- APANDİSİT NEDİR?
Apandiks (appendix vermiformis) karın sağ alt kadranda, kalın bağırsak başlangıç kısmında, kör bağırsağın ucunda parmak formunda ince bir organdır. Uzunluğu çoklukla 6-9 cm ortasındadır. Bedendeki misyonu tam olarak aydınlatılmamış olmakla birlikte bağışıklık sistemiyle ilgili kimi hususlar salgıladığı bilinmektedir. Alınması durumunda rastgele bir işlev kaybı görülmemektedir. Apandisit ise apandiksin iltihabı demektir. Birçok vakit bu parmaksı organın kökünde oluşan tıkanmaya bağlı olarak meydana gelir. Tüm yaşlarda görülebilmesine rağmen en sık 10-30 yaşlar ortasında görülür.
- APANDİSİT BULGULARI NELERDİR?
KARIN AĞRISI en değerli yakınmadır. Şikayetler son bir gün yahut birkaç gün içerisinde ortaya çıkmıştır. Ağrı ekseriyetle göbek etrafında yavaş yavaş başlar.Daha sonra göbek etrafından kaybolur. Karnın sağ alt tarafına yerleşir. Hareketle, öksürmekle, gülmekle, sarsılmakla ağrı artar. Sabit ve daima bir ağrıdır.
Ağrının özellikleri ağrı kesici/antibiyotik alanlarda, şeker hastalarında, çocuklarda ve yaşlılarda burada tanım edilen tipik biçiminden farklı olabilir.Özellikle küçük çocuklarda ağrıyı lokalize de edemedikleri için apandisit teşhisini koymak daha zordur. Çok dikkatli tekrarlayan fizik muayeneler yapmak gerekir. Doktora başvurmakta geciken hastaların bir kısmında apandisit patlaması olabilir. Bu durumda ağrı birkaç saatliğine rahatlayabilir. Ancak daha sonra ATEŞ ile birlikte daha yaygın olarak geri döner.
İŞTAHSIZLIK (Hastaların %90’ından fazlasında görülür. Hastalar aç oldukları halde en çok sevdikleri yemeği bile yemek istemezler.)
BULANTI, bazen kusma (Genellikle ağrı başladıktan saatler sonra ortaya çıkar)
- APANDİSİT KUŞKUSUNDA NE YAPMALI?
Çocukta bilhassa karın sağ alt kadranda şiddetli ve geçmeyen ağrı varsa en yakın ÇOCUK CERRAHI bulunan merkeze başvurmak gerekir. Hasta ağızdan beslenmemeli ve kesin teşhis konulmadan ağrı kesici/ antibiyotik üzere ilaçlar verilmemelidir. Bu ilaçlar mevcut bulguları baskılayarak teşhisin gecikmesine ve apandisitin patlamasına kadar giden istenmeyen sonuçlara yol açabilir.
- MUAYENE BULGULARI NELERDİR?
Hastalar bacaklarını karınlarına hakikat çekerek hareketsiz yatmayı tercih ederler. Karın sağ alt kısma yavaşça bastırmakla şiddetli ağrı (HASSASİYET) olur. Muayene sırasında «göbek deliğinden – leğen kemiği sağ yan ön çıkıntısına uzanan hayali bir çizgi» düşünülür.
Apandisitte en hassas bölge ekseriyetle bu çizginin dış yarısı etrafında yer alan alandır. Hassasiyet dışında bu bölgede sertlik de hissedilir. Buna defans denilir. Bu alana en az 4-5 saniye derince bastırıldıktan sonra el birdenbire geri çekilirse karın içinde elektrik çarpıyormuş üzere keskin, şiddetli bir ağrı hissedilebilir. Buna rebaund denir. Bu ağrı bazen hastayı yattığı yerden zıplatacak derecede şiddetli olabilir. Karın sağ alt kadranda bu bulgunun varlığı apandisit teşhisi için hayli kıymetlidir. Bilhassa beş yaş altı küçük çocuklarda muayene bulguları farklı olabilir. Muayene öncesi mümkün olduğunca çocuğun rahatlatılması ve muayeneye ahenginin sağlanması kıymetlidir. Küçük çocuklar şiddetli ağrı nedeniyle tüm karınlarını kasma eğilimindedir temel ağrıyan bölgeyi tespit etmek mümkün olmayabilir. Gerekirse küçük çocuklar hafif sakinleştiriciler verilerek tekrar muayene edilebilir.
- APANDİSİTTE HANGİ ANALİZ VE TETKİKLER YAPILIR?
Apandisit teşhisi yüklü olarak rahatsızlığın hikayesi ve hastanın muayene bulgularına dayanılarak konur. Teşhise yardımcı özelliklerden kimileri ise; kan analizlerinde beyaz küre (WBC) yüksekliği, C-reaktif protein(CRP) yüksekliği ve ultrason ile ayakta karın grafisinde apandisite has işaretlerin saptanmış olmasıdır. Lakin bunlar her vakit geçerli değildir. Bu kritelerin olağan olması bizi apandisit ihtimalinden uzaklaştırmaz. Apandisite emsal, apandisitle karışabilecek sebeplerin elenmesi ise bizi apandisit teşhisine yaklaştırır.
Bunlar; İdrar analizinin olağan olması, bayan hastalıkları tarafından sorun saptanmaması üzere durumlardır.
Ultrason bulguları olağansa bile muayene bulguları mevcutsa ameliyat kararı verilebilir. Bunun zıddı de olabilir ultrasonda apandisitle uyumlu bulgular varken hastanın şikayetleri geriler ve mueyene bulgusu kaybolursa doctor ameliyata almayıp izlem kararı verebilir.
- GECİKME TEHLİKELİ MİDİR? APANDİSİT PATLAMASI
İlk 24-48 saat içinde cerraha başvuran ve ameliyat edilen hastalar ekseriyetle yarım saatten kısa bir ameliyat geçirir ve iki gün hastanede kalarak sıhhatine yine kavuşabilir. Fakat bir sebepten ameliyatı geciken hastaların durumu zorlaşır ve tehlikeli hale gelebilir. Bu tıp hastaların ameliyatları daha külfetlidir. Ameliyat sonrasında ise karna hortum (dren) konup bir müddet tutulması ve en az beş gün ek ilaç- serum tedavileri üzere daha zahmetli bir periyot yaşamaları kelam konusu olabilir.
Kökü tıkanan ve bakterilerle enfeksiyon gelişen apandiks evvel şişer. Sonra sirkülasyon bozukluğu gelişir ve muhakkak bir yerinde çürüme sonucu delinme meydana gelir. Buna apandisit patlaması (perfore apandisit) denir. Apandisit delindikten sonra kirli enfekte içerik etrafa serbestçe yayılır. Etrafta cerahat birikir (periapandiküler apse) gelişir. Hasta kısa müddette ameliyata alınmazsa yaygın karın içi iltihap biçiminde ağır bir tablo gelişir.
- AMELİYATTAN EVVEL HANGİ HAZIRLIKLAR YAPILMALIDIR?
Ameliyat kararı verilen tüm hastalar ameliyata alınmadan evvel anestezi uzmanı tarafından muayene ediir.Hasta şayet aspirin, coraspin, kumadin vb. kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyorsa, bu ilaçların tesiri altında ameliyata alındığında kanama riski yüksek olacaktır. Lakin apandisit acil bir durumdur ve bu ilaçların keslip tesirlerinin vakitle geçmesini bekleyecek imkan yoktur. Kimi tedbirler alınarak hasta acil ameliyata alınır. Ameliyat öncesi hastaya gözetici antibiyotik tedavisi uygulanır. Hastalar apandisit ihtimalinden bahsedildiği andan itibaren yemeyi-içmeyi kesmeli mümkünse hastaların ameliyat öncesi en az 5-6 saatir oruç tutuyormuş üzere aç olması tercih edilir. Tüm hastalar planlanan ameliyat hakkında kendilerine sunulan ameliyata has aydınlatılmış onam formlarını okuyup imzalamalıdır.
Ameliyata dair riskleri de öğrenmiş, yazılı olarak da bilgilendirilmiş olarak ameliyata müsaade verdiklerini belgelemiş olmalıdır.
- APANDİSİT AMELİYATI NASIL YAPILIR?
Ameliyat genel anestezi altında yapılır. Ameliyat müddeti çoklukla 30-60 dakika ortasındadır. Hastanede iki gün yatış gerekir. Sıklıkla karın sağ alt kadranda 2-3 santimetrelik bir kesi kafidir. Çok ender olarak teşhisin pek net olmadığı durumlarda göbek alt kısmında orta çizgi kesisi de kullanılabilir. Ameliyatta karında sağ alt kadranda kalın barsağın başlangıcındaki kör barsağın ucunda parmak biçiminde uzanan apandiks bulunur. Damarı ve kökü bağlanarak apandiks çıkartılır. Apandisit teşhisiyle ameliyata alınan hastaların % 10-15 kadarında apandiks olağan çıkabilir. Bu durum apandisiti taklit eden hastalıklardan ve apandisitin teşhis zorluğundan kaynaklanır. Hatta acil bir tabloda, riskli gidişat karşısında hasta faydasına önlemli davranmanın da bir gereğidir. Kusur, komplikasyon yahut malpraktis olarak kıymetlendirilmez. Bu oran tıbbi bilimsel referanslarca olağan kabul edilir.
Apandisiti taklid eden hastalıklardan kimileri; iltihabi barsak hastalıkları, divertikülit, birtakım bağırsak tümörleri, mide bağırsak delinmeleri, ayrıyeten kız çocuklarda yumurtalık kistleri vs.dir Bu nedenlerle ameliyat sırasında ek bir müdahale icap ederse cerrahın kendisi yahut ilgili kısım uzmanı tarafından tıpkı seansta ek müdahale gerçekleştirilir. Ameliyat kapalı (laparoskopik) yöntemle de gerçekleştirilebilir.
Bu teknikte tıpkı süreç göbekten 1cm’lik, sol taraf ve orta karın bölgesinden 0,5cm kesi yaparak bu deliklerden sokulan aletlerle yapılır. Hastanın ve ameliyathanenin durumuna nazaran cerrahınız hangi tekniğin uygun olacağına karar verecektir.
- AMELİYAT SONRASI TAKİP NASILDIR?
Standart apandisit ameliyatından sonra hastalar tıpkı gün ayağa kalkıp yürüyebilir ve ağızdan besin alabilir.
Önemli bir ağrı sorunu yaşanmaz. Hastaların birçok iki gün içinde taburcu olur. Patlama (perforasyon),apse ve sarılmış apandisit (plastron) gelişen hastaların daha uzun süreler (en az 5 gün) hastanede yatmaları ve damardan antibiyotik tedavisi almaları gerekebilir.
- Ameliyattan 24 saat sonra pansuman açılır ve tekrar kapatmak gerekmez.
- Beşinci gün banyo yapılabilir.
- Yara açık bırakılabilir. Kızarıklık akıntı vb. bir sorun yoksa tekrar pansuman gerekmez.
- Yara bizatihi eriyen kapalı dikişlerle yaklaştırılmış ise dikiş alınması gerekmez.
- Görünür dikişler konulmuşsa ameliyattan bir hafta sonra dikişler alınmalıdır.
- Özel diyet yahut beslenme kısıtlaması yoktur.
- Bir ay kadar fazla tartıların kaldırılmasından sakınılmalıdır.
- Ağır sporlardan ve fiziki idmanlardan kaçınılması önerilir.
- Ameliyattan sonra bedenden apadisin eksilmesi nedeniyle bedensel işeyişte bir bozukluk yahut noksanlık olmaz.
- Uzun periyot takip ve denetimlere gerek yoktur.
- Ameliyatta çıkarılan apandiks dokusu patolojik incelemeye gönderilecektir.
- Bu sonucu takip edip cerrahınıza göstermeniz gerekmektedir.
- AMELİYAT SONRASI PROBLEMLER NELERDİR?
- Ameliyat sonrası yarada enfeksiyon gelişebilir.
- Yarada ağrı, kızarıklık, şişlik, iltihabi akıntı ortaya çıkabilir.
- Periyodik pansumanlar ve antibiyotik tedavisi gerekebilir.
- Eğer hasta patlamış apandisit durumunda ameliyata alınmışsa apandiks bölgesinde apse gelişme riski artar.
- Bu durumda o bölgeden karın dışına uzanan bir dren (küçük plastik tüp) yerleştirir.
- Dren birkaç gün tutulduktan sonra çekilebilir.
- Hastaların çok küçük bir kümesinde ise ameliyattan günler sonra apse gelişebilir.
- Bu durumda hastanın tekrar hastaneye yatırılarak damardan antibiyotik tedavisi başlaması gerekebilir.
- Nadiren tekrar ameliyat kelam konusu olur.
- Çoğunlukla görüntüleme teknikleri eşliğinde dren konularak tedavi edilebilir.
- Ameliyat sonrası giderek azalan sıklıkta barsakların yapışma ve tıkanması riski vardır.
- Karın ağrısı,karın şişliği, kusma (özellikle yeşil safralı) şikayetleri olursa çabucak cerrahınıza başvurmanız gerekir.
