması
5. Akut bakteriel prostatit
6. Prostat biopsisi: En erken 6 hafta sonra bakılmalıdır.
7. Transüretral prostat rezeksiyonu : TURP : En erken 6 hafta sonra
8. İlaçlar : BPH ‘nın medikal tedavisinde kullanılan ; Proscar ( Finasterid = 5 alfa redüktaz inhibitörü ) PSA ‘ yı 6 ay sonra yarıya indirir.
9. PIN : Yüksek grade li PIN kendisi yükseltmez fakat çoklukla Prostat ca ile birlikte olduğundan yüksek PSA ya rastlanır
10. BPH:
11. Eksersiz – fizikî aktivite – stress – artmış cinsel münasebet – ejekülasyon / masturbasyon: PSA’yı etkilemez.
Yukarıda da belirttiğimiz üzere PSA; Prostat kanserine özgün olmadığından;
BPH / Prostat Ca ayırımı açısından daha faal ve bedelli olabilmesi için çeşitli parametreler araştırılmıştır.
1. PSAD: PSA density: Serum PSA bedeli / TRUS ile saptanan prostat volümü < 0.15 ise benign
Burada PSA kıymeti trans rektal ultrasonografide saptanan prostat hacmine bölünmüş ve bu kıymet % 15 in üzerinde çıktığında uygun huylu olma mümkünlüğü yüksek kabul edilmiş
2. PSA Velocity: Artış Suratı : 6 ay ortayla 3 kere alınan PSA ölçümlerinde yıllık PSA artışı < 0.75 ng / ml / yıl olmalı
Burada kuşkulu hastalarda yıllık PSA artışları denetim edilmiş ve yıllık artış hiçbir vakit total PSA için 0.8 in üzerinde olmaması gerektiği kabul edilmiş
3. Yaşa bağlı PSA: Burada hastaların yaş dilimlerine nazaran en fazla çıkabilecek PSA bedelleri saptanmış.
40 – 49 yaş : 0 – 2.5 ;
50 – 59 yaş : 0 – 3.5 ;
60 – 69 yaş : 0 – 4.5 ;
70 yaş ve üstü : 0 – 6.5 ng / ml
4. Free / Total PSA: > 0.25 Bu oran genelde PSA nın 4 – 10 ng / ml ortasında olan gri (gray) zon denilen riskli bölgedeki şahıslara uygulanmalı ve oranı 0.25 den fazlaysa benign olma ihtimali fazla olduğundan biopsiye gerek yoktur; aksi durum yani; Free / total PSA < 0.25 ise ve PSA 4 – 10 ortasında ise BİOPSİ (TRUS eşliğinde) yapılmalıdır.!!!
* PSA; Prostat Ca evrelemesinde ve tedavi sonrası durumun değerlendirmesinde yardımcı rol alır.
PSA < 4 mg ise kanserin % 80 organ hudutlu olma mümkünlüğü vardır. Halbuki; PSA > 10 ise % 50 organ hudutlu; PSA > 50 iken büyük oranda lenf metatstazı vardır. Lakin PSA’ sı olağanken de % 15 lenf metastazının olabileceği de unutulmamalıdır.
PSA < 10 iken ; kemik metastazı yok üzeredir. (% 0.5) [ kemik sintigrafisine gerek yok ]
Radikal prostatektomi sonrasında 3 hafta içinde PSA ölçülemeyecek seviyeye = 0.1 inmelidir !!!
İnmeme durumunda rest doku yahut metastaz var demektir !!!
Radyoterapi sonrası PSA: 1 yıl içinde 1 ng/ ml nin civarına inmelidir !!!
Androjen Deprivasyonu (hormonal tedavi ) sonrasında : 6 ay içinde olağan hudutlar içine düşmelidir !!!
Rastgele bir tedavi esnasında yahut sonrasında PSA daki artış klinik yahut radyolojik nüks bulgusundan 6 – 12 ay öncesini yansıtır.
Ultrason: Hem prostat kanserini gösterme hem de yayılma derecesini anlamada kıymetli bir tetkiktir. Ultrason karından yapılabileceği üzere aşağıdaki fotoğrafta görüldüğü üzere makattan yapılabilmekte “trans rektal ultrasonografi TRUS“ ve prostat kanseri ve kanserin prostat dışına yayılımı net olarak görülmektedir. TRUS ayrıyeten görerek biyopsi almada da kullanılır. Ultrason probundan sokulan otomatik iğneler yardımı ile kanserli alandan denetimli bir formda değişik sayıda ( 8-12 kadrandan ) modül almak mümkündür. Prostat kanserinden şüphelenildiği vakit iğne ile prostattan kesim alınıp patolojide incelenilir.
Prostat Kanseri
Bilgisayarlı Tomografi ve MR: Ultrasonografi üzere prostat kanserini gösterme ve bilhassa lenf bezlerine olan yayılma derecesini anlamada kullanılırlar. PSA kıymeti > 20 ng/ml olan hastalarda yaptırılması tavsiye edilmektedir.
Düz ve ilaçlı rontgen sinemaları: Kanserin kemiklere yahut akcigerlere yayılıp yayılmadığını anlamak için çekilir.
Kemik Sintigrafisi: Kanserin kemiklere yayılıp yayılmadığının anlaşılmasında kullanılan çok yararlı bir tetkiktir. PSA değeri > 10 ng/ml olan hastalarda yaptırılması tavsiye edilmektedir.
PROSTAT KANSERİ HAKKINDA SIKÇA SORULAN SORULAR
Erken teşhis mümkün müdür ?
EVET!
50 yaştan başlamak üzere her erkek her yıl bir ÜROLOG’a muayene olmalı ve kanda PSA baktırmalıdır. Bu halde şimdi belirti vermemiş, hastada şikayete yol açmamış erken evredeki prostat kanseri yakalanabilmektedir. Şayet tabip muayenesinde kuşkulu bir bulguya rastlar yahut PSA kıymeti hastanın yaşından beklenenden yüksekse yahut kabaca 4 ng/ml’nin üzerinde olursa ileri tetkikler istenir.