İnfertiliteya da yaygın deyişle kısırlık daha evvel hiç gebelik oluşmaması ya da evvel gebelik oluşmasına karşın sonradan bir öbür gebeliğin oluşmaması formunda ortaya çıkabilir. Tüm bayanların yaklaşık %25’i ömürlerinin rastgele bir devrinde infertilite ile karşılaşacaklardır.
Kadınların doğurganlık açısından en verimli oldukları yaş 25 yaş civarıdır ve bilhassa 35 yaşından itibaren bu doğurganlıkta bariz bir azalma gözlenir. Bir çiftin 3 aylık bir periyotta gebeliğe ulaşma bahtı ortalama olarak %57, 6 aylık müddette bu oran %72, 1 yıl sonunda %85, 2 yıl sonunda ise %93’dür. Bir öbür deyişle, bilhassa genç çiftlerde çok da telâşlı olmamak gerekir.
Yaşları 25’den genç olan çiftlerde infertilite tetkiklerine başlamak için 2 yıl kadar beklenebilir. Yaşları 30’dan fazla olan çiftlerde ise kısırlık tetkiklerine başlamak için duruma nazaran 6 ile 12 aylık bir müddette gebelik oluşmaması kâfi kabul edilebilir.
Öte yandan kısırlık tedavisinde bir tedavi protokolünü en az 6 ay sürdürmek gerekir. Ayrıyeten çiftlerin her şeyden evvel bilmeleri gereken şey bu tedavi sürecinin sabır gerektirdiğidir.
Erkekte yaşın fertiliteye (üretkenliğe) olan tesiri tartışmalıdır. Erkek üretkenliği 35 yaş dolayında en yüksek pahalara ulaşmakta ve 45 yaşından sonra besbelli bir düşüş göstermekle birlikte 80’li yaşlarda bile baba olabilen erkekler bilinmektedir ve bu bahis bayan yaşı kadar kıymet taşımamaktadır.
Erkeğe bağlı sebepler % 25-40, bayana bağlı olan % 40-55, her ikisine de bağlı % 10-15, açıklanamayan sebepler ise % 10-15 oranındadır. Bir öbür deyişle infertiliteden çabucak hemen çiftlerin her ikisi de tıpkı derecede sorumludur.
Çift ile yapılacak ayrıntılı bir görüşme ve muayene ile birtakım sebeplerin daha baştan ortaya konması mümkündür. Bu görüşmenin akabinde temel tetkiklere geçilir:
Öncelikle kolay bir tetkik olan erkeğin kıymetlendirilmesi gayesiyle sperm analizi spermiogram yapılır. Yaklaşık 2-5 günlük bir cinsel perhizden sonra erkek mastürbasyon ile sperm örneği verir ve laboratuvarda bunun Dünya Sıhhat Örgütü kriterlerinde kıymetlendirilmesi yapılır. Spermlerin sayısı, hareketliliği, canlılık oranı ve biçimleri incelenir. İltahap hücreleri olup olmadığı, tıbbi tedavi ile yapılabilecek birşey olup olmadığı araştırılır.
Normal kabul edilebilecek bir sperm analizinde Dünya Sıhhat Örgütü’nün kriterlerine nazaran mililitrede 20 milyon sperm olması, bunların en az yarısının hareketli (canlı) olması yahut ileri yanlışsız hareket eden sperm oranının tüm spermlerin en az % 25’i olması ve olağan biçimli spermlerin de boyanarak ayrıntılı kıymetlendirme (Kruger Kriterleri) ile en az % 14 ve üzerinde olması gereklidir.
Unutulmamalıdır ki olağandışı çıkan tek bir spermiyogram ile erkek kısırlığı tanısı koymak uygun değildir.
Erkeklerin sperm sonuçları dalgalanmalar gösterdiğinden ötürü anormallik durumunda tetkikin 4-6 hafta orta ile en az 2 sefer tekrarlanması gerekir.