İdrarda kan görülmesine “hematüri” ismi verilir. Gözle görülür kanama “makroskopik hematüri” olarak isimlendirilir. “Mikroskopik hematüri” ise tabip tarafından istenen idrar tahlilinde ve yalnızca mikroskop altında kan görülmesidir.
İdrarda kan görülmesi huzursuz edici bir durumdur ve nedeninin tespit edilmesi gerekir. Birçok durumda idrar yolu enfeksiyonu, idrar yolu taş hastalığı, böbrek kistleri, prostat büyümesi üzere güzel huylu hastalıklar nedeniyle ortaya çıksa da daha önemli ve makus huylu bir hastalığa bağlı olması da olasıdır. Tedavi altta yatan hastalığa nazaran değişkenlik gösterir.
Nasıl bulgu verir?
İdrarda kanamanın görünür bulgusu pembe, kırmızı ya da kola renginde idrardır ve kırmızı kan hücrelerinin varlığına işaret eder. Çok küçük ölçüde kan bile idrarın kırmızı görünmesine neden olur ve ekseriyetle ağrısızdır. Şayet idrarda kan pıhtıları var ise ağrı ortaya çıkabilir. İdrara kanama ekseriyetle öbür bulgu ve şikayete neden olmaz.
Ne vakit doktora başvurmak gerekir?
İdrar renginde kanama düşündürecek bulgular var ise kesinlikle hekim başvurulmalıdır.
Bazı ilaçlar, besinler ve antrenman üzere nedenlerle de idrar rengi kırmızı olabilir. Bu durumda idrardaki renk değişikliği birkaç gün içinde bizatihi düzelir. Kimi berbat huylu hastalıklarda da kanama bir kaç gün içinde zaten gerileyebileceği için kırmızı ya da kanamalı idrar direkt ilaç, besinler ya da idman üzere nedenlere bağlanmamalı, çabucak doktora başvurulmalıdır.
Nedenleri nelerdir?
İdrarda görülen kan hücrelerinin sayısı 3-4 civarındadır ve bu sayı olağan kabul edilir. İdrarda kanama böbrekler, üreter ismi verilen idrar kanalı, mesane, prostat ve üretra ismi verilen idrar kanalı üzere idrarın temas ettiği rastgele bir bölgeden kaynaklanabilir.
Nedeni yaşa nazaran değişkenlik göstermekle birlikte 40 yaş altında sıklıkla idrar yolu enfeksiyonları, idrar yolu taş hastalığı, ağır antrenman, kazalar, böbrek hastalıkları ve prostat enfeksiyonları; 40 yaş üzerinde tekrar idrar yolu enfeksiyonları ön planda olmakla birlikte erkeklerde yeterli huylu prostat büyümesi ve prostat kanseri, hem bayan hem erkekte böbrek ve mesane kanseri sıklığı artmaya başlar.
-
İdrar yolu enfeksiyonları: Bakterilerin idrar kesesi ve böbreklere yerleşip çoğalması sonucu ortaya çıkan enfeksiyonlardır. Sistit ismi verilen mesane enfeksiyonunda idrarda kanamaya ek olarak acil idrar yapma isteği, idrar yaparken ağrı ve yanma hissi ve makûs kokulu idrar şikayetleri de eşlik eder. Böbrek enfeksiyonu varlığında bu şikayetlere ek olarak yüksek ateş ve yan ağrısı ortaya çıkar. Prostat enfeksiyonlarında ise idrar yapma zahmeti, sık sık idrara çıkma üzere prostat büyümesinde ortaya çıkan şikayetlere misal şikayetler görülür.
-
İdrar yolları taş hastalığı: İdrarda bulunan minerallerin bir ortaya gelerek büyümesi ve taş haline gelmesi ile ortaya çıkar. Taşlar ekseriyetle üreter ismi verilen idrar kanalında tıkanıklığa neden olmadıkça ağrısızdırlar ve bulgu vermezler. Taşla birlikte ortaya çıkan şiddetli ağrı ve çoğunlukla idrarda gözle görülür kanama üzere şikayetler görülür.
-
Prostat büyümesi: İdrar kesesinin çabucak altında bulunan ve üretra ismi verilen idrar kanalının etrafını saran prostat bezi büyümesi sıklıkla 40 yaş üzeri erkeklerde ortaya çıkar ve idrarda kanamaya neden olabilir.
-
Böbrek hastalıkları: Böbreğin filtre sisteminde meydana gelen ve nefrit ismi verilen hastalıklarda da idrarda kanama ortaya çıkar.
-
Kanser: İdrarda kanama varlığında en çok telaş edilen hastalıklar kanser hastalıklarıdır. Böbrek, mesane ve prostat kanseri varlığında idrarda kanama ortaya çıkar. Tüm bu kanserlerin ortak noktası ise sigaradır. İdrarda ağrıya neden olmayan pıhtılı kanama mesane kanserinin habercisi olabilir ve acil olarak değerlendirilmelidir. Böbrek ve prostat kanserleri ise lakin ileri evrelerde idrarda kanamaya neden olurlar.
-
Kalıtımsal hastalıklar: Orak hücreli anemi ve Alport sendromu üzere kalıtımsal hastalıklarda idrarda kanama görülür.
-
Böbrek yaralanmaları: Kaza ve darbe sonucu ortaya çıkan böbrek yaralanmalarında idrarda kanama görülür.
-
İlaçlar: Birtakım kanser ilaçları idrarda kanamaya neden olabilirler.
-
Ağır antrenman: Hayli ender görülmekle birlikte ağır idmanın neden idrar kanama yaptığı net değildir. Ağır antrenman sonrası her sportmen da görülmekle birlikte en sık uzun aralık koşanlarda ortaya çıkar.
Nasıl teşhis edilir?
İdrarda kanamanın nedeni tespit edebilmek için öncelikle hekim muayenesi yapılmalı ve hasta idrar, kan ve radyolojik testler ile değerlendirilmelidir.
-
Fizik muayene
-
İdrar analizi
-
İdrar kültürü
-
Kan analizi
-
Ultrasonografi (USG)
-
Bilgisayarlı Tomografi (CT)
-
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)
Muayene ve tetkikler sonucunda kanamanın nedeni tespit edilemez ise endoskopik inceleme yapılmalıdır. Bu hedefle kolay bir anestezi uygulanır, özel kameralı bir aygıtlar kullanılarak idrar kanalından girilir ve idrar kesesi, üreter ismi verilen idrar kanalı ve böbrek toplayıcı sistemi kıymetlendirilebilir, gerekli görülür ise patolojik inceleme hedefiyle doku örneği alınabilir.
Bazı durumlarda ayrıntılı araştırmalara karşın neden bulunamaz ve nizamlı aralıklarla takip edilmesi önerilir.
Nasıl tedavi edilir?
İdrarda kanamanın özel bir tedavisi yoktur, altta yatan nedene nazaran tedavi uygulanır. İdrar yolu enfeksiyonlarında antibiyotik tedavisi, düzgün huylu prostat büyümesinde ilaç tedavileri ile prostat boyutunun küçültülmesi ya da cerrahi müdahale, idrar yolu taş hastalığında şok dalga tedavisi ya da cerrahi müdahale, mesane tümörü varlığında cerrahi müdahale ile tedavi uygulanır.
